Στις 7 Ιουνίου 1862, τρία χρόνια πριν από την έκδοση του κορυφαίου έργου του «Έγκλημα και Τιμωρία», ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (1821 - 1881) κάνει το πρώτο ταξίδι του στη Δυτική Ευρώπη, μία εμπειρία, που όπως θα γράψει αργότερα στο περιοδικό που εξέδιδε με τον αδελφό του, Μιχαήλ, ξεκίνησε με μεγάλες προσδοκίες και διήρκησε δυόμισι μήνες. Από την Αγία Πετρούπολη ο συγγραφέας πηγαίνει στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Αγγλία, την Ελβετία και την Ιταλία. Τον Οκτώβριο του 1990, μήνες μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ο μοναδικός εν ζωή απόγονος του μεγάλου συγγραφέα, ο δισέγγονος του, Ντιμίτρι Ντοστογιέφσκι, οδηγός τραμ στο Λένινγκραντ, κάνει όπως ο προπάππους του το πρώτο του ταξίδι στην Ευρώπη και μετά από πρόσκληση των μελών της Λέσχης Φίλων του Ντοστογιέφσκι στη Γερμανία-που δεν ήταν μία απλή λογοτεχνική λέσχη-, βρίσκεται σε ένα κάστρο στα βόρεια της χώρας με βίζα που του εξασφαλίζει η Λέσχη.
Ένα από τα highlights του 45ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Δράμας που σηκώνει αυλαία σήμερα, Δευτέρα 5 Σεπτεμβρίου, με ένα πλούσιο πρόγραμμα, που περιλαμβάνει 148 ταινίες από περισσότερες από 33 χώρες, είναι το αφιέρωμα στα ντοκιμαντέρ του οσκαρικού δημιουργού Πάβελ Παβλικόφσκι -ο Πολωνός Παβλικόφσκι που σε ηλικία 14 ετών έφυγε από την πατρίδα του για το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία και την Ιταλία, μέχρι που τελικά εγκαταστάθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1997, ξεκίνησε την καριέρα του από το ντοκιμαντέρ και μεταπήδησε στη μυθοπλασία το 1998.
Πρόκειται για τέσσερα ντοκιμαντέρ παραγωγής BBC, γυρισμένα τη δεκαετία του ’90, που παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς προσφέρουν μια νέα «ανάγνωσή» όσων κατέγραψε με την κάμερά του ο νεαρός τότε σκηνοθέτης –ιδιαίτερα υπό το πρίσμα των σημερινών εξελίξεων στην Ευρώπη, καθώς με έναν τρόπο είναι όλοι και όλα εκεί: από τον Πούτιν και τον Ζιρινόφσκι, μέχρι τον μοναδικό απόγονο του Ντοστογιέφσκι που ονειρεύεται να αποκτήσει μια μερσεντές, τον πόλεμο στη Βοσνία, τις σημαδιακές εκλογές της Ρωσίας το 1993, τις υποσχέσεις για μια θριαμβευτική επιστροφή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.
Στο «Dostoevsky’s Travels» (BBC Films, 1991), ο Παβλικόφσκι ακολουθεί τον Ντιμίτρι Ντοστογιέφσκι -τον οποίο συνάντησε στο Μουσείο Ντοστογιέφσκι και, όπως έχει πει γοητεύτηκε από αυτόν ως να ήταν ήρωας ταινίας- καταγράφοντας την πρωτόγνωρη εμπειρία που βιώνει εκτός Ρωσίας χάρη στο βάρος του ονόματος του, τις τιμές, τις μικρές απολαύσεις, τις επιθυμίες, τις σκέψεις, τις σιωπές και τις αμήχανες στιγμές του, στο πρώτο ταξίδι του στη Δυτική Ευρώπη.
Η επίσκεψη στο ιστορικό καζίνο του Μπάντεν - Μπάντεν και το δημοσίευμα με τίτλο «Ο Ντοστογιέφσκι επιστρέφει στο Μπάντεν – Μπάντεν», καθώς ο μεγάλος συγγραφέας υπήρξε ένας από τους διάσημους πελάτες του -ο εθισμός του στον τζόγο αποτυπώνεται στη νουβέλα του «Ο Παίκτης», την οποία λέγεται ότι έγραψε κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη διάσημη γερμανική λουτρόπολη-, οι συνεντεύξεις και η επαναλαμβανόμενη δήλωση «είμαι ο Ντιμίτρι, όπως ο ένας από τους τρεις Αδελφούς Καραμάζοφ», αναφορά στο τελευταίο μυθιστόρημα του Ρώσου συγγραφέα, που όπως λέει είναι το σπουδαιότερο έργο του προπάππου του, η γνώμη του για τη μοναρχία, αλλά και η αναφορά στην KGB, η προσφορά για διαφημιστικούς λόγους μίας κόκκινης Ferrari, το ταξίδι στο Λίχτενσταϊν, όπου ζει ο μοναδικός συγγενής που έχει στη Δύση, το εκτυφλωτικό Λονδίνο, ο Ντιμίτρι σε έναν ατελείωτο στροβιλισμό μέχρι και το εξίσου περιπετειώδες, για άλλους λόγους, ταξίδι της επιστροφής στη Ρωσία -και στην πραγματικότητα της ζωής του.
Τα άλλα τρία ντοκιμαντέρ του αφιερώματος είναι:
«Ταξιδεύοντας με τον Ζιρινόφσκι» (Tripping With Zhirinovsky, BBC Films, 1995), ένα σουρεαλιστικό ταξίδι με πλοίο με τον δημαγωγό υπερεθνικιστή Βλαντιμίρ Ζιρινόφσκι, του οποίου το επονομαζόμενο Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα πήρε 23% των ψήφων στις πρώτες ελεύθερες εκλογές της Ρωσίας το 1993. Κάνοντας προεκλογική εκστρατεία από το λευκό του ατμόπλοιο πλέοντας στον Βόλγα, ο Ζιρινόφσκι υπόσχεται στο απελπισμένο και απογοητευμένο πλήθος που συγκεντρώνεται στις αποβάθρες ένα οικονομικό θαύμα, την επιστροφή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και εκδίκηση στους εχθρούς της. Η ρητορική και η λογική του είναι σαν του Τραμπ. Οι γεωπολιτικές του ιδέες είναι σαν του Πούτιν. Ένας άνθρωπος μπροστά από την εποχή του.
Το γυρισμένο στη Βοσνία κατά τη διάρκεια του πολέμου το 1992 «Σερβικά Έπη» (Serbian Epics, BBC Films, 1992), που απέχει από τα συνήθη κλισέ των πολεμικών ρεπορτάζ. Υιοθετεί μια ανθρωπολογική και ποιητική οπτική γωνία που δεν βασίζεται στον σχολιασμό, αλλά στη δύναμη της εικόνας: μια ομαδική βάπτιση πριν την τελική μάχη, τα παράξενα καμώματα των υπολειπόμενων μελών του Οίκου των Καραγιόργεβιτς και τα δημοτικά τραγούδια των Σέρβων αγροτών/στρατιωτών στη γραμμή του μετώπου. Το αποτέλεσμα είναι μια πιο καθολική διερεύνηση της φύσης του εθνικού κράτους, της δημιουργίας μύθων και της εθνοκεντρικής θεώρησης του κόσμου.
«Από τη Μόσχα στο Πετουσκί: Ένα ταξίδι με τον Βενεντίκτ Γεροφέγεφ» (From Moscow to Pietushki, Roger Thompson, BBC, 1990). Η ταινία βασίζεται στο μυθιστόρημα «Η Μόσχα με βότκα». Ακολουθούμε το 99 χιλιομέτρων, γεμάτο αλκοόλ, επικό ταξίδι του αφηγητή από τη Μόσχα στο Πετουσκί. Είναι μια Οδύσσεια μέσα στον χώρο, τον χρόνο, την ιστορία, τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία. Ένα ταξίδι που ξεκινά με λαχτάρα κι ελπίδα και καταλήγει σε τρομώδες παραλήρημα και θάνατο.
Ο Παβλικόφσκι στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Το Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου, ο Παβλικόφσκι θα βρίσκεται στη Ταινιοθήκη της Ελλάδoς (όπου θα παρουσιαστεί μέρος του φετινού προγράμματος του DISFF), για να συμμετάσχει σε μία συζήτηση- masterclass του Φεστιβάλ Δράμας, στο πλαίσιο του προγράμματος Cinematherapy.
Το πρόγραμμα, που επιμελείται η Ντενίς Νικολάκου, είναι άλλωστε ταυτόσημο πλέον με το όνομα του καθώς ήταν ο ίδιος ο οσκαρικός σκηνοθέτης που το εγκαινίασε με την ταινία του «Cold War» (2018) στη 43η διοργάνωση του Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της Δράμας το 2020.
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης θα προβληθούν αποσπάσματα από το πλούσιο έργο του (που περιλαμβάνει και την σημαντική περίοδο των ντοκιμαντέρ του στο BBC) και θα ακολουθήσει συζήτηση και Q&A παρουσία του σκηνοθέτη και του καλλιτεχνικού διευθυντή Γιάννη Σακαρίδη. Στον συντονισμό της συζήτησης και στην ψυχολογική αποκρυπτογράφηση του έργου του, η Ντενίς Νικολάκου.