Η απόφαση του ανωτάτου δικαστηρίου των ΗΠΑ για τις αμβλώσεις σχολιάστηκε εκτεταμένα. Έχει ειπωθεί οτιδήποτε θα μπορούσε; Κατ’ εμέ όχι.
Η πυρετώδης ένταση επικεντρώθηκε γύρω από δύο πόλους. Δικαίωμα και ελευθερία της γυναίκας η οποία εξουσιάζει το σώμα της, φωνάζει ο ένας. Βίαιη διακοπή μιας ανυπεράσπιστης ζωής στο ξεκίνημά της, αντικρούει ο άλλος.
Υπάρχουν πολλά στοιχεία τραγικότητας στο πολύπλοκο αυτό ζήτημα, τα οποία κανένα από τα αναρίθμητα σχόλια που διάβασα δεν θίγει. Θα επιχειρήσω λοιπόν να καταγράψω τις πτυχές εκείνες που θα επιθυμούσα να έχουν δημόσια συζητηθεί αλλά που τίς σκέπασε το σκοτάδι.
- Η απόφαση δεν απαγόρευσε τις αμβλώσεις, όπως κάποιοι νόμισαν. Τίς εναπέθεσε στη νομοθεσία κάθε Πολιτείας.
Το στοιχείο αυτό δεν χαιρετίστηκε ως νίκη της δημοκρατίας και της αποκέντρωσης. Ίσα-ίσα, χτυπήθηκε επειδή αφήνει τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μια ευκαιριακή και μεταβαλλόμενη πλειοψηφία (της τοπικής βουλής).
Αλλά μήπως αυτό δεν ίσχυε μέχρι τώρα; Η νομιμοποίηση των αμβλώσεων, όπου επιτεύχθηκε, έλαβε χώρα μέσα από μια πλειοψηφία της Βουλής. (Στις ομοσπονδιακές χώρες από τα ομοσπονδιακά νομοθετικά σώματα). Και αυτή η πλειοψηφία επίσης είναι (θεωρητικά) ευκαιριακή και μεταβαλλόμενη.
Κάθε Βουλή, οπουδήποτε στον κόσμο, μπορεί να ανακαλέσει την νομιμοποίηση των αμβλώσεων. Αλλά εδώ ακριβώς επικεντρώνεται η επιχειρηματολογία του ενός πόλου: ισχυρίζεται πως η άμβλωση αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν ακυρώνονται δια νόμου.
Από όσο γνωρίζω, καμία νομοθεσία δεν περιλαμβάνει την άμβλωση στα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι καθαρά θέμα ερμηνείας των Συνταγμάτων. Κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο με τον οποίο η αντίθετη εκδοχή, της προστασίας της αγέννητης ζωής, θεωρεί αντισυνταγματική την άμβλωση επειδή ερμηνεύει τη διάταξη περί προστασίας της ζωής ως απαγορεύουσα την διακοπή της κύησης.
Με άλλα λόγια, η πλευρά που ζητά νομιμοποίηση των αμβλώσεων ως ανθρώπινο δικαίωμα διεκδικεί το μονοπώλιο ερμηνείας της έννοιας του δικαιώματος. Απαιτεί δε τον αποκλεισμό κάθε αντίθετης γνώμης, όχι μόνο από τη νομοθεσία, αλλά και από τους σταθμούς του μετρό και τον εν γένει δημόσιο χώρο! (δείτε περισσότερα εδώ ).
Κλείνοντας το πρώτο αυτό σημείο δεν μπορώ να μην παρατηρήσω πως η απολυτότητα με την οποία περιβάλλονται από την εκκοσμικευμένη πλευρά, όχι ορισμένα καθολικά ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά τα νομικά δικαιώματα ορισμένων (προσοχή στη διατύπωση, έχει σημασία!), η επιμονή δηλαδή στη θέση πως η απαλλαγή από τον ενοχλητικό καρπό της συνουσίας δεν τίθεται σε ψηφοφορία με κανένα τρόπο και για κανένα λόγο, δεν μαρτυρεί τίποτε άλλο παρά ένα κατάλοιπο της έννοιας του ιερού.
Το ιερό αποσχηματίσθηκε στη θρησκευτική του έκφραση αλλά επανεισάγεται διαρκώς από τους υπέρμαχους της κοσμικότητας υπό άλλες μορφές, όταν εγείρονται αξιώσεις δικαίου με απολυτότητα. Κυρίως αυτές εμφανίζονται σαν υπεράσπιση κάποιων υπέρτατων αξιών οι οποίες (πολύ ορθά) πρέπει να παραμένουν ανέγγιχτες, επέκεινα της λαϊκής κυριαρχίας, όπως πχ η ισότητα όλων των πολιτών έναντι του νόμου. Ενίοτε, όμως, η απολυτότητα αποκλίνει και αφοσιώνεται στην προάσπιση συμφερόντων (δες το επόμενο σημείο). Το ιερό, μάλιστα, επανεισάγεται μετατοπισμένο πλέον σε ό,τι εξυπηρετεί: τώρα δεν υφίσταται ως ”άνωθεν” κληρονομιά, αλλά επινοείται εκ των κάτω και με επιλεκτική στόχευση.
- Ο πληθυσμός όσων προβαίνουν σε άμβλωση είναι εντυπωσιακά ετερόκλητος, όπως πληροφορεί η ψυχιατρική και ποιμαντική εμπειρία. Χρήση της μεθόδου κάνουν γυναίκες που υπέστησαν βιασμό, ανήλικες που παρασύρθηκαν και ”συναίνεσαν”, φτωχά ζευγάρια που βιώνουν κοινωνικό αποκλεισμό, ζευγάρια στα οποία συνέβη ”ατύχημα” και αδυνατούν να μεγαλώσουν ένα παιδί, άτυχες γυναίκες με εντελώς ανεύθυνο σύντροφο, γυναίκες με προβλήματα υγείας στα οποία αντενδείκνυται η εγκυμοσύνη κ.ά.
Αλλά εξίσου προβαίνουν στο διάβημα αυτό άτομα παρορμητικά ή που δεν ενδιαφέρονται για την αντισύλληψη, ζευγάρια που βολεύτηκαν σε ένα επίπεδο ζωής και δεν θέλουν να κάνουν χώρο για μια νέα ζωή (την οποία οι ίδιοι δημιούργησαν!), ζευγάρια που έχουν καταστήσει την ανευθυνότητα ή τον ευδαιμονισμό βασικό μοτίβο ζωής, άτομα με την αναπηρία να μη διαθέτουν ενσυναίσθηση ή την ικανότητα για ενοχή, γυναίκες που δεν θέλουν να χαλάσουν τη σιλουέτα τους, ακόμη και τις διακοπές τους (!), πολίτες που ιδεολογικά θεωρούν (σωστά) κακούργημα να ταλαιπωρείς ένα ζώο αλλά άνευ σημασίας να διακόπτεις την εξέλιξη ενός ανθρώπινου εμβρύου κ.ά.
Η τραγικότητα αρχίζει αναπόφευκτα από τη στιγμή που όλοι αυτοί για τη νομοθεσία μπαίνουν ”στο ίδιο τσουβάλι”. Προφανώς η εγωκεντρικότητα και η κακοήθεια δεν γίνεται να αποτελέσουν ποινικό αδίκημα. Πώς να λειτουργήσει ο νομοθέτης; Προσωπικά αντιλαμβάνομαι πλήρως την επώδυνη αναγκαιότητα να καλυφθούν οι περιπτώσεις της πρώτης κατηγορίας, εξακολουθώ όμως να θεωρώ κατάντημα ενός πολιτισμού να μην θέτει (ενίοτε και να απαγορεύει!) ακόμη και την συζήτηση για όσα περιστατικά υπάγονται στη δεύτερη.
Η ομάδα αυτή, από τη μια με την φυσικοποίηση της άμβλωσης κατοχυρώνει στην πράξη την ανδρική σεξιστική ανευθυνότητα, ενώ από την άλλη έχει το θράσος εκείνο που απαιτείται για να κάνει λόγο περί του αυτονόητου δικαιώματος να διαθέτουμε το σώμα μας όπως θέλουμε. Μιλά δηλαδή ως εάν απλώς να συνέβη κάποια αρρώστια και η συζήτηση περί δικαιωμάτων γίνεται για τον τρόπο θεραπείας που θα επιλέξουμε ή το νοσοκομείο στο οποίο θα νοσηλευτούμε! Δεν επισκέφθηκε, όμως, τις γυναίκες αυτές κάποιος καρκίνος, ούτε αυτοάνοσο, ούτε λοίμωξη, απέναντι στα οποία θα ήταν ανίσχυρες. Μιλώντας πάντα για τη δεύτερη από τις προαναφερθείσες ομάδες, αυτό που συνέβη είναι ότι ξεκίνησε δυνητικά μια καινούργια ζωή λόγω μιας κοινής δραστηριότητας του ζευγαριού, της οποίας αμφότεροι γνώριζαν από πριν τις πιθανές συνέπειες. Για τον λόγο αυτό ο νόμος είναι αυστηρός με εκείνους που πίνουν και κατόπιν οδηγούν, διότι προβαίνουν σε μια δραστηριότητα της οποίας τις επικίνδυνες συνέπειες γνωρίζουν. Αλλά ο νόμος εμφανίζεται απρόθυμος να προστατέψει το θύμα όταν έχει την ατυχία η θέση του μέσα στην κοιλιά να τό καθιστά μη ορατό…
Δεν είδα, λοιπόν, πουθενά στα σχολιαστικά κείμενα να ασκείται κριτική στην πρακτική ”κάνω-ό,τι-θέλω-αλλά-απαιτώ-από-το-κράτος-να-μού-επιτρέπει-να-ρίξω-το-παιδί-και-από-το-ασφαλιστικό-ταμείο-να-μέ-καλύπτει-οικονομικά”. Δεν φαίνεται να απασχολεί πολλούς η πολιτική ανωριμότητα η οποία υποκινεί την εν λόγω στάση, με την παντελή έλλειψη μιας ηθικής της ευθύνης…
- Ο ριζοσπαστικός κατά των αμβλώσεων πόλος, από την άλλη, άφθονος στις θρησκευτικές ιστοσελίδες, εμφανίζει έναν ισχυρότατο βολονταρισμό, εφάμιλλο της αριστεράς. Φαίνεται να θεωρεί ότι, όταν απλώς υφίσταται η βούληση για μαρτύριο, αυτό μπορεί με βεβαιότητα να έλθει σε πέρας.
Συχνά συμβαίνει. Αρκετοί είμαστε μάρτυρες μιας θαυμαστής έκβασης του μεγαλώματος ενός παιδιού το οποίο οι γονείς του (ενίοτε μια ανύπαντρη γυναίκα μόνο) αποφάσισαν να φέρουν στη ζωή μέχρι τέλους, αν και αρχικά ήταν ανεπιθύμητο. Αυτό που εκπλήσσει ευχάριστα είναι η διαπίστωση πόσες δυνατότητες ανθίζουν όταν ο άνθρωπος εμπιστεύεται το θαύμα της ζωής, καθώς και τον Θεό ο οποίος τό δημιούργησε. Πρόκειται για επίτευγμα πίστης και αγάπης, που όμως δεν γενικεύεται ούτε έρχεται κατά παραγγελία.
Για κάθε εκπληκτική υπέρβαση (που συνήθως μένει μακριά από τη δημοσιότητα) υφίστανται δυστυχώς (με την ολοκλήρωση της εγκυμοσύνης και με την επακόλουθη μακροχρόνια ανατροφή) πολύ περισσότερες καταρρεύσεις ζωής, ψυχικές αποδιοργανώσεις, ισόβια τραύματα κ.ο.κ. Το όνομα του Θεού είναι έλεος, όμως, και η αγκαλιά του χωράει κάθε ανθρώπινη αδυναμία. Αλλά πάντα θα ανοίγεται μπροστά μας ο δύσκολος στίβος της εντιμότητας να μην μετονομάζουμε σε αδυναμία την απροθυμία ή το βόλεμα. Είναι άλλο πράγμα να ονομάζουμε κάτι αποτυχία μας και άλλο να τό θεωρούμε δικαίωμα…
Το παρακάτω πρόσφατο κείμενο προέρχεται από τον Έλληνα Ορθόδοξο επίσκοπο (σε Χόνγκ-Κόνγκ, Ταϊβάν, Φιλιππίνες) Νεκτάριο. Κατά τη γνώμη μου κάνει την έκπληξη και προς τους πιστούς και προς τους αδιάφορους:
«Μεταφέρω εδώ ένα σχόλιο που είχα γράψει τον Ιανουάριο του 2020. Ο προβληματισμός παραμένει ίδιος…
“Ως Χριστιανός Επίσκοπος φυσικά και υποστηρίζω το δικαίωμα στη ζωή και δεν θα μπορούσα ποτέ να συναινέσω στην πρακτική της αμβλώσεως εμβρύων.
Αλλά είμαι Επίσκοπος κι όχι Δικαστής. Αυτό σημαίνει ότι είμαι Πατέρας. Είμαι Επίσκοπος σε χώρες με διαφορετικές κουλτούρες και συνήθειες. Χώρες που αναγκάζουν τη γυναίκα να σκοτώσει το κυοφορούμενο δεύτερο παιδί. Χώρες που απαγορεύουν την άμβλωση. Χώρες που έχουν μετριοπαθή άποψη για το θέμα. Ας μην ξεχνάμε πως αυτό το θέμα σηκώνει πολλή συζήτηση. Ειδικά μέσα στις τοπικές εκκλησιαστικές κοινότητες. Συζήτηση για το πριν μιας ανεπιθύμητης κυήσεως και για το μετά. Για τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις των αγοριών και των κοριτσιών.
Έχω εμπειρία από τις συνέπειες μιας απόλυτης απαγόρευσης της άμβλωσης. Σε τόπους όπου οι άνθρωποι είναι φτωχοί. Απαγορεύσεις σε ό,τι αφορά την προφύλαξη και το σεξ. Ενοχές. Κορίτσια να σφάζονται από τσαρλατάνους. Ή, κορίτσια να οδηγούνται στην πορνεία και την κοινωνική απαξίωση. Πράγματα τραγικά που δεν μπορούν να ειπωθούν σε χώρους όπως το facebook.
Συμφωνώ με όσους λένε ΝΑΙ στην ΖΩΗ και ΟΧΙ στις αμβλώσεις, αλλά μην νομίζετε ότι έτσι θα μπορείτε να έχετε μια ήσυχη χριστιανική συνείδηση. Το θέμα απαιτεί σοβαρή σκέψη και συζήτηση”».
*
Συμπέρασμα: αν θέλουμε στ’ αλήθεια να ζήσουμε ως ώριμοι άνθρωποι και σοβαροί πολίτες χρειάζεται να μην απεμπολήσουμε την τραγικότητά μας. Να τήν προστατεύουμε ”σαν τα μάτια μας”, αφού αυτή σηματοδοτεί το προνόμιο της ανθρωπινότητάς μας. Και ας τής επιτρέψουμε να βρει και αυτή κάποιο χώρο στον δημόσιο διάλογο και στη νομοθεσία μας. Αλλιώς πάντα θα εργαλειοποιούνται οι πιο ευάλωτοι: άλλοτε οι έγκυες γυναίκες και άλλοτε αυτό που κουβαλούν μέσα τους.
Και χρήσιμο θα είναι να θυμόμαστε, ακόμη, πως οι νόμοι υπάρχουν, όχι για να δικαιολογούμε τα ελαττώματα και τα πάθη μας, αλλά για το αντίθετο: για να προστατεύουν τους αδύναμους από τα ελαττώματα και τα πάθη των άλλων…