Η Παράλυση ύπνου ή Υπνοπαράλυση είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από προσωρινή παράλυση του σώματος που συμβαίνει μετά το ξύπνημα ή -λιγότερο συχνά- στα αρχικά στάδια του ύπνου.
Σε αυτή τη φάση, το άτομο που βιώνει παράλυση ύπνου, έχει την εντύπωση ότι βλέπει όνειρο. Αυτό εξηγεί αρκετές περιγραφές ονείρων στα οποία το άτομο βρίσκεται ξαπλωμένο και ανίκανο να κινηθεί, ενώ συχνά έχει και παραισθήσεις.
Η Jennifer Hassan σε άρθρο της στη Washington Post με τον τίτλο «Φυλακισμένη στο ίδιο μου το σώμα» μοιράζεται την εμπειρία της, αφού έζησε τη συγκεκριμένη εμπειρία πρώτη φορά το 2012, όταν μετακόμισε στο σπίτι της γιαγιάς της για να της κάνει παρέα μετά το θάνατο του παππού της.
Όταν έφτασε το βράδυ, πήγαν κι οι δυο τους για ύπνο σε διαφορετικά δωμάτια. Έπειτα από κάποιες ώρες ύπνου, η Jennifer ξύπνησε, νιώθοντας κρύο. Προσπάθησε να τυλιχτεί με τις κουβέρτες που ήταν στο κρεβάτι αλλά δεν μπορούσε να κουνηθεί. Άρχισε να πανικοβάλλεται. Προσπάθησε να σηκώσει τα χέρια της. Τίποτα. Το κεφάλι και το κορμί της ήταν «παγωμένα» στο κρεβάτι.
Όσο περισσότερο πανικοβαλλόταν, τόσο πιο πολύ ένιωθε μια πίεση στο στήθος της και δεν μπορούσε να αναπνεύσει. Έκανε να φωνάξει αλλά και πάλι τίποτα. Εφόσον δεν είχε άλλη επιλογή, έμεινε απλώς να κοιτάζει το σκοτεινό ταβάνι. Κι ενώ πρακτικά δεν έβλεπε κανέναν, ένιωθε σα να έχει παρέα. Ήταν κάποιος/κάτι που την έκανε να αντέξει. Μετά από ένα διάστημα λεπτών που όμως της φάνηκε σαν ώρες, μπορούσε και πάλι να κουνηθεί. Τότε, άνοιξε αμέσως το φως και έμεινε καθισμένη στο κρεβάτι της μέχρι να ξημερώσει.
Όταν διηγήθηκε την εμπειρία της σε φίλους, οι αντιδράσεις ήταν ποικίλες. Άλλοι θεώρησαν ότι απλώς είδε έναν εφιάλτη κι άλλοι ότι ήταν πιεσμένη ψυχολογικά λόγω του πένθους της. Αρχικά, δεν ήθελε να κλείσει ραντεβού σε κάποιο γιατρό γι′ αυτό και έψαξε για κάτι σχετικό στο Google.
Έτσι, πολύ σύντομα, βρήκε στο διαδίκτυο ιστορίες παρόμοιες με τις δικές της, ανθρώπων αγνώστων σε εκείνη. Τότε διάβασε πρώτη φορά για την παράλυση ύπνου και κατάλαβε τι ήταν αυτό που της είχε συμβεί εκείνο το βράδυ.
Ο Adrian Williams, καθηγητής ιατρικής ύπνου στο King’s College του Λονδίνου και μέλος της επιστημονικής ομάδας του Κέντρου Ύπνου του Λονδίνου αναφέρει ότι η παράλυση ύπνου είναι ένα «φυσιολογικό φαινόμενο που δεν είναι επικίνδυνο αλλά στρεσσογόνο» και συμπληρώνει: «Κατά τη διάρκεια του ονειρικού ύπνου το σώμα παραλύει ώστε να μην κάνουμε ό,τι βλέπουμε στον ύπνο μας. Σε κάποιες περιπτώσεις, το σώμα μπερδεύεται, καθώς το μυαλό ξυπνά παρόλο που η παράλυση παραμένει».
Σχετικοί λίγοι από τους παθόντες αναζητούν θεραπεία. Είναι ενδεικτικό ότι το Κέντρο Ύπνου του Λονδίνου δέχεται μόνο έναν πάσχοντα από παράλυση ύπνου κάθε μήνα κατά μέσο όρο. «Συχνά οι ασθενείς δεν ξέρουν ότι αυτό που τους συμβαίνει είναι παράλυση ύπνου γι′ αυτό και καταφεύγουν σ′ εμάς», αναφέρει ο Williams.
Παράγοντες που συνδέονται με την εμφάνιση παράλυσης ύπνου είναι το άγχος και η κατάθλιψη, ενώ όσοι αντιμετωπίζουν γενικότερα διαταραχές ύπνου είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν και την εμπειρία της υπνοπαράλυσης.
Τα «στοιχειά» της υπνοπαράλυσης
Πολλοί πολιτισμοί ταυτίζουν την παράλυση ύπνου με μυστήρια και υπόκοσμα πλάσματα. Ο πίνακας του Henry Fuseli «Ο Εφιάλτης» το 1781 λέγεται πως απεικονίζει την εν λόγω διαταραχή. Για την ιστορία, εμφανίζει μια γυναίκα που κοιμάται και μοιάζει αβοήθητη με έναν δράκοντα στο στήθος της.
Στην Ταϊλάνδη πολλοί πιστεύουν ότι οι δυσκολίες που εμφανίζουν με την αναπνοή τους τα άτομα το βράδυ οφείλονται στο πνεύμα του Phi Am, ένα φάντασμα που κάθεται στο στήθος τους και τα καταπιέζει.
Και στην Ελλάδα, όμως, υπάρχουν εκείνοι που πιστεύουν στην ύπαρξη της Μόρας και του Βραχνά, σκιές στις οποίες αποδίδονται τα συμπτώματα της παράλυσης ύπνου.
Η ζωή της Jennifer σήμερα
Όπως αναφέρει η ίδια στο τέλος του κειμένου της, από το 2012 έχει βιώσει την υπνοπαράλυση άλλες 10 φορές. Μάλιστα, μια φορά, της συνέβη 3 φορές μέσα σε ένα βράδυ και, όπως σημειώνει, ήταν τρομακτικό και εξουθενωτικό.
Πλέον, αποφεύγει να πίνει καφεΐνη πριν πάει για ύπνο και ακούει μουσική για να χαλαρώσει ενώ προσπαθεί να κοιμηθεί. Επίσης, διατηρεί ένα «ημερολόγιο ύπνου» στο οποίο καταγράφει όλα τα επεισόδια και τα περιστατικά που της τυχαίνουν.