Το να περπατάς με έναν φίλο στο σκοτάδι είναι καλύτερο από το να περπατάς μόνος στο φως.
Χέλεν Κέλερ
Η Χέλεν Κέλερ (1880-1968) ήταν κωφή και τυφλή κι έγινε συγγραφέας, ακτιβίστρια και λέκτορας. Η σχέση της με τη δασκάλα της, Άννι Σάλιβαν, έγινε γνωστή από την αυτοβιογραφία της και μεταφέρθηκε στο θέατρο και τον κινηματογράφο.
Πάμε, όμως, στην ταλαίπωρη Ελλάδα του σήμερα. Το Υπουργείο Παιδείας δήλωσε την προηγούμενη εβδομάδα ότι τα παιδιά που δικαιούνται παράλληλη στήριξη θα τη μοιράζονται για το δικό τους το καλό και για το καλό της τάξης τους. Αυτό δυστυχώς δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα.
Όταν ένα παιδί δικαιούται παράλληλη στήριξη, χρειάζεται έναν άνθρωπο ολόκληρο. Γιατί ένας δάσκαλος ειδικής αγωγής που επιτελεί παράλληλη στήριξη, δεν είναι «η σκιά» του παιδιού, όπως είπε η υφυπουργός, αλλά ένας άνθρωπος που θα καταλάβει τις ανάγκες του και θα το βοηθήσει να διαχειριστεί τις δυσκολίες του, να επικοινωνήσει καλύτερα και να ενταχθεί στην τάξη.
Η παράλληλη στήριξη δεν μπορεί να δίνεται μόνο για τα μαθησιακά ζητήματα. Ένα παιδί με κινητική αναπηρία μπορεί να χρειάζεται βοήθεια στην τουαλέτα. Ένα παιδί με επιθετικότητα ή υπερκινητικότητα χρειάζεται να μάθει να διαχειρίζεται τον θυμό του και την ανάγκη του για κίνηση. Ένα παιδί που δέχεται αποκλεισμό από τους συμμαθητές του ή ακόμη και εκφοβισμό για την ιδιαιτερότητά του χρειάζεται έναν άνθρωπο, που θα τον ακούσει, θα τον εμψυχώσει και θα βοηθήσει τα άλλα παιδιά ώστε να συμπεριφερθούν σωστά. Αυτά τα παιδιά χρειάζονται έναν ολόκληρο άνθρωπο. Ούτε μισό, ούτε το ένα τρίτο του.
Τα παραπάνω ζητήματα στην πράξη είναι ιδιαιτέρως δύσκολα διαχειρίσιμα, πολύ χρονοβόρα και η πρόοδος επιτυγχάνεται πολύ σταδιακά. Για να λειτουργήσει η παράλληλη στήριξη χρειάζεται να δημιουργηθεί μια σχέση μεταξύ του εκπαιδευτικού και του παιδιού. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να αντιληφθεί πώς λειτουργεί το παιδί, πώς επικοινωνεί, θα πρέπει να βρει τον κατάλληλο τρόπο να το προσεγγίσει κι αυτό συνήθως γίνεται με πολλές δοκιμές.
Ο εκπαιδευτικός λοιπόν που θα αναλάβει δύο παιδιά ή τρία παιδιά με δυσκολίες σε μια τάξη με ποιο θα καθίσει; Πώς θα προλάβει να συνδεθεί συναισθηματικά με όλα; Πώς θα προλάβει να εντοπίσει δυσκολίες, να βρει τρόπους να βοηθήσει τα παιδιά ώστε να ενταχθούν και να μάθουν; Το πιο πιθανό είναι ότι θα τρέχει από το ένα παιδί στο άλλο γεμάτος άγχος, ενοχή, αίσθηση ματαίωσης. Αυτό το άγχος, αυτή τη δυσκολία του τα παιδιά είναι πιθανό να τη διαισθάνονται. Κι ίσως να γίνονται πιο νευρικά και να προσπαθούν λιγότερο αφού δεν θα έχουν ως κίνητρο μια σχέση με έναν άνθρωπο που θα έχει τον χρόνο να τα καταλάβει.
Όλα τα παραπάνω φυσικά επιβαρύνουν το γενικό κλίμα της τάξης. Περισσότερη φασαρία, περισσότερες διενέξεις, περισσότερος αποκλεισμός, περισσότερη εξάντληση των δασκάλων.
Δεν χρειάζεται να πούμε άλλα. Ποια παιδιά δικαιούνται παράλληλη στήριξη; Παιδιά με νοητική αναπηρία, κινητικές αναπηρίες, διαταραχές ομιλίας και λόγου, χρόνια προβλήματα υγείας, αναπτυξιακές διαταραχές, όπως ο αυτισμός, μαθησιακές δυσκολίες, ψυχικές διαταραχές.
Στ’ αλήθεια δηλαδή θεωρούμε ότι για καθένα από αυτά τα παιδιά και τις τάξεις τους είναι βλαπτικό να υπάρχει ένας ειδικός που θα τα βοηθάει να ενταχθούν στις σχολικές καταστάσεις;
Το σχολείο για εκείνα είναι πολλές φορές ένα ξένο, αφιλόξενο μέρος ή ακόμη κι ένας μικρός, καθημερινός Γολγοθάς. Κάποτε διάβασα ότι κάποιοι στρατιώτες στην Αμερική με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας είχαν δηλώσει ότι το σχολείο ήταν πολύ πιο δύσκολο για εκείνους από ό,τι ήταν το πεδίο της μάχης στον πόλεμο.
Αυτά τα παιδιά, πέρα από τις δυσκολίες τους, έχουν και ικανότητες, ταλέντα, ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Ένα σύστημα που προσπαθεί να τα στριμώξει σε κουτάκια, άκαμπτο, που βλέπει μόνο τις ελλείψεις τους, τα κάνει τελικά όχι μόνο να μη μάθουν αλλά και ποτέ να μην ξετυλίξουν το δυναμικό που έχουν.
Στη Σίλικον Βάλεϊ, εταιρείες όπως η Microsoft προσλαμβάνουν άτομα με αυτισμό επειδή μερικές φορές έχουν ιδιαίτερες ικανότητες στη μνήμη ή τα μαθηματικά. Οι συνεντεύξεις δεν διαρκούν μισή ώρα αλλά μία εβδομάδα, γιατί γίνεται σεβαστό το άγχος τους για τις κοινωνικές καταστάσεις. Η Άνι Σάλιβαν, που βοήθησε τόσο τη Χέλεν Κέλερ, είχε και η ίδια πρόβλημα όρασης.
Τέλος, όταν σε μία τάξη βοηθηθεί σωστά και αποτελεσματικά ένα παιδί με την οποιαδήποτε δυσκολία, ωφελούνται ταυτόχρονα όλα τα παιδιά της τάξης. Πάνω από όλα μαθαίνουν πώς δεν θα σπρώξουν, πως δεν θα ρίξουν στη θάλασσα ανθρώπους που συμπεριφέρονται διαφορετικά, πώς δεν θα καταστρέψουν τελικά τον εαυτό τους σε έναν κόσμο αδιαφορίας και μίσους.