Έργα Πικάσο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης - Ο διάλογος του κορυφαίου δημιουργού με την ελληνική αρχαιότητα

Για πρώτη φορά 68 σπάνια κεραμικά και σχέδια του Πικάσο με πτηνά, τετράποδα και θαλάσσια όντα, ανθρώπινες μορφές, μυθολογικά ή μειξογενή όντα (Κένταυρος-Μινώταυρος) και άλλα έργα εμπνευσμένα από αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες, «συνομιλούν» θεματικά με 67 αρχαιότητες.

Η πρωτότυπη έκθεση που παρουσιάζει το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με τίτλο «Πικάσο και Αρχαιότητα. Γραμμή και πηλός», εντάσσεται στο πλαίσιο της σειράς εκθέσεων «Θεϊκοί Διάλογοι» και πραγματοποιείται με την επιμέλεια του διευθυντή του Μουσείου, καθηγητή Ν. Χρ. Σταμπολίδη  και του Ιστορικού Τέχνης Olivier Berggruen.

«Γιατί ο αενάως κινούμενος Πικάσο είναι τόσο μεγάλος δημιουργός; Γιατί μπορούσε να ξεκινήσει ένα έργο με κλασική φόρμα σαν να είναι η Ζωφόρος του Παρθενώνα και μετά, ανάλογα με το ρεύμα που θα ακολουθήσει, να το κάνει κυβιστικά ή να αφαιρέσει και να το βάλει μέσα σε μια γραμμή» σημείωσε ο Ν. Σταμπολίδης, ο οποίος υπενθύμισε ότι το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης είχε μία σύνδεση με τον Πικάσο, αναφερόμενος σε «μια πρώτη έκθεση που είχε πραγματοποιηθεί το 1999 με τα σχέδια της Γκερνίκα σε αντίδωρο έκθεσης με τίτλο ‘Las islas cicladas’ στο Μουσείο Reina Sofia στη Μαδρίτη». 

Παρών στη συνέντευξη Τύπου και ο εγγονός και νόμιμος κληρονόμος του Πάμπλο Πικάσο, Μπερνάρ Ρουίζ Πικάσο, πρόεδρος του Fundación Almine y Bernard Ruiz-Picasso para el Arte, ο οποίος δήλωσε «πολύ ευτυχής που βρίσκομαι εδώ σήμερα». 

«Δεν είναι απλώς μια έκθεση κι ένας διάλογος ανάμεσα στην αρχαία και στη σύγχρονη τέχνη. Είναι ένα διαλογικό παιχνίδι μεταξύ καλλιτεχνών που έχουν τον ίδιο σκοπό. Να μας δώσουν τους λόγους ύπαρξης που χρειαζόμαστε για να συνεχίσουμε να είμαστε ανθρώπινα όντα», υπογράμμισε ο ίδιος.

Σημειώνεται ότι το πρώτο βήμα, η πρώτη «συνάντηση», ο πρώτος «διάλογος» συμβαίνει εκτός του εκθεσιακού χώρου, στον διάδρομο προς το αίθριο του μουσείου. Ένα εντυπωσιακό άγαλμα Μινώταυρου από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, που ήρθε με μεγάλη δυσκολία -μαζί με το βάθρο του- «συνομιλεί» με την περίφημη φωτογραφία που απεικονίζει τον Πικάσο να φοράει μια μάσκα ψάθινου Μινώταυρου.

«Συμβολικά φέραμε το έργο έξω για να καταλάβουμε ότι -παγκοσμίως μιλώντας- στους καιρούς που ζούμε ο Μινώταυρος δεν βρίσκεται πια μέσα στον λαβύρινθό του αλλά είναι έξω, ανάμεσά μας», δήλωσε ο Ν. Σταμπολίδης κατά την ξενάγηση που ακολούθησε, συμπληρώνοντας ότι ο Μινώταυρος είναι «το σύμβολο που ο Πικάσο θεωρούσε ότι τον εκφράζει περισσότερο από όλα τα άλλα μυθολογικά όντα. Πολλές φορές θεωρούσε τον εαυτό του και Κένταυρο Νέσσο γι΄ αυτό και φέραμε το επίσης αμετακίνητο από την Ερέτρια Κένταυρο του Λευκαντιού. Είναι, όπως λέω εγώ, ο Πικάσο του 10ου αι.π.Χ. αυτός που έχει φτιάξει εκείνον τον Κένταυρο, με το τραύμα στο πόδι», είπε χαρακτηριστικά. 

Τα πικασικά έργα-σχέδια και κεραμικά από την καλλιτεχνική δημιουργία του Πικάσο από τη δεκαετία του 1920 έως τη δεκαετία του 1960- προέρχονται από ιδρύματα, μουσεία και συλλογές του εξωτερικού, όπως η FABA - Fundación Almine y Bernard Ruiz-Picasso para el Arte,  το Musée Νational Picasso-Paris, το Musée Picasso Antibes, το Museo Picasso Μálaga,, το Museum Berggruen στο Βερολίνο, καθώς και ιδιωτικές συλλογές.

Τα έργα της αρχαιότητας προέρχονται από 15 συνολικά  ελληνικά μουσεία και συλλογές, όπως το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, τα Αρχαιολογικά Μουσεία Αρχαίας Αγοράς, Αγίου Νικολάου, Δήλου, Ερέτριας, Ηρακλείου, Θηβών, Μαραθώνα, Πάρου, Πατρών, Χανίων, Χώρας Μεσσηνίας, το Κυπριακό Μουσείο, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και τη Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank.  

Πρόκειται για γλυπτά, κεραμικά και χάλκινα που χρονολογούνται από τους προϊστορικούς χρόνους (περ. 3200 π.Χ. το παλαιότερο) έως και την Ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο (μέσα 3ου αι. μ.Χ. το νεότερο).

Τα θαυμαστά «ζεύγη»

Μεταξύ των «ζευγών» της έκθεσης, που πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Musée National Picasso-Paris στο πλαίσιο του «Picasso Méditerranée», που ξεκίνησε το 2017 και ολοκληρώνεται φέτος, ξεχωρίζουν:

Ο Κένταυρος από λευκό πηλό, διαμορφωμένος στο χέρι, εγχάρακτη και γραπτή με επίχρισμα διακόσμηση, που δημιούργησε ο Πικάσο στην Vallauris στις 3 Ιανουαρίου 1953, σε διάλογο με τον Κένταυρο της Κυπρο-Αρχαϊκής περιόδου του 6ου αιώνα π.Χ.  και το μοναδικό Ειδώλιο Κενταύρου της Πρωτογεωμετρικής Περιόδου στο Λευκαντί της Εύβοιας που χρονολογείται στα τέλη 10ου αι. π.Χ.

Επίσης ο διάλογος ανάμεσα στο έργο Τυφλός Μινώταυρος οδηγούμενος από μικρό κορίτσι μπροστά στη θάλασσα που δημιούργησε ο Πικάσο στην Boisgeloup στις 22 Σεπτεμβρίου του 1934 και  στον φόνο του Μινώταυρου από τον Θησέα πάνω στον ερυθρόμορφο καλυκωτό κρατήρα της Ύστερης Κλασικής περιόδου (340 – 330 π.Χ.) από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο όπως και ο Κορμός αγάλματος Μινώταυρου, ρωμαϊκό αντίγραφο έργου της πρώιμης κλασικής περιόδου.

Η γνώση του Πικάσο για την αρχαιότητα

Ο μεγάλος καλλιτέχνης του 20ού αιώνα, έχει δημιουργήσει μοναδικά έργα ζωγραφικής, αλλά λίγοι γνωρίζουν από κοντά το σχεδιαστικό του έργο καθώς και τα κεραμικά του δημιουργήματα. Ένα συνδυασμό που συνδέεται με την αρχαιότητα και εμπνέεται σε μεγάλο βαθμό από έργα του κρητομηκυναϊκού και του ελληνικού κόσμου και γενικότερα από τους πολιτισμούς της λεκάνης της Μεσογείου.

Η έκθεση αποκαλύπτει έναν ολόκληρο κόσμο που φέρνει μέσα του ο καλλιτέχνης, όχι απαραίτητα από αρχαιότητες που είδε ο ίδιος στις αρχαίες πατρίδες της Μεσογείου, αλλά  μέσα στα Μουσεία της Ευρώπης, σε βιβλία που διάβαζε ή κατά τις συναναστροφές του με τον Kριστιάν Ζερβός ή τον Ζαν Κοκτώ. 

Κατά τη διάρκεια της μακράς και παραγωγικής σταδιοδρομίας του, ο Πικάσο εμπνεύστηκε από μια μεγάλη ποικιλία πηγών, τις οποίες διαρκώς προσάρμοζε και επεξεργαζόταν. Η κλασική παράδοση πρόσφερε στον Ισπανό ζωγράφο ένα λεξιλόγιο ατελείωτων δυνατοτήτων προς χειρισμό και τροποποίηση. Σημαντική μεταξύ αυτών των πηγών υπήρξε η αρχαία Ελλάδα, με τη διαχρονική μυθολογία και την πλουσιότατη εικονογραφία της. Από την εποχή ακόμα που αντέγραφε γύψινα εκμαγεία αρχαίων γλυπτών, ο Πικάσο γοητεύτηκε από διάφορα θέματα της ελληνικής μυθολογίας, θέματα που διασκεδάζουν το τετριμμένο ή που δηλώνουν τις συγκρουόμενες παρορμήσεις του ανθρώπου. Ανάμεσα σε αυτά, ο Μινώταυρος, διονυσιακό πλάσμα, μισός άνθρωπος και μισός ζώο, αναδείχτηκε σε σύμβολο των σκοτεινότερων πτυχών της ανθρώπινης ψυχής και του παραλογισμού του πολέμου.  

Ταυτόχρονα, στο έργο του Πικάσο αναδύθηκε και μια άλλη εικόνα της Ελλάδας, μια εικόνα ειρηνική, στην οποία αρχαία θέματα και μύθοι οδηγούν στο εξιδανικευμένο όραμα μιας διαχρονικής Αρκαδίας, όραμα που ο Πικάσο επεξεργάστηκε σε γλυπτά και κεραμικά μετά το τέλος του πολέμου.

Τα έργα αυτά, ωστόσο, σε αντίθεση με άλλα πρωιμότερα, δεν έχουν την ίδια στενή σχέση με την ελληνική μυθολογία. Αντίθετα, ο Πικάσο επινοεί μια εικονική ή φανταστική αρχαιότητα. Στο χωριουδάκι Vallauris, στα τέλη της δεκαετίας του ’40 και στη δεκαετία του ’50, ο Πικάσο δημιουργεί ένα εντυπωσιακό σύνολο έργων κεραμικής, τα οποία αφενός παραπέμπουν σε ένα γενικευμένο μυθικό παρελθόν αφετέρου αντλούν από διαχρονικές εικόνες, όπως φαύνους, πουλιά, μουσικούς κλπ.

Την κεραμική, αρχαία και νεότερη, και τα εμπνευσμένα από την αρχαιότητα έργα του Πικάσο (οι Τρεις Χάριτες ή η Λυσιστράτη του Αριστοφάνη) συνδέουν, εκτός της εικονογραφίας, η μορφή και το σχέδιο. Ιδιαίτερη σημασία έχει η γραμμή, είτε πρόκειται για σχέδια της δεκαετίας του ’20 και του ’30 είτε για αγγειογραφίες που θυμίζουν αττικά ερυθρόμορφα αγγεία. 

Η έκθεση  δεν ακολουθεί χρονολογική σειρά αλλά χωρίζεται σε ενότητες σχετικές με τη γραμμή της ομορφιάς, την «Αρκαδία» του Πικάσο, τον Κένταυρο, τον ταύρο και τον Μινώταυρο, πλάσματα της φαντασίας και της δημιουργίας του που συνδέονται με την ελληνική μυθολογία και την αρχαιότητα.

Οι ενότητες της έκθεσης είναι:

Εισαγωγή

Η γραμμή της ωραιότητας – Οι Τρεις Χάριτες

Γραμμή και φως στον χώρο

Λυσιστράτη

Αρκαδία

Διόνυσος

Ο κένταυρος

Ο ταύρος

Ο Μινώταυρος 

Παράλληλες δράσεις 

Στο πλαίσιο της έκθεσης «Πικάσο και Αρχαιότητα. Γραμμή και πηλός» το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης θα οργανώσει από 24 Ιουνίου έως 29 Ιουλίου έξι πενθήμερα Summer Camp για τα παιδιά με τίτλο «Γραμμή και πηλός. Ένα παιχνίδι ανάμεσα στον Πικάσο & την αρχαιότητα».  

Τα 6 πενθήμερα θα πραγματοποιηθούν τις εξής ημερομηνίες:  24-28/06, 01-05/07, 08-12/07, 15-19/07, 22-26/07, 29/7-2/8.

«Πικάσο και αρχαιότητα: Γραμμή και Πηλός»

Ημερομηνίες: 20  Ioυνίου – 20 Οκτωβρίου 2019

Είσοδος: 7€

Μειωμένο εισιτήριο: 3.5€

Ελεύθερη είσοδος για τους Φίλους του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης

Ξεναγήσεις (από 26 Ιουνίου):

Τετάρτη 12.30 (αγγλικά)

Πέμπτη 18.30 (ελληνικά)

Κυριακή 12.30 (ελληνικά)

Διανομή δελτίων προτεραιότητας 1 ώρα πριν την έναρξη της ξενάγησης  

Info

Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Νεοφύτου Δούκα 4 και Βασιλίσσης Σοφίας και Ηροδότου 1, 106 74, Αθήνα

Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο: 10.00-17.00, Πέμπτη: 10.00-20.00, Κυριακή: 11.00-17.00, Τρίτη: Κλειστό.

T: (+30) 210 7228321-3

W: www.cycladic.gr