Η υγειονομική κρίση και οι επιμέρους επιπτώσεις της σε κοινωνικοοικονομικό αλλά και περιβαλλοντικό επίπεδο, εκτός από πεδίο μίας “μάχης” που μαίνεται για όλη την ανθρωπότητα, θα πρέπει να αποτελέσει εφαλτήριο αυτοκριτικής και να σηματοδοτήσει μία ευκαιρία ζωτικής σημασίας. Δεν βρισκόμαστε απλά στο τέλος της διαδρομής, αλλά στην αρχή για ένα καλύτερο αύριο.
Η έλλειψη περιβαλλοντικής συνείδησης, οι ανισότητες, η απουσία ενσυναίσθησης, ίσων ευκαιριών και ουσιαστικών δημοκρατικών αξιών που να επιδιώκουν την κοινωνική και περιβαλλοντική ισορροπία χαρακτηρίζουν την ολότητα της πανδημίας, προβάλλοντας το αίτιο και αιτιατό μίας κρίσης που απαιτεί “restart”.
Η κλιματική αλλαγή και η ανάγκη για πράσινη και δίκαιη ανάκαμψη αποτελούν βασική προτεραιότητα στην ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα επόμενα χρόνια, από τη στιγμή δε που η πανδημία θα σταματήσει να ταλανίζει την ανθρωπότητα και να μονοπωλεί την ανθρώπινη ευαισθησία, υπενθυμίζοντας και μετά το πέρας της ωστόσο, ότι η ανάγκη για αλλαγή είναι πιο επιτακτική από ποτέ, σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο. Η περιβαλλοντική συνείδηση, η δημιουργία περισσότερο ανθεκτικών κοινωνιών, η ενίσχυση της υγείας αποτελούν διδάγματα της πανδημίας, αλλά και προαπαιτούμενα που, μαζί με ανθρώπινες δράσεις θα σταθούν εμπόδιο σε άλλες τέτοιες κρίσεις που θα μπορούσαν να πλήξουν εκ νέου την ανθρωπότητα στο μέλλον.
Γιατί χρειαζόμαστε την ενεργειακή δημοκρατία
Στην Ελλάδα, η ωφέλιμη αφθονία σε ήλιο και η προεργασία χρόνων στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, σε συνδυασμό με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο δημιουργούν την ιδανική συνθήκη αλλά και χρονική συγκυρία για τη διαμόρφωση της ενεργειακής δημοκρατίας. Ενός καθεστώτος που δίνει την ευκαιρία σε πολίτες, σε μικρομεσαίους επιχειρηματίες και οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης να συμμετάσχουν ενεργά στην παραγωγή ενέργειας δημιουργώντας ένα πεδίο, οικονομικά πιο προσιτό για κάθε πολίτη αλλά και πιο φιλικό προς το περιβάλλον. Ένα καθεστώς που βάζει τέλος στο ολιγοπώλιο των δυνατών, ανοίγοντας νέο κεφάλαιο στην ενέργεια, χωρίς ορυκτά καύσιμα, με ίσες ευκαιρίες προς τους πολίτες, που πλέον θα είναι ενεργοί και θα απολαμβάνουν τα οφέλη της δικής τους συμμετοχής στην ενεργειακή αγορά.
Με την ενεργειακή δημοκρατία επέρχεται μείωση του κόστους παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ, ενισχύοντας τον ανταγωνισμό με τα ορυκτά καύσιμα, αλλά και τους ίδιους τους πολίτες στο αναφαίρετο δικαίωμά τους να συμμετέχουν στην παραγωγή ενέργειας, είτε για ιδιοκατανάλωση, είτε ακόμα και για πώληση προς το δίκτυο. Κι αυτό θα γίνει με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος και στόχο την αντικατάσταση των βρώμικων πηγών ενέργειας (ορυκτών καυσίμων όπως λιγνίτης, πετρέλαιο, ορυκτό αέριο, ή πυρηνικών) από καθαρές, αλλά και την ανάπτυξη ενεργειακών δραστηριοτήτων με τεράστιο περιβαλλοντικό και αναπτυξιακό όφελος.
Για να έχουμε ενεργειακή δημοκρατία χρειαζόμαστε ενεργειακή «επανάσταση»
Από τον απολογισμό του περασμένου Αυγούστου, σε έρευνα του ελληνικού γραφείου της Greenpeace, έχουν καταγραφεί στη χώρα μας 409 ενεργειακές κοινότητες. Ο εκδημοκρατισμός του τομέα της ενέργειας που επιδιώκει την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στις ενεργειακές αγορές περνά μέσα από τις ενεργειακές κοινότητες. Πέραν των συνθηκών που δημιουργούν πρόσφορο έδαφος στη χώρα μας, η ύπαρξη θεσμικού πλαισίου κατέστησε την ελληνική αγορά, εκτός από πρωτοπόρο στην υιοθέτησή του, προσφιλή στην παραγωγική πώληση ενέργειας μέσω των ενεργειακών κοινοτήτων. Πρόκειται για συνεταιρισμούς που καλούν τους πολίτες να δραστηριοποιηθούν στον ενεργειακό τομέα, αξιοποιώντας τις καθαρές πηγές ενέργειας, με ευνοϊκούς όρους για τη σύσταση, τη λειτουργία και εν τέλει τη δράση τους. Κοινοτήτων που στοχεύουν στην ενίσχυση των εισοδημάτων των πολιτών, στην προώθηση της αλληλέγγυας οικονομίας και της βιώσιμης παραγωγής, στην ανάπτυξη της τοπικής επιχειρηματικότητας και, το κυριότερο, στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Σε αξίες και επιδιώξεις δηλαδή που αποτελούν τους πυλώνες της ενεργειακής δημοκρατίας.
Οι ενεργειακές κοινότητες είναι μία αναπτυσσόμενη καινοτομία που φιλοδοξεί να ανοίξει τον κλάδο της ενέργειας φέρνοντας ενεργειακή επανάσταση, μέσα από την ατομική συμμετοχή και δράση. Μία επανάσταση, ή πιο σωστά, μία “καθαρή” επένδυση, που επιδιώκει και στην αυτονόμηση των ευάλωτων νοικοκυριών, που έτσι δεν θα βασίζονται στα ανεπαρκή επιδόματα και αναποτελεσματικά μέτρα στήριξης, αλλά θα μπορούν να έχουν δωρεάν μερίδιο της παραγόμενης ενέργειας, βασισμένη στις ανεξάντλητες καθαρές πηγές ενέργειας της χώρας μας με όραμα για νέες επενδύσεις και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Γιατί η χρονική συγκυρία αποτελεί μοναδική ευκαιρία
Η αξιοποίηση των ενεργειακών κοινοτήτων και η επιδίωξη της ενεργειακής δημοκρατίας που θα εξαλείψουν τις ανισότητες, έχοντας παράλληλα ως αδιαπραγμάτευτο γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος βρίσκει μία ευκαιρία σε μία συγκυρία που δεν δημιουργείται μόνο από τις εγγενείς επιπτώσεις της πανδημίας. Η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου από το 2022 μετά από απόφαση του ΥΠΕΝ, φέρνει τις ενεργειακές κοινότητες σε αδύναμη θέση έναντι των ιδιωτών επενδυτών σε ένα κοινό και σκληρό πεδίο ανταγωνισμού, με την υποχρεωτική συμμετοχή τους σε μειοδοτικούς διαγωνισμούς να καταργεί ουσιαστικά τον διαχωρισμό των δύο πλευρών, άρα και τα κίνητρα των ενεργειακών κοινοτήτων.
Η Greenpeace έχει δημιουργήσει χώρο στην ιστοσελίδα της με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που χρειάζεται να γνωρίζετε για τις ενεργειακές κοινότητες. Από πληροφορίες όπως πώς να φτιάξετε μία, μέχρι προτάσεις για τη χρηματοδότησή τους. Έχει καταθέσει μία σειρά προτάσεων και λύσεων για μία πιο δίκαιη κοινωνία και αγορά στον τομέα της ενέργειας, αλλά και μία πιο απλουστευμένη διαδικασία για μετάβαση στις ΑΠΕ, χωρίς γραφειοκρατία που κρατά τους πολίτες, και δη τους ευάλωτους, “αιχμάλωτους” και παθητικούς.
Το διάστημα που διανύουμε, εκτός από κομβικό για την ανθρωπότητα, μπορεί να αποδειχτεί και ορόσημο για το μέλλον, το αύριο του ανθρώπου και της φύσης. Η πράσινη ανάκαμψη πρέπει πρώτα απ’ όλα να είναι δίκαιη. Να στοχεύει σε ολιστική αντιμετώπιση των κρίσεων, να επιδιώκει ολική αλλαγή, σε περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Χρειαζόμαστε ένα υγιές περιβάλλον, μα πάνω απ’ όλα δίκαιο. Η Greenpeace εξακολουθεί να οραματίζεται ένα πράσινο και δίκαιο αύριο, στηρίζοντας εμπράκτως τις ενεργειακές κοινότητες και τα εργαλεία αυτοπαραραγωγής καθαρής ενέργειας, από νοικοκυριά, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, δήμους και αγρότες και επιδιώκοντας την πρόσβαση των ευάλωτων ομάδων στην ηλιακή ενέργεια. Στόχος της, η προώθηση των αρχών, των αξιών και των δράσεων που αντανακλούν όσα πρεσβεύει η ενεργειακή δημοκρατία.