Απέναντι στην αιώνια αγωνία του ανθρώπου για το τι υπάρχει ή συμβαίνει στο επίφοβο «μετά», η τέχνη ανοίγει δικούς της δρόμους για να επισκεφθεί και να γνωρίσει το βασίλειο του Άδη και να καταστήσει θεατό τον Αθέατο∙ αυτό σημαίνει άλλωστε το όνομα Άδης - λέξη σύνθετη από το άλφα στερητικό και το «ιδείν» -, δηλαδή αόρατος. Ποικίλες όψεις του άγνωστου, Κάτω Κόσμου αποκαλύπτει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης μέσα από 120 αρχαιότητες, σε μια έκθεση που επιχειρεί εξ’ ορισμού το άτοπο: μιαν ιχνηλασία στη χώρα των νεκρών, στον τόπο του επέκεινα.
Η σκληρή αποδοχή του θανάτου μέσα από την προετοιμασία του αγαπημένου νεκρού δε μας είναι ξένη. Σώζεται στα έθιμα που συναντάμε ακόμη σήμερα, ιδιαίτερα στην ελληνική επαρχία. Ένα μικρό πήλινο τραπέζι παιχνιδιού με θρηνωδούς από το νεκροταφείο του Κεραμεικού φέρνει μνήμες από τις μοιρολογίστρες και τις γυναίκες που θρηνούν και φροντίζουν το σώμα του εκλιπόντα
.
Συγκινητικό απομεινάρι του χρόνου είναι το απαραίτητο για τον Κάτω Κόσμο εισιτήριο, ένα μικρό έλασμα χρυσού που πάνω του είναι χαραγμένες οδηγίες για το ταξίδι ή απλά το όνομα του νεκρού μύστη. Στην ενότητα παρουσιάζεται ο θεός Διόνυσος, η Περσεφόνη, ο Ορφέας καθώς και επιλεγμένα χρυσά ελάσματα των μυστών από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας και τάφους της Μακεδονίας.
Μοναδικό έκθεμα είναι και ο κρατήρας που ταξίδεψε ειδικά για την έκθεση από το Μουσείο Metropolitan της Νέας Υόρκης. Ως άλλος χάρτης του Επέκεινα αναπαριστά την Ομηρική Νέκυια, αποδίδοντας τις μορφές του Κάτω Κόσμου που συνάντησε ο Οδυσσέας.
Πόσο, όμως, βαραίνει η ψυχή; Μια χρυσή ζυγαριά από τις Μυκήνες και αγγεία με ανάλογες σκηνές μας δείχνουν πώς μια αιγυπτιακή δοξασία πέρασε στον αρχαίο ελληνικό κόσμο: η καρδιά του νεκρού έπρεπε να είναι ελαφρύτερη από το φτερό ενός γερακιού στο ζύγι, του οποίου το βάρος εκτιμάται περί τα 20 γρ. Οι αρχαίοι συχνά απέδιδαν τη θρησκεία τους στους Αιγύπτιους και θεωρούσαν ότι την πήραν από αυτούς. Η πίστη, όμως, στη μετά θάνατον ζωή, αόριστη βέβαια και όχι με δογματικούς τρόπους, έχει την καταγωγή της μάλλον στον μινωικό πολιτισμό, ο οποίος κυριάρχησε, όχι μόνο στην Κρήτη, αλλά και στις Κυκλάδες και την Στερεά Ελλάδα.
Οι αρχαίοι, λοιπόν, δεν είχαν μια δογματικά καθορισμένη θρησκεία, αλλά ένα απροσδιόριστο και μεταβαλλόμενο μόρφωμα παραδόσεων, όπου κάθε περιοχή είχε τις δικές της πεποιθήσεις. Η ίδια η λέξη επέκεινα εισάγεται στους κλασικούς χρόνους από τους Αθηναίους κλασικούς. Αυτές οι αοριστίες και οι μεταφορές αντιλήψεων που δεν νοιάζονταν για την ίδια τους την πληρότητα, άφηναν ανοιχτό το έδαφος σε αυθαίρετες ερμηνείες, που στα χέρια του καλλιτέχνη γίνονταν δημιουργικές. Τέτοια αισθητικά αντικείμενα έχει συγκεντρώσει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης από 29 Ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού.
«Eπέκεινα. Ο θάνατος και η ζωή μετά στην αρχαία Ελλάδα» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (Ν. Δούκα 4) σε επιμέλεια των Καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη, Διευθυντή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης και της Δρ Σταυρούλα Οικονόμου, επιμελήτριας αρχαιοτήτων του ΜΚΤ. Έως 8 Φεβρουαρίου. Είσοδος 7 και μειωμένο 3,5 ευρώ.