Ουτοπία ή ρεαλισμός; Μπορούν οι πόλεις, κυρίως οι μεγάλες σε πληθυσμό και ειδικά οι ελληνικές να καταστούν πιο «πράσινες» από ό,τι είναι τώρα και μάλιστα έως το τέλος της δεκαετίας που διανύουμε;
Είναι μια απάντηση που θα δοθεί εν καιρώ και εφόσον λαμβάνονται αφενός οι κατάλληλες πρωτοβουλίες και αφετέρου πραγματοποιούνται σημαντικές δράσεις.
Πάντως, προθέσεις υπάρχουν, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», το πρόγραμμα έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ (2021-2027), το οποίο θα χρηματοδοτήσει με 360 εκατ. ευρώ, για την περίοδο 2022-23, 100 πόλεις της Ευρώπης, προκειμένου να ξεκινήσουν δράσεις καινοτομίας προς την κλιματική ουδετερότητα έως το 2030.
Την Πέμπτη, 28 Απριλίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε τις 100 πόλεις της Ε.Ε. που θα συμμετάσχουν στην «αποστολή της Ε.Ε.» για 100 κλιματικά ουδέτερες και έξυπνες πόλεις έως το 2030, την αποκαλούμενη αποστολή «πόλεις». Οι 100 πόλεις προέρχονται και από τα 27 κράτη μέλη, ενώ 12 επιπλέον πόλεις προέρχονται από συνδεδεμένες χώρες ή με δυνατότητα σύνδεσης στο πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη».
Ανάμεσα σε αυτές τις πόλεις, συγκαταλέγονται έξι ελληνικές: Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Καλαμάτα, Κοζάνη και Τρίκαλα. Τις περισσότερες πόλεις (10), έχει η Γαλλία και από 9 πόλεις Γερμανία και Ιταλία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι συνολικά, 377 πόλεις υπέβαλαν αίτηση συμμετοχής στην αποστολή «πόλεις», ενώ οι 100 πόλεις της Ε.Ε. που επιλέχθηκαν σήμερα, αντιπροσωπεύουν το 12 % του πληθυσμού της Ε.Ε.
Οι αστικές μας περιοχές φιλοξενούν το 75% των πολιτών της ΕΕ. Παγκοσμίως, οι αστικές περιοχές καταναλώνουν πάνω από το 65% της παγκόσμιας ενέργειας, που αντιστοιχεί σε περισσότερο από το 70% των εκπομπών CO2. Κατά συνέπεια, είναι σημαντικό οι πόλεις να λειτουργούν ως οικοσυστήματα πειραματισμού και καινοτομίας, ώστε να βοηθηθούν όλες τις υπόλοιπες περιοχές κατά τη μετάβασή τους στην επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050.
«Η πράσινη μετάβαση σημειώνει τώρα πρόοδο σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ωστόσο, υπάρχει πάντα ανάγκη για πρωτοπόρους, οι οποίοι θέτουν ακόμη υψηλότερους στόχους. Οι πόλεις αυτές μας δείχνουν τον δρόμο για ένα υγιέστερο μέλλον. Θα τις στηρίξουμε σε αυτό! Ας ξεκινήσουμε σήμερα», τόνισε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Επιτροπής.
Οι 100 πόλεις θα απολαμβάνουν εξατομικευμένες συμβουλές και βοήθεια από ειδική πλατφόρμα αποστολών που διαχειρίζεται το NetZeroCities, πρόσθετες ευκαιρίες χρηματοδότησης, καθώς και τη δυνατότητα συμμετοχής σε μεγάλες δράσεις καινοτομίας και πιλοτικά έργα. Η αποστολή παρέχει επίσης ευκαιρίες δικτύωσης, ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ πόλεων και υποστήριξη για τη συμμετοχή των πολιτών στην αποστολή.
Τώρα, η Επιτροπή θα καλέσει τις 100 επιλεγμένες πόλεις να αναπτύξουν συμβάσεις πόλεων για το κλίμα, οι οποίες θα περιλαμβάνουν ένα συνολικό σχέδιο για την κλιματική ουδετερότητα σε όλους τους τομείς, όπως η ενέργεια, τα κτίρια, η διαχείριση αποβλήτων και οι μεταφορές, μαζί με σχετικά επενδυτικά σχέδια.
Στη διαδικασία αυτή θα συμμετάσχουν οι πολίτες, οι ερευνητικοί οργανισμοί και ο ιδιωτικός τομέας. Οι σαφείς και ορατές δεσμεύσεις που ανέλαβαν οι πόλεις, στις συμβάσεις των πόλεων για το κλίμα, θα τις επιτρέψουν να συνεργαστούν με την Ε.Ε., τις εθνικές και τις περιφερειακές αρχές — και κυρίως με τους πολίτες τους, για την επίτευξη αυτού του φιλόδοξου στόχου.
Επιπλέον, υπό το πρίσμα του θερμού ενδιαφέροντος 377 πόλεων να συμμετάσχουν στην αποστολή, η Επιτροπή θέτει επίσης σε εφαρμογή στήριξη για πόλεις που δεν επελέγησαν, συμπεριλαμβανομένης της στήριξης μέσω της πλατφόρμας αποστολών και ευκαιριών χρηματοδότησης.
Ο Φρανς Τίμερμανς, εκτελεστικός αντιπρόεδρος, αρμόδιος για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, τόνισε ότι: «Οι πόλεις βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της καταπολέμησης της κλιματικής κρίσης. Είτε πρόκειται για τον οικολογικό προσανατολισμό των αστικών χώρων, την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας στα κτίρια, είτε πρόκειται για την προώθηση λύσεων καθαρής κινητικότητας, οι πόλεις αποτελούν συχνά τον κόμβο των αλλαγών που χρειάζεται η Ευρώπη για την επιτυχή μας μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα».
Καταλήγοντας, το πεδίο δράσης είναι τεράστιο, καθώς πρέπει να τερματιστεί η εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα, να λειτουργήσουν τα εργαλεία για να καταστήσουν την υπεραστική και αστική κινητικότητα υγιή και βιώσιμη, να αυξηθεί η σιδηροδρομική κυκλοφορία υψηλής ταχύτητας να αναπτυχθούν ποδηλατικές υποδομές, καλύτερη συνδεσιμότητα με αγροτικές και προαστιακές περιοχές για μετακινούμενους εργαζομένους, να υλοποιηθούν περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες για μηδενική ρύπανση, βιοποικιλότητα και κυκλική οικονομία.