Αν και πριν από λίγες ημέρες η Κυπριακή Δημοκρατία γιόρτασε την 61η επέτειο της ανεξαρτησίας της βρίσκεται ενώπιον μιας εξαιρετικά δύσκολης κατάστασης καθώς αντιμετωπίζει υπαρξιακούς κινδύνους.
Ταυτόχρονα καλείται να λειτουργήσει σε ένα ταραχώδες και ασταθές περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον. Υπογραμμίζεται συναφώς ότι η Τουρκία η οποία έχει, μεταξύ άλλων, ως στόχο την ηγεμονία στην Ανατολική Μεσόγειο επιθυμεί να έχει την Κύπρο υπό τον στρατηγικό της έλεγχο. Ως εκ τούτου καθίσταται απαραίτητη η συστράτευση δυνάμεων για ένα αγώνα επιβίωσης και δημιουργικής παρουσίας στην Ανατολική Μεσόγειο, την ΕΕ και το ευρύτερο διεθνές περιβάλλον.
Τα δεδομένα όχι μόνον δεν επιτρέπουν την ύπαρξη οποιωνδήποτε προσδοκιών για μια υποφερτή και βιώσιμη λύση του Κυπριακού στο σύντομο μέλλον, αλλά, αντιθέτως, προκαλούν έντονη ανησυχία. Πέραν του καθοριστικού ρόλου της Τουρκίας οι δύο πλευρές στην Κύπρο δεν έχουν κοινές επιδιώξεις.
“H τουρκική πλευρά προβάλλει τη θέση για λύση δύο κρατών αλλά επί της ουσίας πραγματική της επιδίωξη είναι η συνομοσπονδία και ο στρατηγικός έλεγχος ολόκληρης της Κύπρου.”
Επιπρόσθετα, υφίστανται διαμετρικά αντίθετα αφηγήματα και ένα βαρύ ιστορικό παρελθόν. Αυτή η ζοφερή εικόνα θέτει ως πρώτη προτεραιότητα για την ελληνοκυπριακή πλευρά τη σωστή διαχείριση του Κυπριακού ώστε να μην υπάρξει επιδείνωση της κατάστασης πραγμάτων. Είναι επίσης σημαντικό να συντηρείται η προοπτική για το μέλλον με την κατάθεση ολοκληρωμένης πρότασης για επίλυση καθώς και οδικού χάρτη για μια εξελικτική διαδικασία.
Είναι προφανές ότι η τουρκική πλευρά προβάλλει τη θέση για λύση δύο κρατών αλλά επί της ουσίας πραγματική της επιδίωξη είναι η συνομοσπονδία και ο στρατηγικός έλεγχος ολόκληρης της Κύπρου.
Εν ολίγοις είναι καθοριστικής σημασίας να κατανοηθεί ότι για την τουρκική πλευρά διευθέτηση του Κυπριακού συνεπάγεται κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και εγκαθίδρυση ενός συστήματος το οποίο θα επιτρέπει στην Άγκυρα να ελέγχει ολόκληρη την Κύπρο. Σημειώνεται επί τούτου ότι η απόσταση μεταξύ μιας χαλαρής αποκεντρωμένης ομοσπονδίας και συνομοσπονδίας δεν είναι μεγάλη.
Παρά τα δυσμενή αυτά δεδομένα, μέρος των πολιτικών δυνάμεων και της κοινωνίας εξακολουθεί να συντηρεί αφηγήματα τα οποία συγκρούονται με την πραγματικότητα. Στοιχειώδης ανάγνωση των τουρκικών μεθοδεύσεων δεν επιτρέπει ωραιοποίηση της κατάστασης για τις πραγματικές επιδιώξεις της άλλης πλευράς.
Ως εκ τούτου στη σημερινή συγκυρία είναι καθοριστικής σημασίας να υπάρχει η απαιτούμενη αξιολόγηση των μεταβαλλόμενων δεδομένων και η χάραξη μιας ολοκληρωμένης πολιτικής. Στο επικοινωνιακό επίπεδο θα μπορούσε επίσης να προβληθεί προς πάσα κατεύθυνση το ρητορικό ερώτημα κατά πόσον η Τουρκία θα ήταν έτοιμη να αποδεχθεί ανάλογη λύση δύο κρατών για το κουρδικό ζήτημα.
Ταυτόχρονα δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τον υβριδικό πόλεμο της Τουρκίας εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας. Εκτός από τον εποικισμό και την ισλαμοποίηση των κατεχόμενων εδαφών, η Τουρκία διοχετεύει κάθε χρόνο προς την ελεύθερη Κύπρο χιλιάδες παράτυπους μετανάστες από τρίτες χώρες. Θα πρέπει επιτέλους να εμπεδωθεί ότι τόσον ο Κυπριακός Ελληνισμός όσο και η Κυπριακή Δημοκρατία αντιμετωπίζουν υπαρξιακές απειλές. Επαναλαμβάνω όμως ότι παρά τις δυσκολίες είναι δυνατό να προσβλέπουμε σε καλύτερες μέρες, αρκεί να πορευόμαστε με στρατηγική που θα εδράζεται σε πραγματικότητες και όχι σε ευσεβείς πόθους.
Εκ των πραγμάτων η αναβάθμιση των συντελεστών ισχύος αποτελεί στρατηγικό μονόδρομο για την Κυπριακή Δημοκρατία. Η ενίσχυση της Εθνικής Φρουράς και όλων των άλλων θεσμών ασφαλείας είναι εκ των ων ουκ άνευ. Καθοριστικής σημασίας είναι επίσης η συνεχής βελτίωση των δημογραφικών δεδομένων.
Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό να αναβαθμισθεί το πεδίο γνώσης σε όλα τα επίπεδα. Και αυτό δεν αφορά μόνο τα πανεπιστήμια, τα σχολεία μέσης εκπαίδευσης και τα δημοτικά. Αφορά επίσης το πολιτικό και κοινωνικοοικονομικό σύστημα και ιδίως τους φορείς εξουσίας. Πάνω απ΄ όλα όμως απαιτείται μια ισχυρή οικονομία η οποία θα είναι σε θέση να δημιουργεί θέσεις απασχόλησης και να χρηματοδοτεί τις πολλαπλές ανάγκες.
Δια μέσου των αιώνων η Κύπρος επηρεαζόταν και επηρεάζεται από εξωγενείς παράγοντες. Η ύπαρξη ενός σοβαρού και αξιόπιστου κράτους θα μας προσφέρει τη δυνατότητα αξιοποίησης των κατάλληλων συγκυριών όταν αυτές προκύπτουν.
***
* Ο Καθηγητής Ανδρέας Θεοφάνους είναι Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών και Διεθνών Υποθέσεων καθώς και του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.