Turn and face the strange
Changes
There’s gonna have to be a different man
David Bowie, Changes
Είναι μια ερώτηση που κάνω συχνά σε φίλους μου, ειδικά σε όσους γνωρίζω επί δεκαετίες, κάποιοι στις ίδιες σχέσεις από τα νεανικά μας χρόνια.
«Εσείς έχετε πάθει κρίση μέσης ηλικίας;»
Οι περισσότεροι με κοιτάζουν απορημένοι, κουνάνε το κεφάλι, μου λένε όχι. Με κάποιους, όμως, έχουμε κάνει κάποιες απολαυστικές συζητήσεις όπου αρχίσαμε σαν χείμαρροι να μιλάμε για τις απογοητεύσεις, για τους συζυγικούς μας καβγάδες, για αυτό το συναίσθημα που είναι σαν κατάθλιψη και σαν ήττα, για κάτι που ξαφνικά άστραψε και τώρα θες αυτό που δεν είχες καταλάβει ότι ήθελες.
Μου αρέσει όταν οι άνθρωποι είναι σε επαφή με τα συναισθήματά τους και δεν κρύβονται πίσω από ωραιοποιημένες εικόνες εαυτού, οικογένειας, σχέσεων, επαγγελματικής αξίας. Κι αν κάτι μπορεί να απαλύνει τον πόνο και τα άγχη μας, είναι όταν βλέπουμε ότι δεν είμαστε οι μόνοι που τα ζούμε, όταν τα μοιραζόμαστε και βλέπουμε και την αστεία τους πλευρά.
Νομίζω πως η κρίση μέσης ηλικίας έρχεται ξαφνικά. Κάποια στιγμή περπατάς στον δρόμο και βλέπεις νέους γύρω σου και καταλαβαίνεις ότι δεν ανήκεις πια σε αυτήν την κατηγορία. Σίγουρα θα έπρεπε να το είχες καταλάβει, αν έχεις κάνει παιδί. Όμως, τα πρώτα χρόνια ενός παιδιού είναι καταιγιστικά, η ανάγκη του για φροντίδα είναι πολύ μεγάλη. Ο εαυτός σου μπορεί να ξεγλιστρήσει και να μην το πάρεις είδηση. Ειδικά αν κάποιος εργάζεται ταυτόχρονα πολλές ώρες.
Υπάρχουν γονείς, που περιστρέφουν τη ζωή τους γύρω από τα παιδιά τους, μέχρι εκείνα να μεγαλώσουν και να φύγουν. Για εκείνους η κρίση μέσης ηλικίας έρχεται κάπως αργότερα, είναι αυτό που λέμε «το σύνδρομο της άδειας φωλιάς». Τότε είναι ακόμη πιο δύσκολο. Είναι σκληρό να ξυπνήσεις ξαφνικά και να συνειδητοποιήσεις ότι δεκαοχτώ χρόνια υπήρχες μόνο για κάποιον άλλον, ειδικά όταν το καθήκον σου είναι τώρα να τον αφήσεις ελεύθερο να ζήσει τη ζωή του.
Ή μπορεί κάποιος να μην έχει καν παντρευτεί. Στη μέση ηλικία έχει να αντιμετωπίσει το γεγονός ότι η ζωή του δεν πήρε τον δρόμο που του υπέδειξε η κοινωνία. Ότι δεν έκανε αυτό που τάχα προσφέρει καταξίωση ή ολοκλήρωση. Νομίζω πως είναι πολύ στενόμυαλο το να λέμε ότι ένας άνθρωπος ολοκληρώνεται μόνο αν είναι σε μόνιμη συντροφική σχέση ή αν είναι γονιός. Με αυτόν τον τρόπο είναι σαν να υπονοούμε ότι ο καθένας μας δεν είναι ολόκληρος από μόνος του.
Και φυσικά όσο πιο μεγάλα όνειρα είχε κάποιος τόσο πιο έντονα στη μέση ηλικία τα βλέπει να έχουν χαθεί. Ναι, δεν έγινες αυτό που ήθελες, δεν έφτασες εκεί που μπορούσες, μπορεί να αδικήθηκες, να φέρθηκες χαζά, να φοβήθηκες, να μην είχες τύχη. Αυτό που είναι το πιο σημαντικό είναι ότι τώρα νιώθεις ότι δεν είσαι πια σε θέση να ονειρεύεσαι.
Η κρίση μέσης ηλικίας μπορεί να κάνει κάποιους ανθρώπους απερίσκεπτους. Αυτή η λαχτάρα να ξεφύγουν από τη ζωή που έφτιαξαν, που πια δεν τους καλύπτει, μπορεί να τους κάνει να ερωτευτούν αλλόκοτα, να απατήσουν, να πάρουν ένα πανάκριβο αμάξι, να κάνουν πλαστική στο πρόσωπο, να θέλουν να μεθύσουν όπως όταν ήταν δεκαοχτώ χρόνων. Η αλήθεια είναι πως χρειάζεται και λίγη περίσκεψη. Χρειάζεται να αποδεχτούμε την κάθε μας ανάγκη, ακόμη κι αν φαίνεται εντελώς παράλογη, το κάθε επαναστατικό κομμάτι του εαυτού μας. Έχει κάτι να μας πει και πρέπει να το ακούσουμε. Αλλά δεν μπορούμε να το αφήσουμε να μας γελοιοποιήσει ή να γκρεμίσει κάτι που έχουμε φτιάξει με κόπο.
Η κρίση μέσης ηλικίας μας κάνει να φοβόμαστε τους νέους ή να τους μισούμε, να απεχθανόμαστε τις αλλαγές της κοινωνίας και να νομίζουμε ότι ο κόσμος ήταν καλός μόνο όταν μεγαλώναμε εμείς, μόνο όταν ήμασταν εμείς νέοι. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη πλάνη από αυτήν. Ο κόσμος είχε πάντα πρόοδο και καταστροφικότητα. Είναι παράλογο να του ζητάμε να μην αλλάζει, για να νιώθουμε εμείς ασφαλείς με ό,τι γνωρίσαμε. Κάθε εποχή έχει τα καλά και τα προβληματικά της σημεία. Πιστεύω πως η εποχή που μεγάλωσα είχε πολλή υποκρισία, πολλή κρυφή βία, πολλή ασέβεια και εγωισμό και καμία ανοχή στη διαφορετικότητα των ανθρώπων. Όσο κι αν δεν μας αρέσουν κάποιες ακραίες απόψεις, υπάρχουν και πολλά καλά στις αλλαγές του σήμερα.
Εν κατακλείδι, η κρίση μέσης ηλικίας χρειάζεται κάποια ψυχραιμία. Σίγουρα δεν βοηθά το να βάζουμε συναισθήματα και σκέψεις κάτω από το χαλί και να υποκρινόμαστε τους ευτυχισμένους, όταν δεν είμαστε. Ούτε βοηθάει το να γίνουμε μίζεροι, φθονεροί ή οξύθυμοι που δεν αντέχουν τίποτα γύρω τους. Αυτό που είναι σημαντικό είναι ένας ειλικρινής διάλογος με τον εαυτό μας, με τα όνειρά μας, με τις απογοητεύσεις μας.
Και το να καταλάβουμε ότι έχουμε κι άλλη ζωή ακόμη να ζήσουμε με κάποια περισσότερη γνώση. Ξέρουμε πια ότι δεν θα πάμε στο φεγγάρι ή ότι δεν θα πάρουμε Νόμπελ. Όμως, μπορούμε ακόμη να έχουμε επιθυμίες, να αγαπάμε, να συνδεόμαστε με το νέο και να είμαστε με ανθρώπους που μας κάνουν να γελάμε.