Για εμάς τους κινηματογραφικούς συντάκτες η υπόθεση «ξένες παραγωγές στην Ελλάδα» είχε γίνει πια ανέκδοτο: κάθε υπουργός πολιτισμού εξήγγειλε μέτρα για την προσέλκυση μεγάλων στούντιο στην χώρα μας που υποτίθεται πως θα τόνωναν την εγχώρια οικονομία. Ως γνωστόν, μια κινηματογραφική ταινία συμβάλλει στη διεθνή προβολή μιας χώρας με μηδέν διαφημιστικό κόστος. Όμως τα σχέδια αυτά δεν υλοποιούνταν ποτέ. Η Ελλάδα, που περιλαμβάνει από εκπληκτικές ακτογραμμές και αρχαιολογικούς χώρους μέχρι ιστορικά μνημεία και βιομηχανικά κτίρια, παρέμενε αναξιοποίητη. Την ίδια στιγμή έβλεπες υπερπαραγωγές όπως η Τροία, που διαδραματίζονται στην Ελλάδα, να επιλέγουν άσχετες (τύπου Μάλτα ή Κροατία) αλλά περισσότερο film friendly χώρες για τα γυρίσματά τους. Γραφειοκρατία και έλλειψη θεσμοθετημένων οικονομικών κινήτρων τους αποθάρρυνε.
Και ξαφνικά το σκηνικό μοιάζει να αλλάζει: τις τελευταίες μέρες δεν προλαβαίνουμε τις εξαγγελίες ίδρυσης film offices στην Ελλάδα. Πριν λίγες μέρες έγινε η πρώτη δημόσια παρουσίαση του «Γραφείου Διευκόλυνσης Οπτικοακουστικών Παραγωγών» της Περιφέρειας Αττικής, που θα λειτουργήσει σύντομα υπό την Διεύθυνση Τουρισμού της Περιφέρειας –θα γίνει μάλιστα, όπως μαθαίνουμε, νέα κινηματογράφηση και φωτογράφηση της Αττικής. Την Τετάρτη, στην Πάτρα, παρουσιάστηκε το αντίστοιχο γραφείο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, ενώ πριν μερικές εβδομάδες ξεκίνησε τη λειτουργία του το πρώτο Film Office της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη.
Στόχος είναι μέσα στο 2019 να έχουν λειτουργήσει αντίστοιχα film offices σε συνολικά 13 περιφέρειες της Ελλάδας, ενώ θα υπάρξουν και κάποιες επιπλέον δομές σε Δήμους όπως λ.χ. η Σαντορίνη. Η πρωτοβουλία ανήκει στο Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, ενώ την τεχνογνωσία και εκπαίδευση του προσωπικού (σσ. τα γραφεία αυτά θα στελεχώσουν υπάλληλοι των Περιφερειών) θα παράσχει το ΕΚΟΜΕ του ίδιου υπουργείου και ο ανάδοχος που θα οριστεί. Κι επειδή, όπως σωστά ειπώθηκε από τον επικεφαλής του ΕΚΟΜΕ Πάνο Κουάνη, καμιά παραγωγή δεν γυρίζεται μόνο σε μία περιφέρεια, θα υπάρχει διασύνδεση των Film Offices ανά την Ελλάδα.
Ήδη πάντως, εδώ και δύο περίπου χρόνια λειτουργεί το Film Office της Στερεάς Ελλάδας –με τη δράση του να γίνεται γνωστή κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων της νέας ταινίας του Οικονομίδη.
Τα γραφεία αυτά, που θα λειτουργούν κάπως σαν τα ΚΕΠ, θα κάνουν προτάσεις για locations (χώρους γυρισμάτων) στην περιοχή τους και θα καθοδηγούν τους ξένους παραγωγούς ως προς την έκδοση αδειών (από το ΚΑΣ μέχρι την τροχαία και το μετρό), τα διαθέσιμα ξενοδοχεία και γενικότερα τις υπάρχουσες υποδομές, με στόχο να ελαχιστοποιηθούν τα προβλήματα που σχετίζονται με την ελληνική γραφειοκρατία και να διευκολυνθούν από κάθε άποψη τα πολυπληθή ξένα συνεργεία.
Η εξαγγελία ίδρυσης των γραφείων αυτών συνέπεσε με δύο πολυαναμενόμενα από τον κινηματογραφικό χώρο μέτρα, τα οποία νομοθετήθηκαν με πρωτοβουλία του ίδιου υπουργείου: το cash rebate (επιστροφή στον παραγωγό έως το 35% των επιλέξιμων δαπανών που πραγματοποιεί στη χώρα μας) και την φορολογική έκπτωση (tax credit) της τάξης του 30% για κάθε οπτικοακουστική επένδυση στην Ελλάδα.
Τα γραφεία αυτά θα αποτελούν «δορυφόρους» του εθνικού Hellenic Film Commission (HFC), δηλαδή της κεντρικής Διεύθυνσης Διεθνών Οπτικοακουστικών Παραγωγών του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου (ΕΚΚ) το οποίο πρωτολειτούργησε υπό τη διεύθυνση του Μάρκου Χολέβα το 2007-2010. To ΗFC στελεχώθηκε εκ νέου το 2017, επί προεδρίας ΔΣ του Γιάννη Λεοντάρη, υπό τη διεύθυνση της Βένιας Βέργου, ως μια από τις τέσσερεις Διευθύνσεις του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου το οποίο, ως γνωστόν, υπάγεται στο Υπουργείο Πολιτισμού.
Το Hellenic Film Commission ήταν αυτό που πρότεινε την Κέρκυρα (όπου έγιναν τα γυρίσματα της δημοφιλούς βρετανικής σειράς The Durrells), ως την Καλύτερη Ευρωπαϊκή Τοποθεσία Κινηματογραφικών Γυρισμάτων 2018 στο διαγωνισμό του Δικτύου των Ευρωπαϊκών Film Commissions, European Film Commissions Network (EUFCN), του οποίου είναι μέλος, όπως άλλωστε και του AFCI (Association of Film Commissioners International). Πριν μερικές εβδομάδες η Κέρκυρα αναδείχθηκε νικητής στον διαγωνισμό αυτό που πραγματοποιήθηκε μέσω της πλατφόρμας Cineuropa.org.
Εν μέσω όλης αυτής της κινητικότητας, συναντήσαμε την δραστήρια Βένια Βέργου και κάναμε μαζί της μια πολύ διαφωτιστική κουβέντα για το τι σημαίνουν τελικά όλα αυτά που τόσο ωραία ακούγονται, αλλά μένει να δούμε πώς και με τι αποτελέσματα θα εφαρμοστούν στην πράξη.
«Για πρώτη φορά πάμε συντονισμένα να γεφυρώσουμε δυο κόσμους: τον κόσμο της τοπικής αυτοδιοίκησης και τον κόσμο των οπτικοακουστικών παραγωγών», μας είπε. «Είναι δύο κόσμοι που λειτουργούν με άλλους ρυθμούς και τα Film Offices θα λειτουργήσουν ως ένας ενδιάμεσος που θα μεταφράζει τη γλώσσα του ενός προς τον άλλο».
-Μεταφράζεται η γλώσσα της γραφειοκρατίας;
«Υπάρχει κι αυτή η παράμετρος, αλλά πιστεύω πως υπάρχει μια έντονη μυθοποίηση κρίνοντας από την επικοινωνία μου με διάφορες κρατικές δομές και κυρίως με τους αρχαιολόγους. Όταν τους εξηγείς ποιες είναι οι ανάγκες του κινηματογράφου, τις αντιλαμβάνονται. Απλώς λείπει αυτή η «διερμηνεία». Για να γίνουν αποτελεσματικά τα Film Offices πρέπει να ενεργοποιηθεί μια ολόκληρη αλυσίδα: από τα υπόγεια της τοπικής αυτοδιοίκησης μέχρι τα βενζινάδικα της περιοχής. Από το να σταλεί το σωστό μέιλ στον σωστό άνθρωπο μέχρι να λύνονται τα θέματα των αδειών. Το εθνικό Film Commission πάλι οφείλει να προβάλλει την χώρα, να προσελκύει τους ξένους και να τους δίνει ιδέες για γυρίσματα σε όλη την Ελλάδα –όχι μόνο στην Αθήνα. Σύμφωνα με μελέτες έχει αποδειχθεί πως για κάθε ένα ευρώ που δαπανάται στην χώρα επιστρέφουν 4 ευρώ. Θέλουμε η Ελλάδα να φιλοξενεί ταυτόχρονα πολλές παραγωγές σε όλη την επικράτειά της».
-Πρακτικά αυτό είναι εφικτό σήμερα;
«Όχι, στο βαθμό που θα θέλαμε. Τα συνεργεία στο Χόλιγουντ αποτελούνται από 300 και 400 άτομα. Ιδανικά, οι μισοί θέλουμε να είναι έλληνες. Όμως εμείς δεν έχουμε ακόμη τόσο κόσμο ώστε να εξυπηρετούν πολλές παραγωγές ταυτόχρονα. Στην Ισπανία ξέρουν πως με το που θα προσγειωθούν θα έχουν 10 υψηλού επιπέδου συνεργεία. Σε εμάς τα τοπ συνεργεία που μπορούν να σταθούν στο επίπεδο παραγωγής της «Μικρής τυμπανίστριας» του BBC είναι 2-3. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να εκπαιδεύσουμε μέσα από εργαστήρια και ημερίδες κόσμο ώστε να ανανεώσουμε τα ταλέντα της χώρας και να δημιουργήσουμε νέους επαγγελματίες σε βάθος πενταετίας. Αξίζει να αναφέρουμε πάντως πως στα γυρίσματα του Durrells απασχολήθηκαν 80 Έλληνες και από αυτούς οι 55 ήταν από την Κέρκυρα».
-Ξαφνικά αρχίσαμε να ακούμε όρους όπως “location manager”, “location scout”κλπ.
«Scout είναι αυτός που θα ψάξει να βρει πιθανά locations (χώρους γυρισμάτων δηλαδή), με βάση τη λίστα που θα του δώσει ο παραγωγός και η οποία μπορεί να περιλαμβάνει από κάστρα και γέφυρες μέχρι ποτάμια ή ηφαίστεια. Location manager είναι αυτός που έχει όλη την επίβλεψη και την ευθύνη για τους χώρους γυρισμάτων από το στάδιο της αναζήτησης και της εξασφάλισης των αδειών μέχρι το που θα στηθούν οι τουαλέτες και το πως θα παραδώσει τους χώρους σε άψογη κατάσταση μετά το τέλος των γυρισμάτων. Συχνά στην Ελλάδα, λόγω των απίστευτα χαμηλών προϋπολογισμών, την δουλειά του location manager την κάνει ο σκηνοθέτης και ο παραγωγός. Σήμερα, στο εξωτερικό βλέπει κανείς στα credits έως και 20 άτομα που εργάστηκαν στο τμήμα του location».
-Το cash rebate ήταν ένα ζητούμενο ετών στην Ελλάδα. Κι όμως κάποιοι ήρθαν να κάνουν γύρισμα στην χώρα μας, χωρίς να έχει εφαρμοστεί αυτό το μέτρο ακόμα. Πώς το εξηγείτε;
«Σε συναντήσεις που κανόνισε για τους film commissioners το AFCI με εκπροσώπους μεγάλων στούντιο, όπως το HBO ή της SONY, οι μισοί μας είπαν πως βασικό κριτήριο για να έρθουν στην χώρα είναι το κίνητρο και οι άλλοι μισοί πως τους ενδιαφέρει το location. Όταν μιλάμε για τόσο μεγάλα στούντιο, το να βρουν ΤΟ εκπληκτικό κάστρο για το Game of Thrones είναι εξίσου σημαντικό με το rebate. Οι Durrells και η Μικρή Τυμπανίστρια του BBC ήρθαν Ελλάδα γιατί το σενάριο προϋπέθετε Ελλάδα. Οι Durrells ήθελαν Κέρκυρα, ο Παρκ Τσαν Γουκ ήθελε Ακρόπολη και Σούνιο. Γι’ αυτό προτεραιότητά μας πρέπει να είναι η καταλογογράφηση όλων των locations στην Ελλάδα. Διότι από τα πρώτα ζητούμενα σε email που θα λάβουμε από έναν παραγωγό ή location manager από το εξωτερικό μπορεί να είναι: «Ψάχνουμε κάστρα. Μπορείτε να μας στείλετε φωτογραφίες αναφοράς;». Λαμβάνουμε συχνά τέτοια αιτήματα. Άλλοτε δίνοντάς μας ελάχιστες πληροφορίες, άλλοτε με αναλυτικότερη περιγραφή του αιτήματος αφότου υπογράψουμε ρήτρα εμπιστευτικότητας –κάτι το οποίο αντιμετωπίσαμε πρόσφατα. Ακριβώς επειδή είδαμε από την αρχή πως, λόγω του ανταγωνισμού στην αναζήτηση των locations, οι επαγγελματίες από το εξωτερικό είναι τόσο απαιτητικοί με το καλημέρα, αναζητούμε διαρκώς τις καλές διεθνείς πρακτικές ανταλλάσσοντας πολιτικές με τους ομολόγους μας από τα Film Commissions σε άλλες δραστήριες χώρες και, επίσης, οργανώσαμε μια συνάντηση με περίπου 15 Έλληνες location managers την άνοιξη του 2017. Υπήρχαν βέβαια από κάποιους αντιδράσεις όπως: «αν διαχειρίζεστε εσείς τέτοια αιτήματα, θα μας πάρετε τη δουλειά».
-Δεν έχει κάποια βάση η ανησυχία τους;
«Επί της ουσίας όχι. Εμείς οφείλουμε να ρίξουμε ένα δόλωμα στους ξένους παραγωγούς. Δεν σημαίνει πως αν στείλουμε μια ωραία φωτογραφία στον παραγωγό τους παίρνουμε τη δουλειά. Διότι είναι τόσο απαιτητική η δουλειά της ανεύρευσης, εξασφάλισης και διαχείρισης των locations για τα γυρίσματα, ώστε μόνο εξειδικευμένοι location scouts και location managers μπορούν να την κάνουν. Ο location manager είναι από τους πρώτους που προσλαμβάνεται μαζί με τον production designer σε μια μεγάλη παραγωγή του Χόλιγουντ. Εξάλλου, το εθνικό Film Commission δεν μπορεί να καταλογογραφήσει τα πάντα, ιδανικά αυτό θα το κάνουν τα περιφερειακά Film Offices, αλλά και οι scouts και managers στα προσωπικά τους αρχεία. Αν μπει κανείς στην ιστοσελίδα του Lower Austria Film Commission θα βρει ένα απίστευτα ενημερωμένο location guide με αλφαβητική σειρά και επιπλέον τέσσερα φίλτρα αναζήτησης. Σ’ αυτό το location guide, για κάθε location υπάρχει τεκμηρίωση με περιγραφή του χώρου, υπεύθυνους με στοιχεία επικοινωνίας, απόσταση από εγγύτερο αεροδρόμιο, μέχρι και το αν υπάρχει παροχή ρεύματος. Για τον συγκεκριμένο location guide εργάστηκαν αποκλειστικά δύο άνθρωποι για τρία χρόνια.
-Το Mamma Mia 2 γιατί το χάσαμε;
«Παρά την απίστευτη φιλολογία που διατυπώθηκε στα ελληνικά μίντια, ο λόγος ήταν ο εξής ένας: επέλεξαν την Κροατία, και όχι την Ελλάδα, διότι στην Κροατία έδιναν ήδη cash rebate την τελευταία πενταετία, ενώ εμείς εκείνη την χρονική περίοδο ακόμη συζητούσαμε σε δημόσια διαβούλευση το σχετικό νομοσχέδιο. Το βεβαιώνω διότι μου το είπε ξεκάθαρα σε τηλεφωνική συζήτηση που είχαμε ο εκτελεστής παραγωγός του Mamma Mia 2. Όταν γυρίστηκε η πρώτη ταινία, το 2008, το cash rebate δεν ήταν τόσο διαδεδομένο στην Ευρώπη. Τώρα έχουν οι πάντες».
-Στην Ελλάδα το ζήτημα της έκδοσης των αδειών αποτελεί πραγματική σπαζοκεφαλιά για γερά νεύρα. Τα κατά τόπους film offices θα αναλαμβάνουν να βγάζουν αυτές τις άδειες για λογαριασμό των ξένων που κάνουν γύρισμα στην χώρα μας;
«Το ιδεατό είναι, ναι. Όμως, αυτό για να συμβεί απαιτείται πολυάριθμη στελέχωσή τους. Αν κάτι τέτοιο δεν συμβεί από την αρχή λειτουργίας τους, θα τους κατευθύνουν ως προς το πού ακριβώς πρέπει να απευθυνθούν για τις άδειες και για οτιδήποτε άλλο απαιτείται προκειμένου να κάνουν το γύρισμα στην περιοχή που έχουν επιλέξει ή θα τους βοηθούν αν κάτι «κολλήσει». Όπως, για παράδειγμα, χρειάστηκε να κάνει το Hellenic Film Commission για την ταινία Greed του Μάικλ Γουίντερμπότομ που γύρισε στην Μύκονο τον περασμένο Οκτώβριο, με τον Στιβ Κούγκαν στον ρόλο ενός εξηντάρη εκατομμυριούχου, ο οποίος κάνει ανασκόπηση της ζωής του. Οι Βρετανοί παραγωγοί επέλεξαν, παρά την αντίθετη πρότασή μας, να μην συνεργαστούν με Έλληνα location manager. Με αποτέλεσμα η αίτησή τους για ένα ημερήσιο γύρισμα στη Δήλο να μην φτάσει στην ώρα της στο σωστό άνθρωπο στην αρμόδια Εφορεία του ΥΠΠΟ. Το ανέλαβα προσωπικά και καταφέραμε στο παρά πέντε, σε συνεργασία με όλους τους αρμόδιους αρχαιολόγους του ΥΠΠΟ, να περάσει το αίτημά τους εγκαίρως από το ΚΑΣ προκειμένου να διασφαλιστεί το γύρισμα ακριβώς την ημέρα που είχαν προγραμματίσει οι Βρετανοί. Τέτοιου είδους αντακλαστικά και ετοιμότητα χρειάζεται να έχουν και τα περιφερεικά Film offices».
-Πόσος χρόνος απαιτείται στην Ελλάδα για ένα τέτοιου είδους αίτημα;
«Βάσει νόμου προβλέπεται ένας μήνας. Και η αλήθεια είναι πως πολλές παραγωγές στέλνουν το αίτημά τους πολύ καθυστερημένα».
-Είναι μεγάλο διάστημα ένας μήνας;
«Στη Νέα Υόρκη κάθε άδεια κινηματογράφησης εκδίδεται σε μια ημέρα, το πολύ σε τέσσερις. Πως πετυχαίνουν τέτοιους χρόνους με τόσο υψηλό όγκο παραγωγών; Πολύ απλά, διότι ο Δήμος έχει ειδικό τμήμα (Office for TV, Film and Broadcast) και 10 υπαλλήλους που ασχολούνται μόνο με αυτό full time όλο τον χρόνο. Αν το Υπουργείο μας αποφασίσει να στελεχώσει μια μόνο διεύθυνση για τις άδειες, θα λυθεί το θέμα».
-Εσείς πόσοι είστε;
«Εγώ, με τριετή θητεία βάση προκήρυξης, και μια συνάδελφος από τους μόνιμους υπαλήλλους του Ε.Κ.Κ., η Σταυρούλα Γερωνυμάκη. Είμαστε απολύτως υποστελεχωμένοι. Στην Γαλλία το εθνικό film commission, το Film France έχει 8 άτομα και το Paris Film, το film office μόνο για την πόλη του Παρισιού, έχει 11. Αναλογιστείτε πόσες φορές έχουμε δει τον Πύργο του Άϊφελ στην μεγάλη οθόνη».
-Το ζήτημα των αδειών στους αρχαιολογικούς μας χώρους και οι κατά καιρούς αποφάσεις του ΚΑΣ έχουν διχάσει. Κάποιοι μιλούν για εχθρική συμπεριφορά των αρχαιολόγων απέναντι στους κινηματογραφιστές. Συμμερίζεστε αυτήν την άποψη;
«Κανείς στην Ευρώπη δεν έχει την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας σε επίπεδο μνημείων. Και το ΥΠΠΟ οφείλει να προστατεύσει αυτήν την κληρονομιά. Είμαι πολύ υπέρ της προάσπισής της. Από την άλλη μεριά, άκουσα με μεγάλη προσοχή στο συνέδριο του EUFCN στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες τον Νοέμβριο του 2017, με αφορμή την 10ετή επέτειό του, την ακόλουθη δήλωση της κ. Petra Kammerevert, Ευρωβουλευτή και Πρόεδρο της Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας:
«Το 2018 θα είναι Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Δεν ήταν εύκολο να το κερδίσουμε. Οι αρχαιολογικοί χώροι πολιτιστικής κληρονομιάς θα έπρεπε να αξιοποιούνται περισσότερο στις ταινίες διότι εκεί αναδεικνύονται με εκπληκτικό τρόπο και δημιουργούν συναισθηματικούς δεσμούς με το κοινό».
Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να γίνεται κατάχρηση. Το ζήτημα λοιπόν είναι να βρεθεί η χρυσή τομή. Βασική προτεραιότητα είναι να δημιουργηθεί ένα νέο πλαίσιο αδειοδότησης αλλά και χρέωσης των αρχαιολογικών χώρων. Για το θέμα αυτό, έχει συσταθεί μια ομάδα εργασίας στο ΥΠΠΟ η οποία εργάζεται με μεγάλη προσοχή για την σύνταξη μιας νέας Υπουργικής Απόφασης (ΥΑ) που θα ορίζει εκ νέου την διαδικασία παραχώρησης αρχαιολογικών χώρων για κινηματογραφήσεις. Το Hellenic Film Commission, λαμβάνοντας υπ’ όψιν το feedback που πήραμε από όλα τα σωματεία των Ελλήνων παραγωγών, έθεσε από την αρχή υπ’ όψιν του ΥΠΠΟ συγκεκριμένες προτάσεις. Εισηγηθήκαμε εξαρχής για το θέμα τόσο στην τέως υπουργό κυρία Κονιόρδου όσο και στην κ. Βλαζάκη, Γενική Γραμματέα του ΥΠΠΟ και Πρόεδρο του ΚΑΣ και έχουμε παρακολουθήσει την εξέλιξη αυτής της ΥΑ η οποία υιοθετεί τις προτάσεις μας και βρίσκεται στο τελικό στάδιο επεξεργασίας από τον Υφυπουργό Πολιτισμού κ. Στρατή και την Υπουργό Πολιτισμού κ. Ζορμπά. Αναμένουμε άμεσα την υπογραφή της».
-Ποιες θα είναι οι βασικές αλλαγές;
«Μέχρι τώρα, ένα από τα απαιτούμενα από το ΥΠΠΟ έγγραφα προκειμένου να δώσει άδεια γυρίσματος είναι το σενάριο. Όμως, στο Χόλιγουντ υπάρχει ρήτρα εμπιστευτικότητας. Δεν επιτρέπεται να διακινούνται ελεύθερα τα σενάρια. Ο Tate Aráez Guzmán, ο κορυφαίος Ισπανός location manager του Game of Thrones, στο συνέδριο του EUFCN στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δήλωσε πως ούτε στον ίδιο δεν είχε επιτραπεί να διαβάσει το σενάριο ακόμη και αφότου του ανέθεσαν να βρει τους χώρους. Όταν του είπα πως στην Ελλάδα αυτό είναι προαπαιτούμενο, το σχολίασε ως ένα αδιανόητο μέτρο που πρέπει να αλλάξει. Και πράγματι, στη νέα ΥΑ που ορίζει την νέα διαδικασία αδειοδότησης, έχει περάσει η εισήγησή μας να μην ζητείται όλο το σενάριο, αλλά μόνο η σκηνή του σεναρίου που εκτυλίσσεται στο εκάστοτε μνημείο. Επίσης, από το ΚΑΣ θα περνάνε μόνο τα αιτήματα για χώρους προστατευόμενους από την UNESCO –μια αλλαγή τεράστιας σημασίας. Για κάθε χώρο θα αποφασίζει η αρμόδια Εφορία του ΥΠΠΟ, ενώ αν ένας παραγωγός ζητάει περισσότερους από έναν χώρους (πολλαπλό αίτημα), το αίτημά του θα εξετάζεται από την Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, όταν σήμερα τα πολλαπλά αιτήματα εξετάζονται από το ΚΑΣ.
-Θα επιτρέπεται το γύρισμα σε όλους τους χώρους; Ακόμα και σε Ακρόπολη, Σούνιο κλπ; Και με τις χρεώσεις τι θα γίνεται;
«Κάθε αίτημα θα εξετάζεται ανά περίπτωση. Είναι σημαντικό, αν, για οποιονδήποτε λόγο, το ΥΠΠΟ αποφασίσει την μη παραχώρηση κάποιου χώρου, να μπορεί να αντιπροτείνει εναλλακτικές ανάμεσα στα χιλιάδες μνημεία της χώρας προκειμένου να μην χάνουμε παραγωγές. Η μελέτη ως προς τις χρεώσεις, για τις οποίες θα συνταχθεί νέα Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) μεταξύ ΥΠΠΟ και Υπουργείου Οικονομικών, βρίσκεται σε εξέλιξη, καθώς είναι πολύπλοκο θέμα με μεγάλες προκλήσεις. Προτείναμε, και ευελπιστούμε να υιοθετηθεί, να υπάρχουν διαβαθμίσεις στις χρεώσεις ανάλογα με την σπουδαιότητα των μνημείων, ανάλογα με το είδους του οπτικοακουστικού έργου και ανάλογα με το αριθμό μελών συνεργείου (πρακτική που εφαρμόζουν οι Γάλλοι).
-Και με τι κριτήριο θα δίνεται τελικά η Ακρόπολη;
Ως μνημείο προστατευόμενο από την UNESCO θα εξετάζεται από το αρμόδιο επιστημονικό όργανο, το ΚΑΣ. Ένα αίτημα ορθά τεκμηριωμένο από τον παραγωγό πιστεύω πως θα ληφθεί σοβαρά υπόψιν. Ένα σημαντικό κριτήριο είναι το όνομα ενός σκηνοθέτη ή παραγωγού. Και είναι δική μας δουλειά να τους εξηγήσουμε πόσο σημαντικός είναι ο Παρκ Τσαν-γουκ ή ο Μαϊκλ Γουίντερμπότομ. Επίσης, ας μην ξεχνάμε πως όλοι έχουν δικαίωμα παράστασης κατά την διάρκεια συνεδρίασης του ΚΑΣ προκειμένου να υπερασπιστούν το αίτημά τους, αφού προηγουμένως το αιτηθούν εγκαίρως. Μπορεί λοιπόν να πάει ένας παραγωγός και να εξηγήσει στους συνέδρους του ΚΑΣ γιατί θέλει την Ακρόπολη. Όταν αναφέρθηκα στην αρχή σε μια «έντονη μυθοποίηση» π.χ. ως προς τους αρχαιολόγους, ήταν γιατί υπάρχει και η άλλη πλευρά. Έλληνας παραγωγός μου έχει πει εμφατικά, «τρεις φορές κάναμε αίτηση για την Ακρόπολη, και τις τρεις φορές πήραμε την άδεια».
-Μετά τις πρόσφατες εξαγγελίες από τον υφυπουργό Λευτέρη Κρέτσο για τα cash rebate και tax credit αντιληφθήκατε σημαντική αύξηση του ενδιαφέροντος από τους ξένους παραγωγούς να έρθουν για γύρισμα στην χώρα μας;
«Στις Κάννες του 2018, όταν πρωτοανακοινώθηκαν τα μέτρα, το ποσοστό των αιτημάτων που λάβαμε αυξήθηκε κατά 50%. Ήδη μας ρωτούσαν που βρίσκεται το θέμα».
-Το HFC που διευθύνετε, υπάγεται στο ΥΠΠΟ. Τα film offices που ήδη στήνονται σε 13 περιφέρειες της Ελλάδας αποτελούν πρωτοβουλία του Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής. Υπάρχει πραγματική συνεργασία; Ή στην πράξη ακολουθείτε παράλληλες πορείες με πιθανή σύγκρουση αρμοδιοτήτων;
«Όταν το HFC στελεχώθηκε το 2017, μας ήταν απολύτως ξεκάθαρο πως πρέπει να πλαισιωθεί και από άλλα περιφερειακά γραφεία, όπως άλλωστε συμβαίνει και στο εξωτερικό. Γι’ αυτό επιδιώξαμε άμεσα ένα μίτινγκ με την κ. Ρένα Δούρου προκειμένου να στηθεί το film office της Αττικής. Η κυρία Δούρου ήταν πολύ θετική και μας είπε ότι απαιτείται μια ΚΥΑ. Εμείς λοιπόν επιδιώξαμε να στηθεί ένα δίκτυο συνεργασίας –και λίγο καιρό μετά στήθηκε από τον κ. Μπακογιάννη το Film Office Στερεάς Ελλάδας. Όμως, το νεοσύστατο ΕΚΟΜΕ του Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, όπως μάθαμε, έκανε ταυτόχρονα την δική του κινητοποίηση, η οποία είναι απολύτως κατανοητή. Όποιος θέλει κάτι και έχει την ισχύ, το κάνει. Και απέδωσε καρπούς. Νομίζω πως κι εκείνοι έχουν αντιληφθεί ότι τα βήματα αυτά πρέπει να γίνονται με τη συνεργασία όλων των συναρμόδιων φορέων –όπως είναι το Ηellenic Film Commission. Kαι πλέον πραγματοποιούνται κοινές δράσεις. Όπως, η κοινή παρουσίαση που θα κάνουμε με δική μας πρωτοβουλία σε συνεργασία με το ΕΚΟΜΕ στο επερχόμενο Φεστιβάλ Βερολίνου στις 12 Φεβρουαρίου και μια αντίστοιχη στο Μεξικό κατόπιν πρόσκλησης του Φεστιβάλ της Γκουανταλαχάρα».
-Νοιώσατε κάποια στιγμή πως το ΕΚΚ παραγκωνίζεται;
«Ήμασταν μια νέα διεύθυνση που έπρεπε να δώσει δείγματα γραφής. Το Hellenic Film Commission, με ελάχιστο προσωπικό, μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια δημιούργησε δύο ιστοσελίδες (locateyourphoto.gr, filmcommission.gr), πραγματοποίησε ένα recce για βρετανική ταινία, έφερε τον Μάικλ Γουιντερμπότομ στη Δήλο, οργάνωσε μια πολύ επιτυχημένη Ανοιχτή Συζήτηση στο ΚΠΙΣΝ με διακεκριμένους location managers και συμβούλους κινηματογραφικού τουρισμού, και εκπροσώπησε για πρώτη φορά την Ελλάδα στην έκθεση FOCUS από την οποία επέστρεψε έχοντας στέψει την Κέρκυρα νικήτρια του EUFCN European Film Location Award 2018. Συμπεραίνω ότι υπήρξε κάποιος χρόνος ώστε να αναγνωριστούν αυτά τα δείγματα.».
-Το λέω διότι έχω ακούσει πως σε διεθνείς συναντήσεις γίνονταν διαφορετικές καμπάνιες για το ίδιο πράγμα, και υπήρχε μια δυσαρέσκεια από πλευράς σας…
«Σε εκθέσεις όπως το FOCUS – The meeting place for international production στο Λονδίνο, όπου η Ελλάδα είχε για πρώτη φορά εκπροσώπηση από το HFC, οι χώρες με την πιο δυνατή εκπροσώπηση είχαν περισσότερα από ένα περίπτερο. Ο ανταγωνισμός είναι τεράστιος. Για να πείσεις το HBO να επιλέξει το δικό σου κάστρο στη δική σου χώρα, πρέπει να το βομβαρδίσεις. Άρα, για να απαντήσω στο ερώτημά σας, ακόμα κι αν υπήρξε μια περίοδος αμηχανίας, αν το ζυγίσεις το θέμα θα δεις τελικά πως είναι καλό να βγαίνεις με όσο το δυνατόν περισσότερες φωνές στις αγορές. Το ΕΚΟΜΕ και το cash rebate υπάρχουν στην ιστοσελίδα μας (www.filmcommission.gr) από την πρώτη ημέρα. Θέλω να πιστεύω ότι σύντομα θα συμβαίνει και το αντίστροφο. Πρέπει να πω πάντως ότι σε άλλες χώρες, το rebate το τρέχει το Κέντρο Κινηματογράφου τους. Στην Ελλάδα υπάρχουν δύο διαφορετικοί φορείς».
-Νοιώθετε πως το ΕΚΟΜΕ μπαίνει στα χωράφια σας;
«Δεν μπορώ να κρίνω το γεγονός ότι άλλο υπουργείο και όχι το ΥΠΠΟ πήρε αυτήν την πρωτοβουλία. Είναι θέμα πολιτικής. Το ζήτημα είναι να συνεργαστούμε».
-Ας είμαστε ρεαλιστές όμως. Υπάρχουν δύο ταχύτητες εδώ. Το ένα υπουργείο πάει σφαιράτο ενώ ο επίσημος φορέας χάραξης κινηματογραφικής πολιτικής, το ΕΚΚ, του υπουργείου Πολιτισμού, θεωρείται από κάποιους ένα αργόσυρτο καράβι. Πώς το σχολιάζετε αυτό;
«Με μαθηματικά. Συγκρίνετε τα νούμερα στους δύο φορείς: το ΕΚΚ είναι 40 ετών και το ΕΚΟΜΕ, είναι μια νεοσύστατη Α.Ε. με όρεξη για δράση έχοντας ένα πολύ ισχυρό υπουργείο από πίσω του. Τρεις, από τους 19 υπαλλήλους του ΕΚΚ έχουν πάει με απόσπαση στο ΕΚΟΜΕ από την πρώτη ημέρα. Μέσα σε μόλις 10 μήνες, το ΕΚΟΜΕ αριθμεί 18 υπαλλήλους, όλοι με ταχύτατη απόσπαση από το Δημόσιο, και μόλις δημοσίευσε νέα προκήρυξη για 50 νέες θέσεις εργασίας. Το ΕΚΚ διεκδίκησε σθεναρά στη Βουλή πριν την ψήφιση του Ν. 4487 που θεμελιώνει το cash rebate, και το πέτυχε, να υπάρχει εκπρόσωπος του ΕΚΚ σε κάθε μια από τις Επιτροπές του ΕΚΟΜΕ (Αξιολόγησης, Ελέγχου, Ενστάσεων) που εξετάζουν τα αιτήματα για τις κινηματογραφικές παραγωγές. Δεν θα ήταν λοιπόν και πολύ σοφό να μην αναγνωρίζεται η τεχνογνωσία 30 ετών. Ως προς το αργόσυρτο καράβι, από πού να ξεκινήσω; Από την υποστελέχωση; Από το μπάτζετ; Τα νούμερα μιλούν από μόνα τους. Το ΕΚΚ έχει έναν από τους χαμηλότερους προϋπολογισμούς από τα υπόλοιπα Κέντρα Κινηματογράφου της Ευρώπης».
-Το ΥΠΠΟ τι λέει για όλα αυτά;
«Πιστεύω πως το ΥΠΠΟ έχει καταλάβει πως πρέπει να δοθεί έμφαση και προς την ενίσχυση της εγχώριας κινηματογραφικής παραγωγής. Τα χρήματα που διατίθενται είναι λίγα για μια εξαιρετικά ακριβή υπόθεση όπως είναι ο κινηματογράφος. Και είναι σημαντικό να είναι περισσότερα. Αλλά, δυστυχώς, υπάρχει μια πάγια νοοτροπία ότι ο πολιτισμός είναι από τους πρώτους τομείς που υπόκεινται σε περικοπές στα χρόνια της κρίσης. Από την άλλη, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε πως ο κινηματογράφος, εκτός από πολιτιστικό προϊόν, είναι και κομμάτι μιας εξαιρετικά σημαντικής και πανίσχυρης βιομηχανίας που αποφέρει τεράστια κέρδη ως εξαγώγιμο προϊόν. Τα οπτικοακουστικά έργα έχουν πολύ υψηλή θέση στα creative industries αποφέροντας αποδεδειγμένα υψηλότατους δείκτες στην απασχόληση και στην εθνική οικονομία μιας χώρας. Πολιτισμός και βιομηχανία πάνε χέρι-χέρι, και αυτό οφείλουν να το αντιληφθούν οι χώρες της Ευρώπης. Είναι πραγματικά μια πολύ απλή κίνηση, το πάτημα ενός διακόπτη, αντί να μιλάμε για επικάλυψη αρμοδιοτήτων, παραγκωνισμούς και να γκρινιάζουμε, να κάνουμε focus στο ακριβώς αντίθετο, στο πως θα οργανωθούμε. Προσωπικά, αναγνωρίζω στο Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής μια αποφασιστικότητα αναγκαία για να προχωρήσουν τα πράγματα. Και στο ΥΠΠΟ αναγνωρίζω μια ήρεμη δύναμη που είναι εξίσου πολύτιμη και πρέπει να είναι αναγνωρίσιμη. Παρότι δεν είμαστε πολύ εκπαιδευμένοι στο team work στην Ελλάδα, το να μάθουμε να λέμε «μπράβο» στον διπλανό μας είναι μια καλή αρχή».
―-
Στην ανοιχτή συζήτηση με θέμα: «Κινηματογραφικές Τοποθεσίες και Κινηματογραφικός Τουρισμός» που διοργάνωσε πριν λίγο καιρό στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος το Hellenic Film Commission, η Βένια Βέργου συνομίλησε με δύο κορυφαίους location managers. Toν Tate Aráez Guzmán, επικεφαλής location manager του Game of Thrones στην Ισπανία και τον Γιώργο Σταθόπουλο (Broken Flowers, Two Faces of January) που έκανε την ίδια δουλειά για την ταινία τα Δύο Πρόσωπα του Ιανουαρίου -μια παραγωγή, που, όπως και η σειρά του BBC Η μικρή τυμπανίστρια, σε σκηνοθεσία του διάσημου Παρκ Τσαν Γουκ, κατάφερε να εξασφαλίσει άδεια γυρισμάτων στην Ακρόπολη.
Ο Tate παραδέχτηκε πως συχνά, μετά από ένα τόσο απαιτητικό γύρισμα με ένα συνεργείο εκατοντάδων ανθρώπων, τα τοπία μοιάζουν σαν βομβαρδισμένα.
Στην Ισπανία μάλιστα, για τις ανάγκες μιας απαιτητικής σκηνής του Game of Thrones (δράκος ρίχνει φωτιές πάνω από εκατοντάδες άλογα που τρέχουν σε μια απέραντη έκταση), βρήκαν ένα εθνικό πάρκο με θάμνους και λίμνες που κρίθηκε κατάλληλο από τους αμερικανούς παραγωγούς. Προκειμένου όμως να πάρουν άδεια γυρίσματος, όφειλαν να εξασφαλίσουν πως θα παραδώσουν το πάρκο ακριβώς όπως το παρέλαβαν. Ο Tate εγγυήθηκε γι’ αυτό παρότι γνώριζε πως ο σκηνοθέτης ήθελε όλη την έκταση καθαρή από βλάστηση. Τελικά, ξερίζωσαν όλους τους θάμνους, στη διάρκεια των γυρισμάτων τριών εβδομάδων συγκέντρωναν τα περιττώματα των εκατοντάδων αλόγων που συμμετείχαν στη σκηνή και μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων, έριξαν τα περιττώματα κατά μήκος και πλάτος όλου πάρκου ως λίπασμα για να ξαναφυτρώσουν οι θάμνοι! Υπάρχει μάλιστα εξειδικευμένος επαγγελματίας που, σε τέτοιες περιπτώσεις, αναλαμβάνει ακριβώς αυτό το κομμάτι: να καθαρίσει αυτά τα βουνά από περιττώματα!
O Tate εξομολογήθηκε πάντως πως «ναι, υπήρξαν μέρη που τα κράτησα κρυφά για να τα προφυλάξω -γιατί όσο προσεκτικά κι αν τα αντιμετωπίζει κανείς, πάντα υπάρχουν κίνδυνοι -κυρίως στη φύση».
Στην Ισπανία οι κρατικές υπηρεσίες προκειμένου να σου δώσουν άδεια ζητούν μια σύνοψη του σεναρίου και απαντούν μέσα σε 1-2 εβδομάδες -αλλά πρέπει να κάνεις έγκαιρα την αίτησή σου. Και σε κάθε περίπτωση, όπως εξήγησε ο Τate, πρέπει να πληρώσεις πάρα πολλά για ασφάλιση.
Στην Ελλάδα η απάντηση για την Κνωσό ήρθε μόλις 1-2 μέρες πριν το γύρισμα της ταινίας «Τα δύο πρόσωπα του Ιανουαρίου». «Φανταστείτε», υπογράμμισε ο Γιώργος Σταθόπουλος , «τι θα γινόταν αν η απάντηση του ΚΑΣ ήταν αρνητική. Ήταν όλα κλεισμένα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια». Η ταινία είχε κι άλλες περιπέτειες: ταξιδέψαμε και στην Τουρκία προκειμένου να ανακατασκευάσουμε ένα σκηνικό καθώς εκεί τα εργατικά ήταν πιο φτηνά και εδώ δεν υπήρχε rebate. Όμως περάσαμε μια κόλαση, όταν μας είπαν πως οι φύλακες θα έκαναν απεργία». Τελικά για να γίνει το γύρισμα πλήρωσαν οι ίδιοι τους φύλακες.
«Η επιστροφή του 35% σας κάνει πλέον πολύ ανταγωνιστικούς», κατέληξαν και οι δύο, αναφερόμενοι στην Ελλάδα. «Η ισπανική εμπειρία δείχνει πως η λειτουργία εδώ και είκοσι χρόνια των Film Commissions αύξησε σημαντικά την προσέλκυση διεθνών παραγωγών οι οποίες ενθαρρύνθηκαν ακόμα περισσότερο στη συνέχεια από το tax rebate που επίσης εφαρμόστηκε τα τελευταία τρία χρόνια. Είναι το πρώτο που ρωτάνε οι παραγωγοί: πόσο είναι το rebate σας;».
Κάτι άλλο που επεσήμαναν είναι πως «πολύς κόσμος δεν ξέρει ότι στην Ελλάδα έχετε και λίμνες, χιονισμένα βουνά, ακόμα και ηφαίστεια».
Μια ακόμα ενδιαφέρουσα παράμετρος της συζήτησης ήταν το πόσο στενά συνδεδεμένη είναι η αύξηση του τουρισμού με περιοχές όπου έχουν γυριστεί δημοφιλείς ταινίες. Όπως είπε ο Stefan Roesch, ειδικός σύμβουλος σε θέματα κινηματογραφικού τουρισμού, «το 25% των επισκεπτών στη Ν. Ζηλανδία εμπνεύστηκαν το ταξίδι τους από τα εντυπωσιακά τοπία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών και από τα σπίτια των χόμπιτ. Το ίδιο συνέβη με τα μέρη που γυρίστηκαν οι τελευταίες ταινίες James Bond, Χάρι Πότερ και βέβαια το Game of Thrones. «Ολόκληρες ταξιδιωτικές καμπάνιες βασίστηκαν πάνω σε αυτές τις ταινίες. O κόσμος αγαπά να επισκέπτεται τα αγαπημένα του locations. Είναι ένα έμμεσο αλλά καταπληκτικό promotion. Γι αυτό και ο κινηματογραφικός τουρισμός αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια». Χρησιμοποιώντας παραδείγματα από διάφορους προορισμούς κινηματογραφικού τουρισμού, ο Stefan Roesch αναφέρθηκε στις ιδιαίτερες τεχνικές για την προσέλκυση επισκεπτών, όπως τη σήμανση των τοποθεσιών με ειδικές πληροφοριακές πινακίδες, τα κινηματογραφικά μουσεία και τα θεματικά πάρκα, τη χρήση τμημάτων και υλικών των σκηνικών στις τοποθεσίες, τις εξειδικευμένες ξεναγήσεις, την αναπαράσταση εμβληματικών πλάνων των ταινιών μέσα από φωτογραφίες στις αυθεντικές τοποθεσίες ή την ανάπτυξη δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων σχετικές με τις ταινίες.