Κάποτε στους ωκεανούς της Γης ζούσαν πλάσματα τα οποία σήμερα θα ονομάζαμε, ούτε λίγο ούτε πολύ, «τέρατα» (και ενδεχομένως κάποιοι απόγονοί τους που επιζούσαν ακόμα ή τα απομεινάριά τους να δημιούργησαν τους θρύλους για θαλάσσια τέρατα των αρχαίων προγόνων μας). Ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου πολλά εξ αυτών εξαφανίστηκαν- και επιστήμονες παρουσιάζουν, στο πλαίσιο νέας έρευνας, μια νέα θεωρία για αυτό, η πρωτοτυπία της οποίας έγκειται στο ότι εντοπίζει την αιτία πέρα από τα όρια του πλανήτη μας.
Σχεδόν 2,6 εκατομμύρια χρόνια πριν, ένα εξαιρετικά λαμπερό φως έλαμψε στον προϊστορικό ουρανό, παραμένοντας εκεί για εβδομάδες ή και μήνες. Επρόκειτο για ένα σουπερνόβα σε απόσταση περίπου 150 ετών φωτός από τη Γη. Μέσα σε μερικές εκατοντάδες χρόνια- πολύ μετά την εξαφάνισή του από τον ουρανό- ένα «τσουνάμι» κοσμικής ενέργειας από το κατακλυσμικό αυτό φαινόμενο πιθανότατα σφυροκόπησε την ατμόσφαιρα του πλανήτη, επηρεάζοντας την κλιματική αλλαγή και «πυροδοτώντας» μαζικές εξαφανίσεις ειδών μεγάλων πλασμάτων του ωκεανού- περιλαμβανομένου του γνωστού μεγαλόδοντα, που ήταν ο μεγαλύτερος καρχαρίας ο οποίος εμφανίστηκε ποτέ στη Γη.
Οι επιπτώσεις ενός τέτοιου σουπερνόβα- και πιθανώς άνω του ενός- στην ωκεάνια ζωή- παρουσιάζονται σε επιστημονικό άρθρο που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Astrobiology.
Διαβάστε επίσης:
Το τέλος του μεγαλύτερου καρχαρία: Γιατί εξαφανίστηκε ο μεγαλόδοντας
«Κάνω τέτοιες έρευνες εδώ και 15 χρόνια, και πάντα στο παρελθόν βασίζονταν σε όσα ξέρουμε γενικά για το σύμπαν- πως αυτά τα σουπερνόβα πρέπει να επηρέασαν τη Γη σε κάποιες φάσεις» είπε ο Έιντριαν Μέλοτ, lead author της έρευνας και καθηγητής Φυσικής και Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας. «Αυτή τη φορά είναι διαφορετικό. Έχουμε στοιχεία για κοντινά γεγονότα σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές. Ξέρουμε πόσο μακριά βρίσκονταν, οπότε μπορούμε να υπολογίσουμε πώς θα επηρέασαν τη Γη και να συγκρίνουμε με όσα ξέρουμε για το τι συνέβη εκείνη την περίοδο. Είναι πολύ πιο συγκεκριμένα».
Ο Μέλοτ είπε πως πρόσφατα papers που αποκαλύπτουν αρχαία αποθέματα ισοτόπων σιδήρου-60 στον πυθμένα παρέχουν τις ατράνταχτες αποδείξεις της χρονικής στιγμής και της απόστασης των σουπερνόβα.
«Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 έλεγαν “ψάξτε για σίδηρο-60. Είναι απόδειξη, επειδή δεν υπάρχει άλλος τρόπος να εμφανιστεί στη Γη παρά μόνο από σουπερνόβα”. Επειδή ο σίδηρος-60 είναι ραδιοενεργός, αν είχε σχηματιστεί μαζί με τη Γη, θα είχε χαθεί ως τώρα. Οπότε πρέπει να έφτασε σε εμάς. Υπάρχουν κάποιες διαφωνίες σχετικά με το αν ήταν μόνο ένα σουπερνόβα κοντά ή μια ολόκληρη αλυσίδα από αυτά. Κλίνω προς συνδυασμό των δύο- μια μεγάλη αλυσίδα, με ένα που ήταν ασυνήθιστα ισχυρό και κοντινό. Αν κοιτάξετε τα αποθέματα σιδήρου-60, υπάρχει μια μεγάλη εκτίναξη 2,6 εκατομμύρια χρόνια πριν, αλλά υπάρχουν και άλλα, που είναι διασκορπισμένα σε μια περίοδο που φτάνει μέχρι και 10 εκατ. χρόνια πριν».
Είτε επρόκειτο για ένα είτε για πολλά, η ενέργεια από τα σουπερνόβα που διέσπειρε στρώματα σιδήρου-60 ανά τον κόσμο, έφερε επίσης «βροχή» σωματιδίων- μιονίων- που προκαλούσαν καρκίνους και μεταλλάξεις, ειδικά στα μεγαλύτερα ζώα.
«Η καλύτερη περιγραφή ενός μιονίου θα μπορούσε να είναι ένα πολύ βαρύ ηλεκτρόνιο- αλλά έχει μερικές εκατοντάδες φορές μεγαλύτερη μάζα από ένα ηλεκτρόνιο. Είναι εξαιρετικά διαπεραστικά/ διατρητικά. Ακόμα και υπό κανονικές συνθήκες, υπάρχουν πολλά που μας διαπερνούν. Κανονικά πραγματοποιούν αβλαβή διέλευση, ωστόσο περίπου το 1/5 της ακτινοβολίας μας προέρχεται από μιόνια. Αλλά όταν καταφτάνει ένα τέτοιο κύμα κοσμικής ακτινοβολίας, πολλαπλασιάστε τα επί μερικές εκατοντάδες. Μόνο ένα μικρό κλάσμα τους θα αλληλεπιδράσουν μια οποιονδήποτε τρόπο αλλά όταν ο αριθμός είναι τόσο μεγάλος και η ενέργεια τόσο υψηλή, έχεις αυξημένες μεταλλάξεις και καρκίνους- αυτές θα ήταν οι κύριες βιολογικές επιπτώσεις. Υπολογίζουμε πως οι εμφανίσεις καρκίνου θα αυξάνονταν 50% για όντα μεγέθους ανθρώπων- και όσο μεγαλύτερος έχεις, τόσο χειρότερο είναι. Για έναν ελέφαντα ή μια φάλαινα, η ακτινοβολία αυξάνεται πολύ».
Ένα σουπερνόβα 2,6 εκατομμύρια χρόνια πριν ίσως να σχετίζεται με ένα μαζικό κύμα εξαφανίσεων θαλασσίων πλασμάτων στα όρια της Πλειοκαίνου με την Πλειστόκαινο, όπου χάθηκε μεγάλο ποσοστό ειδών- με τις εξαφανίσεις να επικεντρώνονται στα ύδατα κοντά στις ακτές, όπου οι μεγαλύτεροι οργανισμοί δέχονταν μεγαλύτερες δόσεις ακτινοβολίας.
Σύμφωνα με τους εν λόγω ερευνητές, η ζημιά από τα μιόνια θα έφτανε σε αρκετά μεγάλα βάθη- αλλά θα μειωνόταν στα πολύ μεγάλα. Εκτιμάται πως ένα από τα θύματα ήταν και ο Μεγαλόδοντας, ο οποίος εξαφανίστηκε περίπου εκείνη την περίοδο- αν και αυτή είναι μόνο μια από τις θεωρίες για την εξαφάνισή του. «Βασικά, όσο μεγαλύτερο το πλάσμα, τόσο μεγαλύτερη θα ήταν η αύξηση στην ακτινοβολία» σημειώνει ο Μέλοτ.
«Δεν έχει υπάρξει κάποια καλή εξήγηση για την μεγάλη εξαφάνιση θαλασσίων ειδών. Θα μπορούσε να είναι αυτή...ξέρουμε ότι κάτι συνέβη και πότε συνέβη, οπότε για πρώτη φορά μπορούμε να ψάξουμε και να διερευνήσουμε τα πράγματα με πιο συγκεκριμένο τρόπο» προσθέτει σχετικά.