Το αίσθημα του σωματικού πονου παρουσιάζει διακυμάνσεις σε ένταση κατά τη διάρκεια της ημέρας. Γιατροί και ασθενείς έχουν παρατηρήσει ότι πολλοί τύποι πόνου τείνουν να επιδεινώνονται τη νύχτα.
Οι περισσότερες έρευνες μέχρι στιγμης έχουν προσπαθήσει να συνδέσουν τον αυξανόμενο νυχτερινό πόνο με τη στέρηση ύπνου ή τον διαταραγμένο ύπνο, αλλά με περιορισμένη επιτυχία.
Σε μια πρόσφατα έρευνα, επιστήμονες με επικεφαλής τον Claude Gronfier στο Ερευνητικό Κέντρο Νευροεπιστημών της Λυών στη Γαλλία έριξαν φως στην αλλαγή της ευαισθησίας στον πόνο, τονίζοντας ότι το κιρκάδιο ρολόι μας αντιλαμβάνεται αυτές τις αλλαγές, ανάλογα με την ένταση σε διαφορετικές χρονικές στιγμές μέσα στην ημέρα.
Γνωστοί ως κιρκάδιοι ρυθμοί, αυτές οι βιολογικές διεργασίες συντονίζουν τη δραστηριότητά τους ώστε να αυξάνονται και να μειώνονται σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, καθοδηγούμενες από το εσωτερικό ρολόι του σώματος μας.
Επηρεάζουν σχεδόν κάθε σωματικό σύστημα, ασκώντας έλεγχο σε «σχεδόν όλες τις πτυχές της φυσιολογίας και της συμπεριφοράς μας», λέει ο Lance Kriegsfeld, κιρκάδιος βιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ.
Η εργασία του Gronfier και της ομάδας του αποκάλυψε την επίδραση αυτών των ρυθμών στον πόνο, δείχνοντας ότι ένα σύντομο, επώδυνο ερέθισμα θερμότητας έγινε αντιληπτό ως πιο επώδυνο γύρω στις 3 π.μ. και λιγότερο επώδυνο περίπου στις 3 μ.μ, αναφέρει το Wired.
«Είναι πολύ συναρπαστικό», λέει ο Nader Ghasemlou, επιστήμονας πόνου στο Πανεπιστήμιο Queens στο Kingston του Καναδά, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα. «Είναι μία από αυτές τις μελέτες που απαντά σε ερωτήσεις που είχαμε εδώ και πολύ καιρό».
Για να εξετάσει τη ρυθμική φύση του πόνου, η ομάδα του Gronfier βρήκε 12 υγιείς νεαρούς άνδρες που συμφώνησαν να συμμετέχουν στην έρευνα για 34 ώρες.
Κάθε δύο ώρες, η ομάδα δοκίμαζε την ευαισθησία τους στον πόνο χρησιμοποιώντας μια συσκευή τοποθετημένη στο χέρι. Αυτή η συσκευή αύξανε τη θερμοκρασία κατά ένα βαθμό Κελσίου έως ότου οι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι ένοιωθαν πόνο.
Οι συμμετέχοντες συνήθως σταματούσαν τη συσκευή πριν φτάσει περίπου στους 46 βαθμούς Κελσίου. Οι συμμετέχοντες δοκιμάστηκαν επίσης με τη συσκευή σε συγκεκριμένες θερμοκρασίες (42, 44 και 46 βαθμούς Κελσίου) και στη συνέχεια τους ζητήθηκε να αξιολογήσουν σε οπτική κλίμακα το επίπεδο του πόνου που ένιωσαν.
Δεδομένου ότι δεν επιτρεπόταν στους συμμετέχοντες να κοιμηθούν όλη τη νύχτα, οι ερευνητές μπόρεσαν επίσης να διερευνήσουν αν τυχόν αυξήσεις στον πόνο σχετίζονται με τη στέρηση ύπνου - την επικρατούσα θεωρία πριν από τη νέα εργασία.
Η ομάδα υποστήριξε ότι οποιαδήποτε αυξημένη ευαισθησία στον πόνο που προκαλείται από τη στέρηση ύπνου θα συσσωρευόταν γραμμικά κατά τη διάρκεια της νύχτας καθώς η πίεση για ύπνο αυξανόταν.
Παρόλο που η μέλετη είχε πολύ μικρό δείγμα - μόλις 12 ανδρών - τα αποτελέσματα της μελέτης ήταν τόσο εμπεριστατωμένα που ερευνητές όπως ο Debra Skene, είναι σίγουροι ότι η ομάδα αποκάλυψε μια πραγματική κιρκαδική επίδραση στον πόνο, η οποία μπορεί τώρα να μελετηθεί σε μεγαλύτερο δείγμα.
*Κιρκάδιος ρυθμός: Eίναι μια οποιαδήποτε βιολογική διαδικασία που παρουσιάζει ενδογενή περιοδική μεταβολή στη διάρκεια ενός 24ώρου. Αυτός ο ρυθμός ορίζεται από ένα κιρκάδιο ρολόι και έχει παρατηρηθεί σε πολλούς ζωντανούς οργανισμούς, όπως σε φυτά, ζώα, μύκητες και κυανοβακτήρια. Παρόλο που οι κιρκάδιοι ρυθμοί είναι ενδογενείς, προσαρμόζονται στο τοπικό περιβάλλον από εξωγενείς παράγοντες, πιο σημαντικός από τους οποίους είναι το φως της ημέρας.
Ένας βιολογικός ρυθμός για να καλείται κιρκάδιος πρέπει να ικανοποιεί τα παρακάτω 3 κριτήρια:
1. Ο ρυθμός έχει μια ενδογενή περίοδο που διαρκεί περίπου 24 ώρες. Ο ρυθμός συνεχίζει να υφίσταται και σε μόνιμες καταστάσεις (π.χ. μόνιμο σκοτάδι) με περίοδο περίπου 24 ωρών. Το κριτήριο αυτό είναι για να διακρίνει τους κιρκάδιους ρυθμούς από τις απλές αντιδράσεις σε εξωτερικά ερεθίσματα.
2. Ο ρυθμός «ευθυγραμμίζεται» με τα εξωτερικά ερεθίσματα. Ο ρυθμός μπορεί να ξαναρυθμιστεί από την έκθεση σε εξωτερικά ερεθίσματα (όπως είναι το φως και η θερμότητα). Ένα ταξίδι σε μέρος της γης με διαφορετική ζώνη ώρας δείχνει εμφανώς την ικανότητα του ανθρώπινου βιολογικού ρολογιού να προσαρμόζεται στην εκάστοτε τοπική ώρα. Είναι πολύ σύνηθες ένα άτομο να βιώσει το λεγόμενο jet lag, πριν επέλθει συγχρονισμός του κιρκάδιου ρολογιού του με την τοπική ώρα.
3.Ο ρυθμός παρουσιάζει θερμοκρασιακή αντιστάθμιση. Με άλλα λόγια, διατηρεί κιρκάδια περιοδικότητα μέσα σε ένα εύρος φυσιολογικών θερμοκρασιών. Πολλοί οργανισμοί διαβιούν σε ένα μεγάλο εύρος θερμοκρασιών, και οι διαφορές στη θερμική ενέργεια επηρεάζουν την κινητική όλων των μοριακών διεργασιών στα κύτταρά τους. Με σκοπό τη στενή παρακολούθηση του χρόνου, το κιρκάδιο ρολόι ενός οργανισμού πρέπει να διατηρεί μια περιοδικότητα περίπου 24 ωρών, παρά τις αλλαγές στην κινητική των μορίων. Αυτή η ιδιότητα ονομάζεται «θερμοκρασιακή αντιστάθμιση».