Αν περνούσε από το χέρι της, αυτή η ιστορία θα είχε happy end. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν θα πικραινόταν από μια ακόμη εκλογική ήττα και μια σκληρή εξορία στα γεράματά του. Θα είχε αποσυρθεί από την πολιτική τιμημένος από τη χώρα που υπηρέτησε με τόσο πάθος, και θα ησύχαζε στην Κρήτη ανάμεσα στους αγαπημένους του ανθρώπους. Κάπου εκεί, μέσα στις μυρωδιές και τα χρώματα της ανθισμένης άνοιξης, θα διάλεγε μια σκιά, θα καθόταν αναπαυτικά στην πολυθρόνα του και περιτριγυρισμένος από τα εγγόνια του που λάτρευε, θα άρχιζε να τους διαβάζει την ιστορία της ζωής του.
Ομως η ιστορία αυτή δεν μπορεί να γραφτεί αλλιώς. Εχει χαρές κι απογοητεύσεις, προσδοκίες και ματαιώσεις, θριάμβους και καταστροφές που πολλές φορές έχουν και τον τελευταίο λόγο. Οπως το διαρκώς μεταβαλλόμενο, και με πολύ πυκνές εξελίξεις πολιτικο-κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο στο οποίο έζησε - και το οποίο «έθρεψε» μια από τις σημαντικότερες, αν όχι την σημαντικότερη, φυσιογνωμίες της πολιτικής ζωής της νεότερης Ελλάδας.
Μια ολόκληρη εποχή, λοιπόν, και έναν από τους βασικούς πρωταγωνιστές της ζωντανεύει το βιβλίο «Ελευθέριος Βενιζέλος. Ακολουθώντας τα βήματά του στην Ιστορία» (εκδόσεις Διόπτρα) από την δημοσιογράφο και συγγραφέα, Μάρω Βασιλειάδου. Ο λόγος για την πρώτη, για παιδιά και νέους, εικονογραφημένη βιογραφία του Ελευθέριου Βενιζέλου που επιχειρεί να ζωντανέψει στιγμιότυπα από τη συναρπαστική ζωή του και να αφηγηθεί με απλό τρόπο τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα που δημιούργησαν τον μύθο του.
Με αφορμή την κυκλοφορία αυτή, η συγγραφέας του βιβλίου ελπίζοντας ότι «μέσα στις σελίδες μας ξαναζεί ολόκληρος ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ότι δηλαδή ζωντανεύει η ζωή και ο μύθος του, ο Λευτεράκης και ο Βενιζέλος κι επίσης ”βιογραφείται” ένα μέρος της σύγχρονης Ελλάδας», μίλησε γι′ αυτό το εγχείρημα στην HuffPost.
- Σε μια υπερβατική σύλληψη, πώς θα φανταζόσασταν τον Ελευθέριο Βενιζέλο να διαβάζει το βιβλίο «Ελευθέριος Βενιζέλος. Ακολουθώντας τα βήματά του στην Ιστορία»;
Θέλω να τον φαντάζομαι να «ηλιολούζεται», όπως έγραφε στην αλληλογραφία του με τον στενό του φίλο Ιωάννη Ηλιάκη, στον κήπο στο πατρικό του σπίτι στη Χαλέπα, με το βιβλίο ακουμπισμένο δίπλα του, στο ξύλινο παγκάκι. Σε αυτό το μέρος, τον κήπο που αγαπούσε από τα παιδικά του χρόνια, την «ευλογημένη γη» του, βρισκόταν πάντοτε η καρδιά του, είτε ζούσε στην Ελλάδα, είτε στο εξωτερικό. Στη δική μου υπερβατική σύλληψη ο Ελευθέριος δεν έχει πικραθεί από μια ακόμη εκλογική ήττα και μια σκληρή εξορία στα γεράματά του. Εχει αποσυρθεί από την πολιτική τιμημένος από τη χώρα που υπηρέτησε με τόσο πάθος, και ησυχάζει στη Κρήτη ανάμεσα στους αγαπημένους του ανθρώπους. Μέσα στις μυρωδιές και τα χρώματα της ανθισμένης άνοιξης, διαλέγει μια σκιά, κάθεται αναπαυτικά στην πολυθρόνα του και περιτριγυρισμένος από τα εγγόνια του που λάτρευε, αρχίζει να τους διαβάζει την ιστορία της ζωής του.
- Ποια είναι, κατά την γνώμη σας, εκείνα τα στοιχεία της προσωπικότητας του Ελευθέριου Βενιζέλου που προσομοιάζουν στην ψυχή και το πνεύμα ενός παιδιού, ενός νέου κι ενός εφήβου;
Όσοι τον συνάντησαν κι έγραψαν για αυτόν, μιλούν για ένα άνθρωπο ζωντανό, με γρήγορο περπάτημα, στητή κορμοστασιά και κοφτερό, έξυπνο βλέμμα. Αυτή ήταν η εικόνα του μέχρι το γήρας: αεικίνητος, ενθουσιώδης και πάντοτε αισιόδοξος. Του αποδίδουν τη φράση: «Η αισιοδοξία είναι γνώρισμα των δυνατών». Είτε τη διατύπωσε έτσι, είτε όχι, υπήρξε σίγουρα ο πιο αισιόδοξος πολιτικός της σύγχρονης Ελλάδας, από εκείνους που προτιμούσε να βλέπει το ποτήρι μισογεμάτο παρά μισοάδειο.
Είχε φίλους αγαπημένους από παιδί, και τους κράτησε μέχρι τα γεράματά του. Τους ήταν πιστός με τον τρόπο και το πάθος των εφήβων. Αλλωστε το πάθος κι ενίοτε ένας παρορμητισμός σαν ανεμοστρόβιλος παράσερνε τις αντιδράσεις του. Από μικρός ήταν ατίθασος κι επαναστάτης. Με τα χρόνια κατάφερε να τιθασεύσει την εκρηκτικότητά του, και να την μετατρέψει σε μετριοπάθεια και πολιτικά ζυγισμένη τόλμη.
- Ποιο ήταν το σημείο εκκίνησης της βιογραφίας αυτής, πόσο καιρό πήρε να υλοποιηθεί και τι συναισθήματα σας δημιουργεί κρατώντας το βιβλίο αυτό στα χέρια σας;
Η πρώτη σκέψη για αυτή τη βιογραφία γεννήθηκε μέσα μου αναλογιζόμενη την επέτειο των 100 χρόνων από την Μικρασιατική καταστροφή. Πιστεύω ότι η σημασία αυτών των επετείων -όπως και των 200 χρόνων από το 1821, που εορτάστηκε το 2021- συνίσταται στον αναστοχασμό επάνω στην σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν ήταν πρωθυπουργός της χώρας όταν η Μικρασιατική εκστρατεία οδηγήθηκε σε τραγική κατάληξη. Ηταν όμως πρωταγωνιστής σε δυο σημαντικότατες συνθήκες ειρήνης, των Σεβρών και της Λωζάνης, που καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις, δηλαδή τα γεγονότα πριν και μετά από το 1922.
Με ενδιαφέρει η μελέτη της ιστορίας σε βάθος, με ενδιαφέρει να βρίσκω τρόπο για να την διηγηθώ στα παιδιά και τους νέους έτσι ώστε να την κατανοήσουν και να την αγαπήσουν. Κι εγώ αγάπησα τον Ελευθέριο Βενιζέλο γράφοντας τη βιογραφία του, πρώτα ως άτακτο αλλά πανέξυπνο Λευτεράκη, μετά ως σοβαρό δικηγόρο κι επαναστάτη Ελευθέριο, τέλος ως ηγέτη με πολιτική ιδιοφυία . Είναι ένα ιστορικό πρόσωπο που διήγε ζωή συναρπαστική, μυθιστορηματική. Με συγκίνησε όσο τον αναζητούσα για να γράψω, με συγκινεί ακόμη όταν τον συναντώ στις σελίδες του βιβλίου.
- Θα λέγατε ότι το «Ελευθέριος Βενιζέλος. Ακολουθώντας τα βήματά του στην Ιστορία» είναι μια συλλογική δουλειά; Ποιοι παίρνουν μέρος; Ποιο το «μερίδιο» ευθύνης του καθενός στο τελικό αποτέλεσμα;
Αυτό το βιβλίο διαμορφώθηκε δουλεύοντας περίπου 6 μήνες σε στενότατη συνεργασία, με τον ιστορικό Κωστή Γκοτσίνα στην αρχή, και στη συνέχεια με την εικονογράφο Θέντα Μιμηλάκη. Με τον Κωστή μοιράστηκα σκέψεις, προβληματισμούς, αγωνίες και πολλά βιβλία. Ο,τι χρειάστηκε για να εμβαθύνουμε στην ιστορική περίοδο που μελετούσαμε, κι έτσι να πλησιάσουμε ουσιαστικά τον Ελευθέριο Βενιζέλο και την εποχή του. Υπάρχει πλούσιο επιστημονικό υλικό -αρχεία, μονογραφίες, πολιτικά δοκίμια- σχετικά με το θέμα, και η έγνοια μας ήταν να συνοψίσουμε και να απλοποιήσουμε την ιστορία χωρίς να χάσουμε την ουσία των γεγονότων, της προσωπικότητας του Βενιζέλου και του έργου που κληροδότησε στην Ελλάδα.
Με την Θέντα δουλέψαμε μαζί για δεύτερη φορά, μετά το προηγούμενο βιβλίο μας, το «1821, ένα εικονογραφημένο ταξίδι προς την ελευθερία». Επίσης συνεργαστήκαμε πολύ στενά -κι εκείνη με τον Κωστή- έτσι ώστε να έχει στη διάθεσή της το οπτικό υλικό (παλιές φωτογραφίες, εικονογραφήσεις, έγγραφα και αποκόμματα από εφημερίδες της εποχής) που θα χρειαζόταν για να εμπνευστεί. Δημιούργησε μια εικονογράφηση τόσο άρτια αισθητικά και παράλληλα τεκμηριωμένη ιστορικά, που, κατά τη γνώμη μου, φτιάχνει σχολή στην εικονογράφηση βιβλίων γνώσης για νεαρούς αναγνώστες.
- Εντυπωσιάζουν οι διαστάσεις του βιβλίου και η εικονογράφηση. Τι σημασία δίνετε στο αισθητικό κομμάτι και τι στο περιεχόμενο;
Αυτού του είδους τα εικονογραφημένα βιβλία -γνώσεων αλλά με συγκεκριμένο συγγραφικό ύφος, επιστημονική τεκμηρίωση και ανάλογη εικονογράφηση- είναι κάτι που δεν έχουμε συνηθίσει στα εγχώρια εκδοτικά πράγματα. Ωστόσο έχουμε δει χάρη και στην επέτειο του 1821, καλά δείγματα. Ουσιαστικά αυτά τα βιβλία εμπλουτίζουν την έννοια και το περιεχόμενο του συγκεκριμένου λογοτεχνικού είδους, στην περίπτωσή μας με ένα πρωτότυπο δημιούργημα που έχει ελληνικό θέμα και Έλληνες συντελεστές στη συγγραφή και την εικονογράφηση. Επιπλέον ο εκδοτικός οίκος Διόπτρα μάς εξασφάλισε τις προδιαγραφές για αυτό το αισθητικό αποτέλεσμα: πολύ καλής ποιότητας χαρτί και τύπωμα.
- Ποια η μεγαλύτερη πρόκληση και ποια η μεγαλύτερη δυσκολία στην δημιουργία αυτού του βιβλίου;
Η πρόσκληση ήταν πρωτίστως η ίδια η προσωπικότητα του Ελευθέριου Βενιζέλου: πολύπλευρος, χαρισματικός, πολιτικά ιδιοφυής, με καθοριστική παρουσία στα γεγονότα της εποχής του. Η δυσκολία βρισκόταν στον τρόπο με τον οποίο θα φωτιζόταν μία από τις μεγαλύτερες μορφές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας έτσι ώστε αφενός να μην χάσει το ανθρώπινο πρόσωπό του, και αφετέρου να συνοψιστεί ο δημόσιος βίος με τρόπο κατανοητό, απλό και ελκυστικό για τη νέα γενιά.
- Ποια «τακτική» ακολουθήθηκε ώστε να γίνει εύληπτη και κατανοητή από το ανήλικο κοινό η πολυσχιδής προσωπικότητα του βιογραφούμενου και μάλιστα σε ένα, διαρκώς μεταβαλλόμενο, και με πολύ πυκνές εξελίξεις πολιτικο-κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο;
Ηταν συγγραφική επιλογή να δουλέψω σαν να σκηνοθετώ ένα ντοκιμαντέρ. Εννοώ πως έχοντας μελετήσει, συζητήσει και αναλύσει με τον Κωστή Γκοτσίνα την ιστορία της Ελλάδας στα χρόνια που έζησε ο Βενιζέλος, όπως και τη δική του ζωή, αποφάσισα να γράψω τη βιογραφία σε κεφάλαια που διαδέχονται το ένα το άλλο σαν πλάνα zoom in και zoom out. Αυτό σημαίνει ότι ο αναγνώστης πηγαίνει από το ιδιωτικό στο δημόσιο, από το μερικό στο γενικό, από το ελληνικό στο ευρωπαϊκό, κι από την πολιτική στην κοινωνία και την τέχνη με σκοπό να παραμείνει ζωντανό το ενδιαφέρον του. Τα κείμενα είναι σχετικώς σύντομα, εύληπτα, με τίτλους που διαθέτουν ένα μικρό «παιχνίδι», έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι όσο το δυνατόν μακρύτερα από τον διδακτισμό μιας στεγνής ιστορικής αφήγησης προς αποστήθιση.
- Τι κενό, πιστεύετε, ότι καλύπτει αυτό το βιβλίο σε σχέση με τα τόσα που έχουν γραφεί μέχρι σήμερα για την προσωπικότητα του Ελευθέριου Βενιζέλου - για πολλές και διαφορετικές ηλικίες;
Υπάρχει όντως μια εκτεταμένη βιβλιογραφία σχετικά με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και την εποχή του – ένα μικρό μέρος περιλαμβάνεται στη Βιβλιογραφία που παραθέτουμε. Ωστόσο δεν υπήρξε μέχρι τώρα άλλη πρωτότυπη εικονονογραφημένη βιογραφία του γραμμένη ειδικά για νεαρούς αναγνώστες, και μάλιστα με τόσο υψηλές απαιτήσεις από συγγραφική, επιστημονική και αισθητική άποψη. Θέλω να ελπίζω ότι μέσα στις σελίδες μας ξαναζεί ολόκληρος ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ότι δηλαδή ζωντανεύει η ζωή και ο μύθος του, ο Λευτεράκης και ο Βενιζέλος κι επίσης «βιογραφείται» ένα μέρος της σύγχρονης Ελλάδας.