Του Γιώργου Σταμάτη, Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας
Η πρόσβαση των Ρομά στην εκπαίδευση και η ενίσχυση του ευρύτερου κοινωνικού πλέγματος με σκοπό την επίλυση των προβλημάτων και την άρση των εμποδίων που ανακόπτουν την εκπαιδευτική πορεία πολλών παιδιών αποτελεί καίριο στόχο του νέου δεκαετούς πλαισίου για τη στήριξη των Ρομά στην ΕΕ.
Ο τομέας της εκπαίδευσης είναι κομβικής σημασίας στο πλαίσιο της νέας Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά (ΕΣΚΕ Ρομά) 2021-2030 ακολουθώντας τις ευρωπαϊκές συστάσεις. Η ΕΣΚΕ Ρομά 2021-2030 ως θεσμικός οδικός χάρτης της ελληνικής Πολιτείας, συστηματοποιεί τις πρωτοβουλίες για την προώθηση της κοινωνικοοικονομικής ένταξης και της ουσιαστικής συμμετοχής των Ρομά ως μέρος της ελληνικής κοινωνίας, στη βάση της ισότιμης και αποτελεσματικής άσκησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Το 2030 αποτελεί χρονιά ορόσημο για την επίτευξη ποσοτικών και ποιοτικών στόχων που αφορούν την κοινωνική ένταξη των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων Ρομά. Δεδομένου ότι ένας από τους βασικότερους λόγους που δυσχεραίνουν την ένταξη είναι το εκπαιδευτικό έλλειμμα, η εκπαίδευση και ειδικότερα η πρόληψη και η καταπολέμηση της μαθητικής διαρροής αποτελούν ζητήματα υψηλής προτεραιότητας.
Πιο συγκεκριμένα, η μείωση του χάσματος στη συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση, η μείωση του χάσματος στην ολοκλήρωση της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η πρόσβαση χωρίς αποκλεισμούς σε ποιοτική εκπαίδευση και κατάρτιση αλλά και η καταπολέμηση των στερεοτύπων και των διακρίσεων στην εκπαίδευση τίθενται ως στρατηγικοί στόχοι που προϋποθέτουν, ωστόσο, συνέργειες σε πολλαπλά επίπεδα.
Οι παραπάνω στόχοι υπογραμμίζονται και στο Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 5ης Οκτωβρίου 2022, όπου επιπρόσθετα τονίζεται η ανάγκη δημιουργίας προϋποθέσεων ένταξης και συμμετοχής των παιδιών Ρομά στην ψηφιακή εκπαίδευση. Επιπλέον, προτάσσεται η ανάγκη υποστήριξης των γυναικών και των κοριτσιών Ρομά για μεγαλύτερη συμμετοχή στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Αναμφίβολα, η κοινωνική ένταξη αποτελεί δυναμική και αμφίδρομη διαδικασία που απαιτεί αποφασιστική δράση σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο από τους συναρμόδιους φορείς, την τοπική αυτοδιοίκηση, τις οργανώσεις των Ρομά και την Κοινωνία των Πολιτών.
Πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχει βελτίωση στη γεφύρωση του χάσματος αναφορικά με τη συμμετοχή των Ρομά στην υποχρεωτική εκπαίδευση, με περιπτώσεις όλο και περισσοτέρων νέων να ολοκληρώνουν τη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Σύμφωνα με την τελευταία Έρευνα Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων 2021, στην Ελλάδα το 32% των παιδιών Ρομά ηλικίας 3-5 ετών συμμετέχουν στην προσχολική αγωγή και εκπαίδευση, ποσοστό σημαντικά αυξημένο σε σχέση με το 2016 που ήταν 21%. Επίσης το 16% των Ρομά ηλικίας 20-24 ετών έχει ολοκληρώσει την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ποσοστό διπλάσιο σε σχέση με το 2016 που ήταν 8%.
Παρόλα αυτά η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών που σημειώνουν υψηλά ποσοστά στη μαθητική διαρροή και τη μη τακτική φοίτηση των παιδιών Ρομά, καθώς και στο ποσοστό νέων Ρομά εκτός εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης (NEETs).
Οι προσπάθειες προς τη βελτίωση και την αύξηση της συμμετοχής των Ρομά στην εκπαίδευση χρειάζονται συστηματικό σχεδιασμό και σύναψη συνεργασιών με φορείς που μπορούν να συμβάλλουν στη δημιουργία ολιστικών προσεγγίσεων. Ο τομέας της εκπαίδευσης παραμένει διαχρονικά βασικός πυλώνας οποιασδήποτε προσπάθειας χάραξης πολιτικής για την κοινωνική ένταξη των Ρομά, τη συμπερίληψη και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και εν τέλει την ανάπτυξη μιας βιώσιμης δημοκρατικής κοινωνίας.