«Πώς η ανατολική Μεσόγειος εξελίχθηκε στο μάτι μιας γεωπολιτικής θύελλας» τιτλοφορείται δημοσίευμα του Foreign Policy σχετικά με την κρίση που έχει προκαλέσει η τουρκική επιθετικότητα στην ανατολική Μεσόγειο, στο οποίο παρουσιάζεται η κατάσταση και γίνονται εκτιμήσεις σχετικά με το πού θα οδηγηθεί η κατάσταση.
Στο δημοσίευμα γίνεται αναφορά στην κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και το περιστατικό με τη σύγκρουση ελληνικής και τουρκικής φρεγάτας το οποίο έλαβε χώρα στο πλαίσιο των τουρκικών προκλήσεων με το ερευνητικό σκάφος «Όρουτς Ρέις». Παράλληλα, τονίζεται πως η Γαλλία προέβη σε έμπρακτη κίνηση στήριξης προς την Ελλάδα, στέλνοντας πολεμικά πλοία στην περιοχή, με την Αίγυπτο και το Ισραήλ να εκφράζουν επίσης την αλληλεγγύη τους στην Αθήνα.
«Με τη Γαλλία και την Αίγυπτο ήδη σε ανοιχτή σύγκρουση με την Τουρκία στη Λιβύη, παρατηρητές ανά τον κόσμο φοβούνται πως οποιαδήποτε περαιτέρω κλιμάκωση στην ανατολική Μεσόγειο θα μπορούσε να πυροδοτήσει μία θύελλα σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή» σημειώνεται σχετικά στο κείμενο, το οποίο υπογράφει ο Μάικλ Τάντσουμ, που διδάσκει διεθνείς σχέσεις σε Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική στο Πανεπιστήμιο της Ναβάρα στην Ισπανία και είναι επίσης συνεργάτης του Truman Research Institute for the Advancement of Peace, του Hebrew University στο Ισραήλ και του Πανεπιστημίου Μπεσκέντ στην Τουρκία.
Όπως γράφει ο αρθρογράφος, επί δεκαετίες οι διαφορές περί θαλασσίων συνόρων/ ζωνών στην ανατολική Μεσόγειο ήταν τοπικό ζήτημα, ωστόσο τα τελευταία πέντε χρόνια αυτό άλλαξε λόγω των κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Ως «game changer» χαρακτηρίζεται η ανακάλυψη του κοιτάσματος φυσικού αερίου Zohr από την ιταλική Eni σε αιγυπτιακή θαλάσσια ζώνη- με την Eni να αρχίζει να προωθεί σχέδιο για την εκμετάλλευση του κυπριακού, αιγυπτιακού και ισραηλινού αερίου και τη χρήση αιγυπτιακών εγκαταστάσεων για υγροποίησή του και πώλησή του στην Ευρώπη ως LNG.
«Αν και εμπορικά λογικό, υπήρχε ένα γεωπολιτικό ζήτημα στο αιγυπτιακής βάσης σχέδιο προώθησης του LNG: Δεν άφηνε ρόλο στην Τουρκία και στις υποδομές αγωγών της προς την Ευρώπη, γκρεμίζοντας τα εν εξελίξει σχέδια της Άγκυρας να καταστεί περιφερειακό ενεργειακό hub. Το 2018 ο γαλλικός κολοσσός Total έδωσε άλλο ένα πλήγμα στην Τουρκία συνεργαζόμενος με την Eni σε όλες τις επιχειρήσεις ανάπτυξης αερίου στην Κύπρο, φέρνοντας τη Γαλλία στη μέση του ενεργειακού “βάλτου” της ανατολικής Μεσογείου.
Περίπου την ίδια περίοδο, η Κύπρος επίσημα συμφώνησε να προμηθεύει τις εγκαταστάσεις LNG της Αιγύπτου για εξαγωγές. Αφού η Κύπρος υπέγραψε τη συμφωνία, το Ισραήλ, που προηγουμένως εξέταζε την κατασκευή ενός υποθαλάσσιου αγωγού Ισραήλ- Τουρκίας, ακολούθησε και συμφώνησε να πωλεί το αέριό του στην Αίγυπτο επίσης.
Η Τουρκία εξέφρασε τη δυσαρέσκειά της για αυτές τις εξελίξεις επιδιδόμενη σε μια σειρά από ασκήσεις διπλωματίας κανονιοφόρων, στέλνοντας εξερευνητικά σκάφη και γεωτρύπανα στα κυπριακά ύδατα με ναυτική συνοδεία. Η χώρα συνεχίζει να αρνείται να αναγνωρίσει την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών της Κύπρου, για την οποία η Άγκυρα υποστηρίζει πως έγινε παράνομα σε βάρος της Τουρκίας. Κάνοντας αυτό, ισχυρίζεται πως υπερασπίζεται τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων».
Με κάθε τουρκική ενέργεια, συμπληρώνεται, το μέτωπο Αιγύπτου-Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας κερδίζει όλο και μεγαλύτερη στρατιωτική στήριξη από Γαλλία, Ιταλία και ΗΠΑ, που έχουν σημαντικές επενδύσεις στο φυσικό αέριο της ανατολικής Μεσογείου. Η Τουρκία το βλέπει αυτό ως «προδοσία» και πολιτική περιορισμού της, όπως προσθέτει ο αρθρογράφος.
Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στην παράνομη συμφωνία που υπέγραψε η Τουρκία με την κυβέρνηση της Τρίπολης (GNA) στην εμπόλεμη Λιβύη και στην εμπλοκή της στον εμφύλιο, που διέσωσε τη GNA, παρέχοντας στην Άγκυρα μια πλατφόρμα για χρήση απέναντι στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Αίγυπτο ως προς τις θαλάσσιες ζώνες της ανατολικής Μεσογείου. Ακολούθως γίνεται λόγος για την τουρκική πρόκληση με το «Όρουτς Ρέις».
Αναφερόμενος στις τουρκικές θέσεις, αναφέρεται στη Συμφωνία της Σεβίλλης για τις θαλάσσιες ζώνες, για την οποία η Τουρκία θεωρεί πως είναι σε βάρος της (ως προς το ότι ορίζει θαλάσσιες ζώνες με βάση τις ακτογραμμές των κατοικημένων ελληνικών νησιών). Ο αρθρογράφος υποστηρίζει πως η Τουρκία έχει ένα δίκιο ως προς αυτό, τονίζοντας ωστόσο πως, αν και με βάση τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, θα της αντιστοιχούσε μεγαλύτερη θαλάσσια ζώνη, βάσει της ακτογραμμής της, η Άγκυρα αρνείται να την υπογράψει- και αντ’αυτού «βρήκε έναν συνεργάτη για να φτιάξει τον δικό της χάρτη»: Ο λόγος για την παράνομη συμφωνία με την κυβέρνηση της Τρίπολης, η οποία αγνοεί τα δικαιώματα των ελληνικών νησιών σε θαλάσσιες ζώνες. Ο αρθρογράφος στέκεται ιδιαίτερα στο ότι πολύ βολικά αγνοείται η παρουσία της Κρήτης, για την οποία τονίζει πως «αδιαμφισβήτητα παράγει ΑΟΖ». Στη συνέχεια αναφέρεται στην ανάλογη απάντηση που έδωσε η Αθήνα με τη συμφωνία με την Αίγυπτο, την οποία ακολούθησε η έξοδος του «Όρουτς Ρέις» και του στολίσκου του.
Όσον αφορά στο τι μέλλει γενέσθαι: Σύμφωνα με το δημοσίευμα, υπάρχουν ισχυρά κίνητρα για τις περισσότερες πλευρές στην περιοχή, καθώς και για την ΕΕ, να αποφευχθεί η κλιμάκωση και να βρεθεί διέξοδος από την κρίση. «Παρά τη στήριξη προς την Ελλάδα, ούτε η Άιγυπτος ούτε το Ισραήλ έχουν συμφέρον να μπουν σε πόλεμο με την Τουρκία στην ανατολική Μεσόγειο. Η ΕΕ έχει εκφράσει τη στήριξή της προς την Ελλάδα και την Κύπρο, μα η Ένωση είναι διχασμένη ως προς τον χειρισμό της παρούσας κρίσης. Οι έξι ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου είναι μοιρασμένες. Η Ελλάδα, η Κύπρος και η Γαλλία ζητούν ισχυρή δράση απέναντι στην Τουρκία, ενώ η Ιταλία, η Μάλτα και η Ισπανία- που μοιράζονται σημαντικά οικονομικά συμφέροντα με την Τουρκία στην κεντρική και τη δυτική Μεσόγειο- το αποφεύγουν».
Κατά τον αρθρογράφο η Γερμανία, που έχει την προεδρία της ΕΕ, θα μπορούσε να δώσει τέλος στο αδιέξοδο: «Αν και το Βερολίνο κατά κανόνα απευθύνεται στο Παρίσι για τη μεσογειακή πολιτική, επιθυμεί να κρατήσει την Άγκυρα όσο πιο κοντά στην ΕΕ γίνεται. Ωστόσο η Τουρκία παίζει πολύ κοντά στα άκρα. Εάν πιέσει πάρα πολύ, η ΕΕ, καθώς και οι ΗΠΑ, θα περάσουν πλήρως στην ελληνική πλευρά.
Η κόκκινη γραμμή την οποία η Τουρκία δεν μπορεί να περάσει είναι η Κρήτη, στα νότια ύδατα της οποίας θεωρείται πως υπάρχουν μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου ή φυσικού αερίου. Αν και αναγνωρίζονται διεθνώς ως ελληνικά ύδατα, ο χάρτης Άγκυρας- Τρίπολης δίνει την περιοχή στη Λιβύη. Αν η Τουρκία στείλει ερευνητικό σκάφος κοντά στις νότιες ακτές της Κρήτης, όλα είναι ανοιχτά. Ως τώρα η Τουρκία δεν έχει περάσει αυτή τη γραμμή.
Η Άγκυρα μπορεί να διατηρεί τις έρευνες στα ύδατα της Κρήτης ως διαπραγματευτικό χαρτί. Οποιαδήποτε σοβαρή διαδικασία αποκλιμάκωσης μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας απαιτεί μια τρίτη πλευρά με επαρκή επιρροή για να πιέσει Άγκυρα και Αθήνα να εισέλθουν σε σοβαρές συνομιλίες. Από αυτή την άποψη, ίσως η πιο ελπιδοφόρα ένδειξη για την περιοχή είναι οι πρόσφατες εποικοδομητικές προσπάθειες των ΗΠΑ να επιτύχουν κατάπαυση πυρός και ουδέτερη ζώνη στη Λιβύη.
Η αποσύνδεση των διαφόρων περιφερειακών συγκρούσεων, ανοίγει ένα παράθυρο για πραγματικό διάλογο σχετικά με τις θαλάσσιες ζώνες της Μεσογείου. Aυτή η ευκαιρία επιτάσσει οι ΗΠΑ, ίσως σε συντονισμό με τη Γερμανία, να δράσουν με διπλωματική επιδεξιότητα και δέσμευση».