Η κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία με όρους ευνοϊκούς για τη Ρωσία αναδεικνύεται ως η μεγαλύτερη απειλή για τα συμφέροντα της Ε.Ε το 2025 σύμφωνα με τα ευρήματα που προκύπτουν από την πρώτη πανευρωπαϊκή έρευνα που δημοσιεύεται σήμερα και αξιολογεί τριάντα πιθανά σενάρια κρίσεων και απειλών για την ΕΕ. Ακολούθως στην έκθεση τονίζεται ότι η απομάκρυνση των ΗΠΑ από τις δεσμεύσεις ασφαλείας προς την Ευρώπη, υπό την πιθανή απομονωτική πολιτική της νέας διοίκησης Τραμπ, αξιολογείται ως εξίσου επικίνδυνη με ένα ρωσικό πυρηνικό χτύπημα, θέση η οποία δημιουργεί εύλογους προβληματισμούς σχετικά με την πιθανότητα αξίωσης στρατηγικής χειραφέτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με τη διαιώνιση της στρατηγικής εξάρτησής της από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στην έρευνα συμμετείχαν 400 ειδικοί αναλυτές ευρωπαϊκής πολιτικής, κατατάσσοντας τα σενάρια αυτά με βάση την πιθανότητα εμφάνισής τους και τον πιθανό τους αντίκτυπο στην ασφάλεια, την οικονομία και την ενότητα της Ένωσης, με στόχο την παροχή στρατηγικής πρόβλεψης για τη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής, τη συλλογή δεδομένων σχετικά με την ευθυγράμμιση της εξωτερικής πολιτικής εντός της ΕΕ και στη δυνατότητα συγκρίσεων μεταξύ των προτεραιοτήτων της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ και της ΕΕ.
Η έκθεση με τίτλο «Παγκόσμιοι κίνδυνοι για την ΕΕ το 2025», η οποία διεξήχθη από το Robert Schuman Centre for Advanced Studies (RSCAS), του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου (EUI), σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Μελετών Ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUISS), την Trans European Policy Studies Association (TEPSA) και την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Μελετών Ασφάλειας (EISS), αποτελεί το πρώτο σύνολο δεδομένων σε επίπεδο ηπείρου σχετικά με τις αντιλήψεις των Ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων για τους παγκόσμιους κινδύνους και έχει βασιστεί στο αντίστοιχο ”εργαλείο” που εφαρμόζεται από το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων των ΗΠΑ και φέρει τον τίτλο «Preventive Priorities Survey».
Τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης έχουν ως εξής:
- Η κατάπαυση του πυρός με τους όρους της Ρωσίας στην Ουκρανία αποτελεί την κορυφαία απειλή για τα συμφέροντα της ΕΕ το 2025.
- Ο απομονωτισμός των ΗΠΑ είναι τόσο επικίνδυνος για την Ευρώπη όσο και ένα ρωσικό πυρηνικό χτύπημα.
- Η πυρηνική απειλή της Ρωσίας είναι ο λιγότερο πιθανός κίνδυνος, αλλά οι εμπειρογνώμονες προβλέπουν νέα ρωσική στρατιωτική δράση σε γειτονικά κράτη που δεν ανήκουν στο ΝΑΤΟ.
- Ο υβριδικός πόλεμος ελλοχεύει: Η ΕΕ πρέπει να προετοιμαστεί για επιθέσεις σε κρίσιμες υποδομές το 2025. - Η Γεωργία απομακρύνεται: Η ΕΕ προετοιμάζεται για μια φιλορωσική κυβέρνηση στην Τιφλίδα.
- Αμφιβολίες για την επίτευξη ειρήνης στη Μέση Ανατολή: Μια διαρκής κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς είναι απίθανη το 2025.
Πιο αναλυτικά:
Η Ρωσία και η Ουκρανία στο επίκεντρο
Η Ουκρανία παραμένει κρίσιμη ως «ασπίδα» για τα ευρωπαϊκά συμφέροντα, ιδιαίτερα μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας το 2022, που ανέτρεψε τη μεταψυχροπολεμική τάξη ασφαλείας στην Ευρώπη.
Επτά από τους 30 μεγαλύτερους κινδύνους συνδέονται άμεσα με τη Ρωσία.
Η Γεωργία στο χείλος της απομάκρυνσης από την Ευρώπη
Μετά τις αμφισβητούμενες εκλογές του 2024 στη Γεωργία, αναμένεται η εγκαθίδρυση μιας φιλορωσικής κυβέρνησης. Οι ειδικοί χαρακτηρίζουν αυτή την εξέλιξη ως το πιο πιθανό σενάριο υψηλού κινδύνου. Αντιθέτως, στη Μολδαβία, όπου η φιλοευρωπαία πρόεδρος Μάγια Σάντου εξελέγη το 2024, η πιθανότητα φιλορωσικής στροφής είναι σημαντικά μικρότερη. Ωστόσο, αν προκύψει ένα τέτοιο σενάριο, ο αντίκτυπος στην ΕΕ θα είναι μεγάλος.
Η πυρηνική απειλή και οι νέοι φόβοι
Παρότι η πιθανότητα χρήσης πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία αξιολογείται ως η χαμηλότερη από όλους τους κινδύνους, ο αντίκτυπός της θεωρείται τεράστιος. Η πυρηνική ρητορική της Ρωσίας έχει ήδη προκαλέσει ανησυχίες, αν και οι ειδικοί συμφωνούν ότι αποτελεί κυρίως μέσο εκφοβισμού.
Ωστόσο οι αναλυτές βλέπουν υψηλή πιθανότητα νέων ρωσικών στρατιωτικών ενεργειών σε μη-ΝΑΤΟϊκές γειτονικές χώρες.
ΗΠΑ και απομόνωση: Ένας κίνδυνος με παγκόσμιες συνέπειες
Η πιθανή απομάκρυνση των Ηνωμένων Πολιτειών από τις εγγυήσεις ασφαλείας προς τους ευρωπαίους συμμάχους τους θεωρείται εξίσου επικίνδυνη για την ΕΕ όσο και μια ρωσική πυρηνική επίθεση. Οι δηλώσεις του νέου προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, για την επαναδιαπραγμάτευση της σχέσης ΗΠΑ-ΝΑΤΟ προκαλούν σοβαρές ανησυχίες για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
ΗΠΑ-Κίνα-ΕΕ
Οι ειδικοί θεωρούν απίθανη μια άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση ΗΠΑ-Κίνας, παρά την αξιολόγηση της πιθανότητας μιας διασυνοριακής σύγκρουσης μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν ως μέτρια υψηλή και τις πιθανότητες κινεζικής επιθετικότητας στη Νότια Σινική Θάλασσα ως εξαιρετικά υψηλές. Αυτό υποδηλώνει την πεποίθηση ότι ακόμη και σε περίπτωση κινεζικής επιθετικότητας εναντίον συμμάχων των ΗΠΑ όπως η Ταϊβάν ή οι Φιλιππίνες, η κυβέρνηση Τραμπ ενδέχεται να μην λάβει αποφασιστική στάση για την υπεράσπιση των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή το 2025.
Ωστόσο, στην έκθεση επισημαίνεται ο μεγάλος αντίκτυπος που θα έχει μια πιθανή σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας στα συμφέροντα της ΕΕ, αντανακλώντας τη βαθιά επιρροή του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων στην παγκόσμια σταθερότητα, την ασφάλεια της ΕΕ και την οικονομική ευημερία.
Υβριδικός πόλεμος: Κυβερνοεπιθέσεις και υποδομές υπό απειλή
Οι κυβερνοεπιθέσεις και η πιθανότητα δολιοφθορών σε κρίσιμες υποδομές της ΕΕ κατατάσσονται επίσης στις κορυφαίες απειλές. Η αυξανόμενη δραστηριότητα χάκερ, κυβερνοεγκληματιών και κρατικών φορέων, ειδικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για την ασφάλεια των μελών της ΕΕ.
Επιπλέον, επισημαίνεται ότι οι διαφορές στην ανθεκτικότητα των υποδομών και την ευαισθητοποίηση σε θέματα κυβερνοεγκλήματος μεταξύ των κρατών μελών είναι πιθανό να θέσουν σε αμφισβήτηση τη συνοχή της πολιτικής της ΕΕ.
Ειδική αναφορά γίνεται στις πιθανές επιθέσεις σε υποθαλάσσιες υποδομές, με τα κράτη της Βαλτικής να λαμβάνουν ήδη αυξημένα μέτρα προστασίας.
Μετανάστευση και κοινωνική συνοχή στην ΕΕ
Ο κίνδυνος μαζικής παράτυπης μετανάστευσης από τη Μέση Ανατολή, τη Βόρεια Αφρική και την υποσαχάρια Αφρική προς την ΕΕ κατατάσσεται ως σημαντική απειλή για την ενότητα και τη συνοχή της ΕΕ. Η μετανάστευση, σύμφωνα με την έκθεση, έχει εργαλειοποιηθεί από ακροδεξιές δυνάμεις για τον κατακερματισμό της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής, χωρίς να συμβάλλει σε εναρμονισμένες πολιτικές. Οι ειδικοί προβλέπουν τη συνέχιση τέτοιων τάσεων το 2025.
Ενώ ο αντίκτυπος ενός ξεσπάσματος οργανωμένης πολιτικής βίας με τη συμμετοχή εξτρεμιστικών ομάδων στην ΕΕ θεωρείται γεγονός υψηλού αντικτύπου, η πιθανότητα ευρωπαϊκού ριζοσπαστισμού το 2025 κατατάσσεται ως μέτρια έως χαμηλή.
Μια μαζική τρομοκρατική επίθεση στην ΕΕ σημειώνει υψηλότερη πιθανότητα από τον ριζοσπαστισμό εντός της ΕΕ και κατατάσσεται ως μέτριος κίνδυνος για το 2025.
Η Μέση Ανατολή: Ένας διαρκής πονοκέφαλος
Η συνέχιση της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς το 2025 θεωρείται δεδομένη από τους ειδικούς, που δεν βλέπουν καμία προοπτική για μια διαρκή κατάπαυση του πυρός. Ταυτόχρονα, ο κίνδυνος μιας ευρείας στρατιωτικής αντιπαράθεσης μεταξύ Ιράν και Ισραήλ αξιολογείται ως υψηλής πιθανότητας και με σοβαρό αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική.
Επίσης οι ειδικοί κατατάσσουν την κατάρρευση του κράτους του Λιβάνου ως εξαιρετικά πιθανή, ωστόσο με μέτριες επιπτώσεις στα συμφέροντα της ΕΕ.
Από το Πακιστάν έως τα Δυτικά Βαλκάνια
Η έκθεση κάνει αναφορά και στη συνεχιζόμενη βία στα σύνορα Ινδίας-Πακιστάν, εκτιμώντας ότι η πιθανότητα μιας ένοπλης σύγκρουσης μεταξύ των δύο χωρών που θα επηρεάσει σημαντικά την Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρείται εξαιρετικά απομακρυσμένη.
Αντίστοιχα, παρά την κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ Αιθιοπίας, Σομαλίας και Αιγύπτου στο Κέρας της Αφρικής – περιοχή όπου η ΕΕ διατηρεί στρατιωτική αποστολή στη Σομαλία από το 2010 – οι ειδικοί εκτιμούν ότι η πιθανότητα μεγάλης κλίμακας βίαιης σύγκρουσης αποτελεί έναν απομακρυσμένο κίνδυνο για τα ευρωπαϊκά συμφέροντα.
Στη Μοζαμβίκη, όπου η ΕΕ ξεκίνησε στρατιωτική αποστολή τον Σεπτέμβριο του 2024 για την υποστήριξη των ενόπλων δυνάμεων της χώρας, οι ειδικοί προβλέπουν τη συνέχιση της βίας. Ωστόσο, η σύγκρουση εκεί αξιολογείται ότι θα έχει τον μικρότερο αντίκτυπο στα συμφέροντα της ΕΕ την επόμενη χρονιά.
Πιο κοντά στην Ευρώπη, η πιθανότητα συγκρούσεων στα Δυτικά Βαλκάνια – είτε μέσω αναζωπύρωσης της έντασης μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας είτε μέσω μιας αποσχιστικής κίνησης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη – κατατάσσεται στις χαμηλότερες θέσεις τόσο από άποψη πιθανοτήτων όσο και από άποψη αντίκτυπου στους κινδύνους που περιλαμβάνονται σε αυτή την έρευνα.