Τον Νοέμβριο του 2013, κοντά στα Άδανα, στον τουρκικό νότο, συνέβη ένα ασυνήθιστο περιστατικό: Άνδρες της τουρκικής στρατοχωροφυλακής και της αστυνομίας έκαναν έλεγχο σε τέσσερα φορτηγά που κινούνταν προς τα σύνορα με την Συρία. Είχαν πληροφορίες ότι τα φορτηγά μετέφεραν όπλα και πολεμοφόδια που προορίζονταν για τους ισλαμιστές μαχητές που πολεμούσαν εναντίον του καθεστώτος Ασαντ. Ο έλεχος επιβεβαίωσε τις πληροφορίες τους.
Αλλά το πλήρωμα των φορτηγών αντιστάθηκε στον έλεγχο, ανοίγοντας πυρ εναντίον των αστυνομικών. Εκ των υστέρων απεδείχθη ότι ήταν άνδρες των μυστικών υπηρεσιών, της περίφημης ΜΙΤ, οι οποίοι επέβαλαν να συνεχίσουν τα φορτηγά το ταξίδι τους. Λίγο αργότερα, τον Ιανουάριο του 2014 ένα παρόμοιο περιστατικό επανελήφθη, με τρία ακόμη φορτηγά, που μετέφεραν όπλα, ρουκέτες και νάρκες. Η υπόθεση έφθασε στον τοπικό εισαγγελέα, ο οποίος ξεκίνησε έρευνα. Αλλά με κυβερνητική εντολή, η έρευνα σταμάτησε. Και οι δύο εισαγγελείς, που είχαν αναμιχθεί,τέθηκαν σε αργία και αργότερα συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν.
Κανείς δεν θα μάθαινε τίποτε για όλα αυτά αν, αργότερα, τον Μάιο του 2015, μια ιστορική εφημερίδα, η Cumhurriyet, δεν έφερνε την ιστορία στο φως με ένα ρεπορτάζ της, που συνοδευόταν μάλιστα από ένα βίντεο με την αποκάλυψη των όπλων, κάτω από κιβώτια με φάρμακα μιας υποτιθέμενης ανθρωπιστικής βοήθειας. Ήταν η σειρά του διευθυντή της εφημερίδας, του Can Dundar, να συλληφθεί και να οδηγηθεί στην φυλακή. Αργότερα, ο Dundar ήταν θύμα δολοφονικής απόπειρας στα σκαλιά του δικαστηρίου που θα τον δίκαζε. Γλίτωσε. Ο παρ ολίγον δολοφόνος είναι ελέυθερος. Ο ίδιος ζει εξόριστος στο Βερολίνο.
Αλλά αυτό είναι μια άλλη όψη της ιστορίας. Η κεντρική ιστορία, που έχει πια επιβεβαιωθεί με πολλά στοιχεία, είναι πως από τα μέσα του 2013, τουλάχιστον, η Αγκυρα οργάνωνε συστηματικά αποστολές όπλων και πυρομαχικών προς την Συρία. Εξόπλιζε και εξασφάλιζε χρηματοδότηση στις ισλαμιστικές οργανώσεις που πολεμούσαν εναντίον των Κούρδων αλλά και του καθεστώτος Ασαντ στον βρώμικο συριακό εμφύλιο.
Ο Ερντογάν αναμίχθηκε στον πόλεμο της Συρίας για δύο λόγους. Αφ ενός, για να αποτρέψει την δημιουργία κουρδικής κρατικής οντότητας στον βορρά της Συρίας. Αφ ετέρου, για να επιβάλει ένα νέο, σουνιτικό και φιλικό προς την Τουρκία καθεστώς στην Δαμασκό. Ο πρώτος στόχος επετεύχθη, όταν οι δύο άλλοι εμπλεκόμενοι στην Συρία, Ιράν και Ρωσία, συνέπραξαν και η Ουάσιγκτον εγκατέλειψε τους Κούρδους συμμάχους της. Ο δεύτερος, όμως, στόχος απέτυχε παταγωδώς. Η Ρωσία, αφού πρώτα πέτυχε να μονοπωλήσει την ισχύ στο έδαφος της Συρίας και αφού εξασφάλισε πολύτιμα ανταλλάγματα (πχ αγωγός φυσικού αερίου) από την Άγκυρα, δείχνει ανυποχώρητη στην κόκκινη γραμμή της: την νίκη του Ασαντ και την αποκατάσταση, μετά από 8 χρόνια μαχών, του ελέγχου όλης της χώρας από την Δαμασκό.
Η Τουρκία, όμως, είχε υποχρεωθεί στο μεταξύ να εμπλακεί η ίδια, με δικές της στρατωτικές δυνάμεις, σε έναν πόλεμο που έως πρόσφατα διεξήγαγε δια αντιπροσώπων. Έναν πόλεμο που είναι αδύνατον να κερδίσει, καθώς στην περιοχή του Ιντλίμπ, το τελευταίο καταφύγιο των ισλαμιστών που πολεμούσαν κατά του Ασαντ, για την προστασία των οποίων η Τουρκία είχε εγκαταστήσει στρατιωτικά παρατηρητήρια, η προέλαση του συριακού στρατού, με την υποστήριξη της ρωσικής ασυνομίας είναι ραγδαία. Οι απώλειες των τουρκικών δυνάμεων έφθασαν τους 57 νεκρούς μέσα σε έναν μήνα. Ο λογαριασμός γίνεται ανυπόφορα βαρύς.
Η αναδρομή στην ιστορία της τουρκικής εμπλοκής στην Συρία είναι αναγκαία για να ερμηνευθούν οι τελευταίες κινήσεις της Αγκυρας. Η στροφή προς το ΝΑΤΟ και οι εκκλήσεις για βοήθεια της Δύσης έναντι της Ρωσίας στο Ιντλίμπ. Και, προπάντων, ο εκβιασμός προς την Ευρώπη, με τις απειλές για εκατομμύρια μεταναστών που θα την πλημμυρίσουν- μέσω Ελλάδας, φυσικά.
Αλλά είναι επίσης φανερό ότι και το κλειδί για μια διέξοδο από την τρέχουσα κρίση, αν υπάρχει, στην Συρία κρύβεται και αυτό. Ο Ερντογάν αναζητά μια διέξοδο από το συριακό του αδιέξοδο, που θα του επιτρέπει να απεμπλακεί με τις μικρότερες δυνατές απώλεις, το χαμηλότερο δυνατό πολιτικό κόστος και με την διατήρηση ενός μίνιμουμ από οσα θεωρεί κεκτημένα. Αναζητά παράλληλα μια νέα συμφωνία με το Βερολίνο και την υπόλοιπη Ευρώπη, που θα αυξάνει το τίμημα για την υπεργολαβία που του έχει ανατεθεί, να συγκρατεί Σύρους πρόσφυγες και άλλους μετανάστες στο τουρκικό έδαφος.
Υπάρχει δυνατότητα θετικής έκβασης σε αυτό το μεγάλο παζάρι; Θα έχουμε, πιθανότατα, μια πρώτη απάντηση σήμερα. Μετά το κρίσιμο ραντεβού στην Μόσχα αναμεσα στον Ερντογάν και τον φίλο-ανταγωνιστή του, τον Πούτιν.