Τι να πρωτοδιηγηθεί κανείς μετά από ένα ταξίδι στην Αίγυπτο. Αυτά που είδε; Αυτά που άκουσε; Αυτά που διάβασε; Αυτά που φαντάστηκε; Αυτά που ανακάλυψε στην πορεία; Αυτά που θυμόταν από ταινίες στον κινηματογράφο και που, κάποιο πρωί, πετώντας πάνω από την έρημο, πλέοντας με ένα ποταμόπλοιο στο Νείλο και βγαίνοντας στη στεριά τα είδε να ορθώνονται κάτω ή μπροστά από τα μάτια του; Ή να αρκεστεί στο να δείξει αυτά που φωτογράφησε;
Το ταξίδι ήταν πρωτίστως φωτογραφικό. Το οργάνωσε η Φωτογραφική ομάδα ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ για τα μέλη της, αλλά εξελίχτηκε επίσης σε ένα ταξίδι γνώσεων και εμπειριών. Ήταν τόσα τα ερεθίσματα με αποτέλεσμα να είναι αδύνατον να προσπεράσουμε ασχολίαστα κάποια από αυτά μιας και πρόκειται για χώρα με μεγάλη ιστορία, πολιτισμό και γεωπολιτική σημασία στη λεκάνη της Μεσογείου. Παρότι η πλούσια πολιτισμική της παράδοση, ο φυσικός και ορυκτός της πλούτος θεωρούνται δεδομένα, η εικόνα που δημιουργείται στον επισκέπτη είναι αυτή μιας χώρας που, μέχρι στιγμής, δεν έχει εξασφαλίσει αντίστοιχη κοινωνική πρόοδο και ευημερία για τους κατοίκους της.
Περιηγηθήκαμε τη χώρα για μια εβδομάδα. Καμία σχέση και καμία σύγκριση με το ταξίδι του Μπουασονά, 90 χρόνια πριν. Εκείνο κράτησε 11 μήνες, ύστερα από πρόσκληση του βασιλιά Φουάντ του Α΄ της Αιγύπτου. Ο Μπουασονά ήταν ήδη φτασμένος φωτογράφος, απλά είχε ανάγκη από χρήματα και έτσι δεν μπόρεσε να αρνηθεί μια τέτοια πρόσκληση – πρόκληση από τον βασιλιά να φωτογραφήσει τη χώρα.
Εμείς είμαστε στην πλειοψηφία μας νέοι φωτογράφοι, ονειροπόλοι, που απλά έχουμε μία εσωτερική ανάγκη να ονειρευόμαστε ταξιδεύοντας. «Ονειροπόλος είναι αυτός που μπορεί να βρει τον δρόμο του μόνο στο φως του φεγγαριού.
Τιμωρία του είναι ότι βλέπει το ξημέρωμα πριν τον υπόλοιπο κόσμο» έλεγε ο Όσκαρ Ουάιλντ, και δεν ήταν λίγες οι φορές που είδαμε το ξημέρωμα πριν από τον υπόλοιπο κόσμο σε αυτό το ταξίδι μας: είτε για να προλάβουμε κάποιο αεροπλάνο με σκοπό τον επόμενο προορισμό μέσα στη χώρα, είτε για να πετάξουμε με αερόστατο πάνω από την κοιλάδα των βασιλέων, είτε για να εξαντλήσουμε κάθε περιθώριο συζήτησης για τη ζωή στην αρχαία Αίγυπτο, ή μιλώντας για τον Λόρενς της Αραβίας που πολέμησε τους Οθωμανούς στο πλευρό των Αράβων και μοιράστηκε σκέψεις με τον Καβάφη, είτε για να καλαμπουρίσουμε υποδυόμενοι τις μούμιες, ακόμη και για να εξιστορήσουμε τα κατορθώματά μας και να δρομολογήσουμε τα επόμενα ταξίδια μας! Μαζί και οι δάσκαλοι για να μας επαναφέρουν στην πραγματικότητα ..όταν δεν ονειρεύονται και οι ίδιοι.
Η εικόνα της χώρας με πρώτο σταθμό το Κάιρο
Ο χρόνος που μείναμε στη χώρα, αλλά και στην πρωτεύουσα, το Κάιρο, δεν ήταν αρκετός για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα. Ούτε ήταν αυτός ο σκοπός του ταξιδιού μας άλλωστε. Είδαμε όμως πράγματα που άξιζαν τον θαυμασμό μας και άλλα, που πολλοί από εμάς αξιολογήσαμε ως μια πλευρά της χώρας μάλλον απογοητευτική για το επίπεδο ζωής των πολλών πολιτών της σήμερα. Καταγράψαμε λοιπόν, για αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα, χωρίς συγκεκριμένη ατζέντα, κάποιες σκέψεις και εικόνες που έχουν σχέση με την ανθρωπογεωγραφία, την περιβαλλοντική γεωγραφία, τον αρχαίο και νεότερο πολιτισμό των τόπων που επισκεφτήκαμε.
Αυτό που είδαμε από ψηλά φτάνοντας, αλλά και πετώντας προς και από τους διάφορους προορισμούς στο εσωτερικό της χώρας στη συνέχεια, ήταν μια απέραντη επίπεδη επιφάνεια γης καλυμμένη από ένα θολό καφέ - γκρι χρώμα. Είναι απολύτως η περιγραφή που κάνει σε πρόσφατο άρθρο του και ο βρετανικός Guardian: «Από το διάστημα, η Αίγυπτος φαίνεται σαν μια τεράστια σκονισμένη γη γράφει, με (εξαίρεση) ένα πράσινο Y που ανοίγει προς τη Μεσόγειο Θάλασσα. Αυτή είναι η μόνη εύφορη κοιλάδα που αντιστοιχεί στο 5% της χώρας. Παρόλα αυτά, φιλοξενεί το 95% του πληθυσμού της».
Σύμφωνα με την CAPMAS (την κεντρική υπηρεσία δημόσιας κινητικότητας και στατιστικής της Αιγύπτου), ο πληθυσμός της χώρας διπλασιάστηκε τα τελευταία 30 χρόνια από 48 εκατομμύρια το 1986 σε 95 το 2016 και σήμερα πλησιάζει τα 100 εκατομμύρια. Κατά τη διάρκεια της Εθνικής Διάσκεψης για τη Νεολαία τον Ιούλιο του 2017, ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Abdel Fattah al-Sisi χαρακτήρισε τον υπερπληθυσμό ως μία από τις δύο πραγματικές απειλές που αντιμετωπίζει η Αίγυπτος. Η άλλη είναι η τρομοκρατία.
Μια ακόμη πρόκληση είναι η κλιματική αλλαγή. Σχεδόν 24.000 εκτάρια γης χάνονται ετησίως λόγω της διάβρωσης του εδάφους και της κατασκευής νέων κατοικιών για την κάλυψη των αναγκών του αυξανόμενου πληθυσμού. Την ίδια στιγμή το μερίδιο της Αιγύπτου στο Νείλο παραμένει αμετάβλητο από το 1954 παρά την αύξηση του πληθυσμού της. «Αυτά συνιστούν μια πρωτοφανή πρόκληση, που προβλέπεται να οδηγήσει σε απώλεια καλλιεργήσιμων εδαφών, αύξηση της στάθμης της θάλασσας και εξάντληση των λιγοστών υδάτινων πόρων», σύμφωνα με τον Abu-Hamed, αντιπρόεδρο της Επιτροπής Κοινωνικής Αλληλεγγύης στο Αιγυπτιακό κοινοβούλιο.
Προβλήματα υπάρχουν επίσης στον τομέα της εκπαίδευσης. 2,6 εκατομμύρια μωρά γεννήθηκαν μόνο το 2016. Αυτή η έκρηξη του πληθυσμού απαιτεί την κατασκευή 2000 σχολείων ετησίως και βεβαίως η κυβέρνηση δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε όλες αυτές τις ανάγκες. Στο μεταξύ ο αναλφαβητισμός στην Αίγυπτο ανέρχεται στο 18% και η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου στην ηλικιακή ομάδα 10 έως 34 ετών φτάνει τα 6 εκατομμύρια, σύμφωνα με την απογραφή του 2017. Χιλιάδες παιδιά εγκατέλειψαν το σχολείο το 2016 και το 2017 λόγω σχολικών δαπανών για μεταφορές, ρούχα και τρόφιμα λέει το Υπουργείο Παιδείας. Η κυβέρνηση ξεκίνησε πρόσφατα ένα νέο πρόγραμμα σίτισης στα σχολεία που εφαρμόζεται στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής των Σχολικών Γευμάτων. Το πρόγραμμα καλύπτει όλα τα παιδιά στο στάδιο της προσχολικής και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ο πρόεδρος Abdel-Fattah Al-Sisi υπογράμμισε τη σημασία των σχολικών γευμάτων και διαβεβαίωσε ότι η στρατηγική αυτή αποτελεί προτεραιότητα για την κυβέρνηση. Η διανομή σχολικών γευμάτων αναμένεται να μειώσει το ποσοστό εγκατάλειψης του σχολείου και να αυξήσει την προσέλευση και συμμετοχή των μαθητών.
Κάιρο, η πόλη με τους χίλιους μιναρέδες .. με μια γρήγορη ματιά και μια μικρή γεύση
Περνώντας με το λεωφορείο μέσα και γύρω από την πόλη παντού η ίδια εικόνα με τα καφέ – κόκκινα τούβλινα κτίρια να ορθώνονται το ένα δίπλα στο άλλο. Όπου δεν έβλεπες κρεμασμένες μπουγάδες, αλλά ακόμη και εκεί, τα κτίρια φαινόταν μισοτελειωμένα, διάτρητα και ετοιμόρροπα και σε έκαναν να αναρωτηθείς αν πράγματι κατοικούνται.
«Καθώς η Αίγυπτος κατασκευάζει νέες πόλεις από την αρχή στην άμμο, οι γερασμένες αστικές περιοχές, όπως αυτές του κέντρου του Καΐρου και της Αλεξάνδρειας, δεν έχουν μεγάλες προοπτικές ανακαίνισης ή αναβάθμισης συνεχίζει ο Guardian: Οι παλιές πόλεις της Αιγύπτου καταρρέουν στη σκόνη»...
Παρότι υπήρξαν σύγχρονες εξελίξεις στο σχεδιασμό κάποιων νέων πόλεων, τα παλιά κτίρια από κόκκινο τούβλο αποτελούν τη βασική αστική δομή, χαρακτηριστική για τη χώρα. Τα περισσότερα από αυτά τα κτίρια είναι ανεπίσημοι, άναρχα δομημένοι, οικισμοί και τουλάχιστον το 63% του πληθυσμού του Καΐρου, περίπου 11 εκατομμύρια άνθρωποι, ζουν σε αυτά σύμφωνα με τον Rene Boer, συγγραφέα του Project Volume
Σε μια προσπάθεια να μετατραπεί η Αίγυπτος πιο οπτικά και πολιτισμικά ελκυστική, στην αρχή του 2019, ο Πρόεδρος της Αιγύπτου Abdel-Fattah El-Sisi έδωσε εντολή να βαφτούν όλα τα κτίρια που είναι φτιαγμένα από αυτό το γυμνό τούβλο σύμφωνα με ένα χρωματικό σχέδιο.
Σε σχετική κουβέντα με τον Ελληνο – Αιγύπτιο συνοδό μας στη διάρκεια του ταξιδιού, μας ανέφερε ότι οι Αιγύπτιοι δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για το εξωτερικό των σπιτιών αλλά μόνο για ότι βρίσκεται εντός..
Ήταν μέρες ραμαζανιού όταν βρεθήκαμε στο Κάιρο.
Αργά το απόγευμα της πρώτης μέρας κάναμε μια πρώτη βόλτα στις όχθες του Νείλου κοντά στο ξενοδοχείο μας, λίγο πριν ανάψουν τα φώτα στα ψηλά παραλιακά κτίρια, τις γέφυρες και τα ποταμόπλοια. Υπήρχαν παρέες που καθόταν σε παγκάκια και απολάμβαναν τη δροσιά του δειλινού. Αλλού ντροπαλά κορίτσια κουβέντιαζαν δυο - δυο.
Χαρούμενα ζευγαράκια.
Παιδιά με ποδήλατα. Κανένας δεν φάνηκε να ενοχλείται από τα πολλά φωτογραφικά κλικ εδώ και εκεί. Μια παρέα από άνδρες ήταν συγκεντρωμένοι όρθιοι πάνω από ένα μεγάλο φαγητοδοχείο και έτρωγαν με τα χέρια ένα μαγειρευτό φαγητό. Με πρόσωπα χαρούμενα και καλοσυνάτα, ήθελαν να μας προσφέρουν από το φαγητό τους παρότι πεινασμένοι οι ίδιοι από τη νηστεία μιας ολόκληρης μέρας. Αυτοπειθαρχία, εγκράτεια, υπομονή και γενναιοδωρία τα χαρακτηριστικά των πιστών. Η συνέπεια με την οποία τηρούν τους κανόνες του ραμαζανιού ήταν κάτι που διαπιστώσαμε και στις επόμενες μέρες. Επιστρέφοντας στο Κάιρο από μια ημερήσια εκδρομή στην Αλεξάνδρεια, το απόγευμα της επομένης, ο συνοδός μας εξήγησε ότι ήταν απαραίτητο να φτάσουμε σχετικά νωρίς για να δειπνήσει ο Αιγύπτιος οδηγός του λεωφορείου που ήταν νηστικός και χωρίς νερό όλη την ημέρα. Ήταν σαφές λοιπόν ότι από μια ώρα και μετά θα υπήρχε αυξημένη πιθανότητα από “περίοδος χαράς” που θεωρείται το ραμαζάνι να εξελιχθεί σε περίοδο λύπης γιατί η στέρηση έχει και τα όριά της. Κάποια στιγμή οι αντοχές εξαντλούνται ..και τότε οι συνέπειες μπορεί να ήταν απρόβλεπτες για τον ίδιο τον οδηγό και κατά συνέπεια και για εμάς τους επιβάτες.
Στη βραδινή μας έξοδο στο Κάιρο είδαμε τα μαγαζιά να ανοίγουν, τους δρόμους και τα καφενεία να γεμίζουν με κόσμο. Άντρες καθισμένοι μπροστά στις εισόδους των σπιτιών κουβέντιαζαν μεταξύ τους.
Μπήκαμε σε μια απόμερη στοά πλημμυρισμένη από χρωματιστές πλαστικές καρέκλες, με πολλούς άντρες να κάθονται και να παίζουν επιτραπέζια παιχνίδια, γκαρσόνια να πηγαινοέρχονται, να γεμίζουν ναργιλέδες και να σερβίρουν τσάγια, ζευγάρια τετ α τετ και μικροπωλητές να προσπαθούν να περάσουν ανάμεσα στις καρέκλες μπας και καταφέρουν να πουλήσουν κάτι σε κανέναν περίεργο ξένο.
Οι τοίχοι γεμάτοι με πολύχρωμες αφίσες, με κυρίαρχη αυτή της Ουμ Καλσούμ, το αστέρι της Ανατολής, που η μνήμη της φαίνεται να παραμένει ζωντανή πάνω από 4 δεκαετίες μετά το θάνατό της.
Η υπέροχη φωνή της μάγευε όχι μόνο τους συμπατριώτες της αλλά ολόκληρο τον αραβικό κόσμο που συνήθιζαν να λένε ότι «πάνω από την Ουμ Καλσούμ είναι μόνο ο Θεός».
Το παζάρι Khan El Khalili
Στην αγορά του αλ Χαλίλι το παζάρι έχει απ΄όλα: κελεμπίες, ναργιλέδες, μπαχαρικά, κοσμήματα στους δρόμους και τα γύρω μαγαζάκια.
Κάναμε βόλτες παζαρεύοντας για κάποια τουριστικά σουβενίρ.
Οι μαγαζάτορες ήθελαν να ξέρουν από πού προερχόμαστε και στη συνέχεια μας μιλούσαν με κολακευτικά λόγια, ιδίως οι Αιγύπτιοι Κόπτες. Κάποια στιγμή εκεί που περπατούσαμε είδαμε στη μέση του δρόμου να περνάει ένα κοπάδι πρόβατα αφού πρώτα ακούσαμε το ποδοβολητό και το θόρυβο από τα κουδούνια.
Ο βοσκός και ο βοηθός του με τις κελεμπίες και τις γκλίτσες τους προσπαθούσαν να τα κατευθύνουν όσο καλύτερα μπορούσαν ανάμεσα από αυτοκίνητα, μηχανάκια, κάρα και πάγκους με πραμάτειες από πλανόδιους πωλητές.
Μπήκαμε και στο φημισμένο 240 ετών καφέ Φισάουι με τους τεράστιους καθρέπτες, σημείο αναφοράς για τους καλλιτέχνες, όπου σύχναζε και ο Νομπελίστας λογοτέχνης Ναγκίμπ Μαχφούζ.
Κάποιοι θαμώνες απολάμβαναν αρωματικό καπνό µήλου στον ναργιλέ τους. Άλλοι πάλι όπως και εμείς προτιμήσαμε το τσάι με δυόσμο.
Τα σκουπίδια, οι Zabbaleen και στο βάθος τα γουρούνια
Μια ακόμη άχαρη εικόνα που συναντήσαμε και μας προβλημάτισε είναι αυτή των διάσπαρτων σκουπιδιών. Στην πρωτεύουσα το Κάιρο με 20 εκατομμύρια κατοίκους, φαίνεται ότι το θέμα των σκουπιδιών είναι κυρίαρχο: Η πόλη παράγει 14,000 τόνους σκουπιδιών ημερησίως. Πολλά από αυτά παραμένουν διασκορπισμένα εδώ και εκεί, μια εικόνα καθόλου κολακευτική για την ίδια την πόλη, τις αρχές και τους κατοίκους της. Γιατί άραγε;
Σύμφωνα με την κεντρική υπηρεσία δημόσιας κινητικότητας και στατιστικής της Αιγύπτου (CAPMAS), το 44,8% των τοπικών νοικοκυριών πετάνε τα σκουπίδια στο δρόμο ενώ το 55,2% χρησιμοποιεί επιχειρήσεις καθαρισμού αλλά και παραδοσιακούς συλλέκτες απορριμμάτων όπως είναι οι Zabbaleen στο Κάιρο, οι ”άνθρωποι των σκουπιδιών” όπως τους αποκαλούν. Μια έκθεση του 2017 αναφέρει ότι το ποσοστό της ασφαλούς διάθεσης σκουπιδιών στις αστικές περιοχές της Αιγύπτου φτάνει το 77%, αλλά είναι ακόμη μικρότερο (37%) για τα νοικοκυριά που ζουν σε αγροτικές περιοχές. Η Υπηρεσία Περιβαλλοντικών Υποθέσεων αναφέρει επίσης ότι οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούν περίπου 12 δισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες ετησίως.
Οι Zabbaleen, οι ”άνθρωποι των σκουπιδιών” όπως ονομάζονται στην Αιγυπτιακή Αραβική γλώσσα είναι μια μεγάλη κοινότητα με προϊστορία στη συλλογή των σκουπιδιών απευθείας από τα σπίτια στο Κάιρο. Στο παρελθόν ήταν οι αποκλειστικοί συλλέκτες. Για αρκετές γενιές, οι Zabbaleen ζουν συλλέγοντας απορρίμματα, πόρτα – πόρτα, σχεδόν δωρεάν. Υποστηρίζουν μάλιστα ότι μπορούν και ανακυκλώνουν έως και το 80% των αποβλήτων που συλλέγουν. Παλιότερα έμπαιναν σε κάθε κτίριο, ανεβοκατέβαιναν σκάλες και μάζευαν τα πάντα απευθείας από τα νοικοκυριά. Ο πληθυσμός τους στην ευρύτερη περιοχή του Καΐρου είναι μεταξύ 50.000 και 70.000. Μια από τις μεγαλύτερες κοινότητές τους κατοικεί στο Mokattam village, το “Garbage City” όπως είναι γνωστό, που βρίσκεται στους πρόποδες των βουνών Mokattam. Στην πλειοψηφία τους είναι Χριστιανοί Κόπτες. Στο Mokattam βρίσκεται και η εκκλησία του Αγίου Συμεών ή η εκκλησία του σπηλαίου, η μεγαλύτερη εκκλησία στη Μέση Ανατολή, με καθίσματα για περισσότερους από 15.000 προσκυνητές, που είναι σκαλισμένη στο βράχο. Φαίνεται να αποτελεί το μοναδικό “στολίδι” για αυτή την περιοχή.
Με καρότσια και φορτηγά οι Zabbaleen συλλέγουν και μεταφέρουν καθημερινά τα σκουπίδια στα σπίτια τους στο Mokattam Village, τα ταξινομούν εκεί και στη συνέχεια τα πουλάνε ανά κατηγορία σε μεσάζοντες. Ζουν ανάμεσα σε σκουπίδια και γουρούνια και πολλοί από αυτούς πάσχουν από ηπατίτιδα C. Η αρχική τους ενασχόληση ήταν παραδοσιακά η εκτροφή χοίρων. Στην Αίγυπτο οι χριστιανοί είναι οι μόνοι που τρώνε χοιρινό κρέας. Οι Zabbaleen μετεγκαταστάθηκαν στο Κάιρο κατά τη δεκαετία του 1930 και του ’40 γιατί, λόγω φτώχειας και έλλειψης συγκομιδής, αναγκάστηκαν να αφήσουν την περιοχή El Badary της Assiut, όπου ζούσαν, στην Άνω Αίγυπτο. Αρχικά αγόραζαν οικιακά απορρίμματα από μεσάζοντες για να ταΐσουν τα γουρούνια τους. Με τα χρόνια, οι Zabbaleen ανέπτυξαν ένα εξελιγμένο σύστημα συλλογής απορριμμάτων οι ίδιοι, απασχολώντας σε αυτό όλα τα μέλη της κάθε οικογένειας. Οι πατεράδες και οι έφηβοι γιοί τους ανεβοκατέβαιναν σκάλες στα κτίρια, συλλέγοντας και μεταφέροντας βαριές σακούλες σκουπιδιών που φόρτωναν σε καροτσάκια στο δρόμο. Τα μικρότερα παιδιά είχαν την ευθύνη να παρακολουθούν αυτή τη δραστηριότητα που παρότι πέρασε από διάφορες φάσεις, όμως συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Με την επιστροφή των σκουπιδιών ..στο σπίτι οι μητέρες και τα κορίτσια της οικογένειας αναλαμβάνουν να ταξινομήσουν τα ανόργανα σκουπίδια σε 16 διαφορετικές κατηγορίες, όπως χαρτί, κουρέλια, κασσίτερο και πλαστικό, καθώς και σε αντικείμενα που μπορούν να μεταπωλήσουν. Πλένουν, συνθλίβουν και πακετάρουν το πλαστικό, προετοιμάζοντάς το για εξαγωγή στην Κίνα. Αλλού λιώνουν αλουμίνιο με προορισμό την Τουρκία. Υπάρχουν 3.500 εργαστήρια που εργάζονται για την ανακύκλωση παράνομα. Τα εργαστήρια αυτά πρέπει να νομιμοποιηθούν, δεδομένου ότι απασχολούν 35.000 εργαζόμενους.
Τα οργανικά απόβλητα τα ξεχωρίζουν και τα κρατούν για τροφή των χοίρων. Ακόμη και μικρά παιδιά εργάζονται για να ταξινομήσουν τα σκουπίδια. Οι οικογένειες τρώνες μια ποσότητα από το χοιρινό κρέας και πωλούν το υπόλοιπο σε ξενοδοχεία για ξένους τουρίστες.
Οι Zabbaleen είναι υπερήφανοι για το έργο τους, επειδή όπως λένε διαχειρίζονται πολύ αποτελεσματικά και οικονομικά, και ταξινομούν το ένα τρίτο του συνόλου των σκουπιδιών της μητρόπολης του Καΐρου. Αν είναι έτσι βεβαίως, δεν θα ήταν άστοχο να σκεφτούμε ότι η παραδοσιακή αυτή κοινότητα, εν αγνοία της πάντα, κάνει πράξη κάποιες αρχές της κυκλικής οικονομίας .. δυστυχώς με μεγάλο κόστος πρωτίστως για τη δική τους υγεία.
Κάποια στιγμή η αιγυπτιακή κυβέρνηση αποφάσισε να εκσυγχρονίσει τον τομέα και να βελτιώσει την υγιεινή. Οι αιγυπτιακές αρχές πούλησαν τα αστικά απόβλητα σε πολυεθνικές εταιρείες που ανέλαβαν τη συνολική διαδικασία επεξεργασίας των αποβλήτων. Το 2003, το Κάιρο υπέγραψε συμβάσεις δεκαπενταετούς διάρκειας με ιταλικές και ισπανικές εταιρίες ύστερα από διαγωνισμό. Οι εταιρείες θα ανακύκλωναν μόνο το 20% των σκουπιδιών με το κόστος να μετακυλίεται στους κατοίκους μέσω μιας πρόσθετης χρέωσης στο λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος. Οι κάτοικοι ήταν αναγκασμένοι να φέρνουν τα σκουπίδια τους σε κεντρικά σημεία, επειδή τα μεγάλα εταιρικά φορτηγά συλλογής σκουπιδιών δεν μπορούσαν να μπουν μέσα στα στενά δρομάκια. Έτσι δεν ήταν λίγες οι φορές που η εικόνα στα σημεία συγκέντρωσης έμοιαζε και εξακολουθεί να μοιάζει τριτοκοσμική με πραγματικούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία ειδικά όταν κάποιοι, εκτός από τις γάτες και τα σκυλιά ψάχνοντας απελπισμένα να βρούν κάτι μέσα στους σωρούς των σκουπιδιών, σκορπούν ότι δεν θέλουν στους δρόμους.
Παρά το γεγονός αυτό, οι Zabbaleen δεν εξαφανίστηκαν πλήρως από το Κάιρο, αν και παραδέχονται ότι αυτό είχε μεγάλο αντίκτυπο στην «οικονομία» τους.
Πιο πρόσφατα, οι Zabbaleen αντιμετώπισαν μια ακόμη πρόκληση όταν το Υπουργείο Γεωργίας, διέταξε την καταστροφή όλων των χοίρων τον Απρίλιο του 2009, από φόβο για πιθανή εξάπλωση της γρίπης H1N1.
Από το 2019, η συλλογή των σκουπιδιών στο Κάιρο, όπως μαθαίνουμε, φαίνεται ότι παίρνει νέα τροπή: οι συμβάσεις που συνδέουν την πόλη με διεθνείς παρόχους έχουν λήξει. Οι υπουργοί προσπαθούν τώρα να σχεδιάσουν ένα νέο σύστημα διαχείρισης των αποβλήτων για ολόκληρη τη χώρα και αυτή τη φορά φαίνεται ότι οι Zabbaleen μπορεί να κληθούν να μπουν κάπως πιο επίσημα στο παιχνίδι, ενώ αναζητούνται και νέοι τρόποι μηχανικής, βιολογικής και θερμικής επεξεργασίας απορριμμάτων.
Ο ραγδαία αυξανόμενος πληθυσμός της Αιγύπτου και η μεγάλη συγκέντρωση στις πόλεις καθιστά την επίλυση του προβλήματος επιτακτική. Και όλα αυτά συμβαίνουν σε μια χώρα που οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έδιναν μεγάλη σημασία στην υγιεινή και την εμφάνιση. Οι άντρες ξύριζαν ολόκληρο το σώμα τους για καθαριότητα και φρόντιζαν ιδιαίτερα την καθαριότητα στη θεραπεία των ασθενειών. Φορούσαν επίσης μια ειδική θήκη στα γεννητικά τους όργανα, ένα είδος προφυλακτικού για να τα προστατεύει από μολυσματικές ασθένειες, και από τσιμπήματα εντόμων. Για παρόμοιους λόγους οι γυναίκες χρησιμοποιούσαν ένα είδος eyeliner για να μη μπαίνουν βακτήρια στα μάτια το οποίο θεράπευε από μολύνσεις και βοηθούσε να μην τις τυφλώνει το έντονο φως του ήλιου στα μάτια. Οι περισσότεροι έκαναν μπάνιο στο Νείλο και χρησιμοποιούσαν ειδικά σαπούνια από ζωικό λίπος και κιμωλία. Με αρώματα και ειδικές αλοιφές κάλυπταν τις κακοσμίες και απάλυναν το δέρμα.
Παιδική εργασία και υγεία
Δεν είναι μόνο τα παιδιά των Zabbaleen που εργάζονται σε άσχημες συνθήκες από μικρή ηλικία. Πολλά παιδιά στην Αίγυπτο ασχολούνται με τις χειρότερες μορφές παιδικής εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της εμπορικής σεξουαλικής εκμετάλλευσης, της εξαναγκαστικής παιδικής εργασίας, της εξόρυξης ασβεστολίθου και σε παράνομες δραστηριότητες. Σύμφωνα με τον International Labour Organization (ILO) η παιδική εργασία συχνά στερεί τα παιδιά το δυναμικό και την αξιοπρέπειά τους και κυρίως από το να βιώσουν την παιδική τους ηλικία και έχει επιβλαβή αποτελέσματα για τη σωματική και πνευματική τους ανάπτυξη. Σε πολλές περιπτώσεις είναι οι ίδιοι οι γονείς που ωθούν τα παιδιά τους να δουλεύουν για λόγους όπως η φτώχεια και η παιδείας. Το 2014, το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα και η Ευρωπαϊκή Ένωση ανέφεραν ότι ο αριθμός των ανηλίκων που εργάζονται στην Αίγυπτο έφτανε τα 2,7 εκατομμύρια, σύμφωνα με την Cairo Post.
Τα προγράμματα για την καταπολέμηση της παιδικής εργασίας είναι ανεπαρκή για να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την έκταση του προβλήματος. Ας σημειωθεί ότι ο κατώτατος μισθός είναι κάτι σαν 100 ευρώ το μήνα και η κατώτατη σύνταξη 45 ευρώ το μήνα. Ένας εργαζόμενος με χαμηλές δεξιότητες πληρώνεται με 100 ευρώ το μήνα ενώ με περισσότερα προσόντα 200 ευρώ ή και παραπάνω. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις (π.χ. όσοι εξειδικευμένοι εργάζονται στην πετρελαϊκή βιομηχανία) μπορεί να κερδίζουν από 1000 – 2500 ευρώ το μήνα (με τις σημερινές ισοτιμίες της υποτιμημένης Αιγυπτιακής λίρας). Η Αίγυπτος έχει εφαρμόσει μια σειρά από οικονομικά μέτρα, όπως η υποτίμηση της λίρας, η μείωση των επιδοτήσεων για ενεργειακή κατανάλωση και η εισαγωγή ΦΠΑ, προκειμένου να αποπληρώνεται το δάνειο, των 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων, από το ΔΝΤ. Τα μέτρα έχουν αφήσει πολλούς από τους 100 εκατομμύρια κατοίκους της Αιγύπτου να αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα για την ενίσχυση των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων στην Αίγυπτο έχει αυξηθεί κατά την τελευταία δεκαετία μέσω προγραμμάτων Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (CSR). Δραστηριότητες Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης απευθύνονται σε φτωχούς, άτομα με αναπηρίες, ομάδες που ζουν σε υποβαθμισμένες περιοχές και πρόχειρους οικισμούς, ορφανά παιδιά και παιδιά που ζουν ή εργάζονται στο δρόμο. Αρκετά νοσοκομεία που εξυπηρετούν χιλιάδες ασθενείς κάθε χρόνο εξαρτώνται τόσο από την ΕΚΕ όσο και από τις δωρεές των πολιτών για να παρέχουν ποιοτική υγεία και φροντίδα σε ευάλωτες ομάδες. Το ίδρυμα του Μαγκντί Γιακούμπ και το Νοσοκομείο (57357) για τον Καρκίνο του παιδιού είναι αξιοσημείωτα παραδείγματα. Το Ίδρυμα Μαγκντί Γιακούμπ έχει ιδρύσει ένα υπερσύγχρονο διεθνές ιατρικό κέντρο προσφέροντας δωρεάν υπηρεσίες για παιδιά με προβλήματα καρδιάς. Μέσω του ιατρικού συγκροτήματος που βρίσκεται στο Aswan, τα λιγότερο προνομιούχα παιδιά λαμβάνουν ιατρική φροντίδα υψηλών προδιαγραφών.
Ο αρχαίος Αιγυπτιακός πολιτισμός
Ο πολιτισμός της Αιγύπτου έχει χιλιάδες χρόνια ιστορίας που παραδοσιακά διαιρείται σε 30 δυναστείες. Για χιλιετίες, η Αίγυπτος διατήρησε μια εντυπωσιακά μοναδική, πολύπλοκη και σταθερή κουλτούρα που επηρέασε μεταγενέστερους πολιτισμούς. Μετά τους Φαραώ, η Αίγυπτος ήρθε κάτω από την επιρροή του Ελληνισμού, και αργότερα του χριστιανισμού.
Βασιλιάδες, μούμιες, χρυσάφι, κατάρες, δούλοι και εξωγήινες παρεμβάσεις!
Όλοι οι βασιλείς προσέβλεπαν σε μια αιωνιότητα και προετοίμαζαν αυτή τους τη μετάβαση χτίζοντας μνημεία μυθικών διαστάσεων, τα μόνα αθάνατα! Οι τάφοι αποτελούσαν το όχημα μέσω του οποίου θα αποκτούσαν θεϊκή υπόσταση και να κάνουν ‘παρέα’ με άλλους θεούς!
Οι πυραμίδες της Γκίζας
Απίστευτες δομές, φαινομενικά αδύνατη τελειότητα, αποτέλεσμα πολλών πειραμάτων που προηγήθηκαν, αντιπροσωπεύουν το απόγειο της ανάπτυξης του βασιλικού συγκροτήματος νεκροταφείων και τη φρενίτιδα της εκτέλεσής του, 2500 χρόνια π.Χ. στη διάρκεια της ακμής του Παλαιού Βασιλείου (3η – 6η δυναστεία) στην Αίγυπτο (από το 2686π.Χ έως το 2181π.Χ).
Οι τρεις πρωταρχικές πυραμίδες στο οροπέδιο της Γκίζας διατρέχουν τρεις γενιές (πατέρας, γιός και εγγονός) ηγεμόνων: Χέοπας (Χούφου), Χεφρήνος και Μυκερίνος. Ανήκουν και οι τρεις στην Τέταρτη δυναστεία. Η πυραμίδα του Χέοπα, το παλιότερο από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, εκπλήσσει ακόμη και σήμερα ως ένα μοναδικό επίτευγμα μηχανικής και στατικής που ‘μιλάει’ τέλεια τη γνώση της γεωμετρίας. Τριάντα χρόνια δουλειάς από 100.000 εργάτες δούλους, πολλοί από τους οποίους πέθαναν στη διάρκεια κατασκευής της. Ένα τεράστιο εντυπωσιακό κατασκεύασμα ύψους 147 μέτρων που καλύπτει μια έκταση πιο μεγάλη από 9 γήπεδα ποδοσφαίρου.
O Χεφρήνος σαν μνημείο, παρότι φαίνεται ψηλότερο από αυτό του πατέρα του, στην πραγματικότητα είναι λίγο χαμηλότερο, λόγω υψομετρικής διαφοράς (10 μέτρα πιο ψηλά) στο επίπεδο της κοιλάδας.
Το σχήμα της πυραμίδας παραπέμπει στις ακτίνες του ήλιου. Τα κείμενα μιλούν για τις ακτίνες του ήλιου ως ράμπα μέσω της οποίας ο Φαραώ ανεβαίνει προς τον ουρανό. Οι πρώτες πυραμίδες, όπως η πυραμίδα Ζοσέρ στη Σακκάρα (Djoser Saqqara 2670 π.Χ) σχεδιάστηκαν στην πραγματικότητα σαν σκάλα. Στη συνέχεια αυτά τα σκαλοπάτια τα κάλυψαν με κύβους από άσπρο ασβεστόλιθο, που εφάρμοσαν τόσο καλά που λέγεται ότι ανάμεσά τους δεν χωρούσε να περάσει ούτε λεπίδα μαχαιριού.
Η πυραμίδα ήταν επίσης σαφώς συνδεδεμένη με την ιερή πέτρα ben ben, μια εικόνα του αρχέγονου αναχώματος που θεωρήθηκε ο τόπος της αρχικής δημιουργίας αλλά και τόπος αναγέννησης για τον αποθανόντα ηγεμόνα (σύμφωνα με την Αιγυπτιολόγο Dr. Amy Calvert, 2015).
Πολύ κοντά και η Μεγάλη Σφίγγα το πρώτο πραγματικά κολοσσιαίο γλυπτό στην αιγυπτιακή ιστορία με την απεικόνιση ενός ξαπλωμένου λιονταριού που καταλήγει στο σκαλισμένο κεφάλι του βασιλιά Χεφρίνου. Στη διάρκεια της βασιλείας του, η Αίγυπτος είδε συνεχή ευημερία. Το εμπόριο με τα γειτονικά βασίλεια, όπως οι Νούβιοι και οι Χετταίοι, άκμασε. Δεν υπήρξαν πολλές πηγές με πληροφορίες για τη βασιλεία του Χεφρίνου πέρα από όσα γράφτηκαν από τους Έλληνες και όσα μαρτυρούν τα μνημεία του.
Η ανάληψη της εξουσίας από τον Φαραώ Μεντουχοτέπ Β΄ της 11ης δυναστείας το 2055 π.Χ. σηματοδότησε την αρχή μιας νέας εποχής γνωστής ως Μέσης Βασιλείας για την Αίγυπτο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι Φαραώ σταμάτησαν την κατασκευή πυραμίδων από το φόβο βανδαλισμού και επέλεξαν να θαφτούν σε μυστικούς τάφους. Κατά τη διάρκεια του Νέου Βασιλείου (1550 π.Χ.-1077 π.Χ.) οι Φαραώ θάφτηκαν στην Κοιλάδα των Βασιλέων και χτίστηκαν λίγες πυραμίδες.
Χιλιάδες δούλοι ζούσαν και πέθαιναν κουβαλώντας ογκόλιθους, “χτίζοντας” τους μύθους των βασιλιάδων. Αψεγάδιαστες κατασκευές. Με τι αντίκρισμα όμως; Μήπως τη μετά θάνατον αναγνώριση μιας υπεράνθρωπης προσπάθειας που συγκλονίζει στη θέα ακόμη και σήμερα; Ο κοινός νους αδυνατεί να πιστέψει ότι αυτά είναι έργα ανθρώπων. Θεωρίες συνωμοσίας, εξωγήινες παρεμβάσεις αρχαίων αστροναυτών που ήρθαν στην Γη και μετέφεραν αυτό το “know how” στους ιθαγενείς; Πολλά smart technologies για την εποχή.. που αν είναι έτσι, και υπάρχει ζωή σε άλλους πλανήτες ..εκεί θα “πήζουν” στις πυραμίδες, με τον ίδιο τρόπο που στις δικές μας πόλεις έχουν στριμωχτεί οι άνθρωποι μέσα σε πολυκατοικίες και ουρανοξύστες. Υπάρχει βέβαια και το σενάριο ότι, για την υλοποίηση του έργου, οι εξωγήινοι έφεραν και τα “συνεργεία” μαζί τους.. οπότε είναι λογικό να ψαχνόμαστε ακόμη για τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν.
Συμπτώσεις που κάνουν τη φαντασία να καλπάζει: Οι ακριβείς συντεταγμένες της Μεγάλης Πυραμίδας της Γκίζας είναι 29,9792458 ° N, γεγονός που από μόνο του δεν σημαίνει πολλά. Ωστόσο, κάποιοι “ψαγμένοι” παρατήρησαν ότι ο αριθμός αυτός (τα ψηφία) είναι ίδιος με την ταχύτητα του φωτός: 299.792.458 μέτρα ανά δευτερόλεπτο.
Ο αιγυπτιακός πολιτισμός οφείλει την τεράστια ανάπτυξή του στον ποταμό Νείλο έναν από τους μεγαλύτερους σε μήκος ποταμούς του κόσμου.
Ο Όμηρος, στην Οδύσσεια αναφέρει τον Νείλο ως Αίγυπτο, που αν το καλοσκεφτούμε αυτή είναι μια μεγάλη αλήθεια. Η Αίγυπτος ήταν γνωστή σαν “δώρο του Νείλου” σύμφωνα με τον Ηρόδοτο που έγραφε ότι όταν πλημμύριζε ο Νείλος οι πόλεις έμοιαζαν µε νησιά. Σύμφωνα με ιστορικές αναφορές, ο Νείλος πλημμύριζε κάθε χρόνο από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο, και οι Αιγύπτιοι ονόμαζαν αυτή την εποχή Akhet δηλαδή πλημμύρα..
Το λιώσιμο του χιονιού και η βαριά καλοκαιρινή βροχή στα βουνά της Αιθιοπίας έστελναν ένα χείμαρρο νερού, προκαλώντας την υπερχείλιση του ποταμού στην επίπεδη ερημική γη της Αιγύπτου. Αναγκασμένοι να ξαναβρίσκουν τα όρια των περιουσιών, που τα παρέσυραν οι πλημμύρες του Νείλου, οι Αιγύπτιοι εξέλιξαν τη γεωμετρία και ανέπτυξαν συστήματα τοπογραφικής καταγραφής των εδαφών τους τα όρια των οποίων γνώριζαν ακόμη και όταν, λόγω πλημμυρών, τα τεχνητά σύνορα είχαν χαθεί.
Οι Αιγύπτιοι καλλιεργούσαν τη γη στις όχθες του ποταμού Νείλου πάνω στο πλούσιο μαύρο χώμα (kemet =black land, μια λέξη που χρησιμοποιούνταν επίσης και σαν όνομα για την ίδια τη χώρα) που έμενε πίσω μετά τις ετήσιες πλημμύρες.
Το εύφορο αυτό χώμα ήταν ιδανικό για την καλλιέργεια φρέσκων και θρεπτικών λαχανικών. Η εύφορη κοιλάδα με τις περιοδικές πλημμύρες, έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη μιας σταθερής, πάγιας αγροτικής οικονομίας και ενός μεγάλου ανθρώπινου πολιτισμού.
Μετά το Κάιρο και την Αλεξάνδρεια φτάσαμε αεροπορικώς στο Ασουάν, (20 χλμ. από τον τροπικό του Καρκίνου), μια πόλη που βρίσκεται στην ανατολική όχθη του Νείλου, 900 χλµ. νότια από το Κάιρο και 210 χλµ. νότια από το Λούξορ.
Το Ασουάν, όπου τα καραβάνια έφερναν πολύτιμα εμπορεύματα, µπαχαρικά και ελεφαντόδοντο από το Σουδάν και τη Νουβία, αποτελούσε στρατηγικό σημείο για τους Φαραώ, που διατηρούσαν εκεί φρουρά για τις εκστρατείες τους.
Με μια φελούκα περιηγηθήκαμε στα γύρω νησάκια, και επισκεφτήκαμε παραδοσιακά σπίτια στα χωριά της Νουβίας.
Πιτσιρίκια μας χαιρετούσαν από μακριά και άλλα πλησίασαν τη φελούκα μας με κανό και προσπαθούσαν να αναρριχηθούν τραγουδώντας μια δική τους παραλλαγή ενός ευρωπαϊκού τραγουδιού για να αποσπάσουν φιλοδώρημα.
Στη διαδρομή ο ιδιοκτήτης της φελούκας οργάνωσε πάρτι για να μας διασκεδάσει.
Στα χωριά γνωρίσαμε φιλόξενους ανθρώπους που άνοιξαν τις πόρτες τους και μας κάλεσαν να πιούμε μαζί τους τσάι. Φωτογραφηθήκαμε όλοι μαζί στις αυλές τους και φωτογραφήσαμε τα παιδιά τους και τα σύμβολά τους που είναι χαρακτηριστικά των παραδόσεών τους.
Όμως η εικόνα ενός φυλακισμένου κροκόδειλου σε μια στενή τσιμεντένια λεκάνη στην αυλή ενός σπιτιού μας δημιούργησε ένα πολύ δυσάρεστο συναίσθημα. Η Μαρία μάλιστα είδε τον φυλακισμένο κροκόδειλο στον ύπνο της. Στη συνέχεια μάθαμε ότι αντίστοιχη εμπειρία είχαν και άλλοι ταξιδιώτες και διαβάσαμε ανάρτηση με τίτλο “Disturbing to see crocodiles treated cruelly. REFUSE to go to the Nubian village if live crocodiles are being held captive in small tanks”. Προφανώς δεν γνωρίζαμε ότι θα βρεθούμε μπροστά σε αυτό το άχαρο και ντροπιαστικό θέαμα ..
Στη συνέχεια επιβιβαστήκαμε σε ποταμόπλοιο και για τις επόμενες τρεις μέρες κινηθήκαμε βόρεια κατά μήκος του Νείλου. Στην πορεία κάναμε στάσεις σε σημεία φωτογραφικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος με πρώτο σταθμό το Com Ombo. Εκεί είδαμε μουμιοποιημένους κροκόδειλους (Crocodile Museum) δίπλα στον επιβλητικό ναό, το νότιο μέρος του οποίου χτίστηκε από τον ΤούθμωσηΙΙΙ και ήταν αφιερωμένο στον θεό Sobek.
O Sobek, ήταν ο αρχαίος θεός κροκόδειλος προστάτης του αιγυπτιακού στρατού, υπερασπιστής του Φαραώ και του λαού της Αιγύπτου. Οι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι είχε σχέση με τη δημιουργία του κόσμου και συνδεόταν με τον θεό του ήλιου Ra. Απεικονιζόταν είτε σαν συνηθισμένος κροκόδειλος ή σαν άνδρας του οποίου το κεφάλι ήταν κροκόδειλος.
Γενικότερα τα ζώα αυτά στον αρχαίο πολιτισμό των Αιγυπτίων ήταν σύμβολα εξουσίας, αντικείμενα προσευχής και συνόδευαν τους νεκρούς στον τάφο. Όμως, από αντικείμενο λατρείας στην αρχαία Αίγυπτο, όπου υπήρχε ακόμη αφιερωμένη και ολόκληρη πόλη, η Κροκοδιλόπολη, το είδος στις μέρες μας κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Από τη δεκαετία του 1950 άρχισε να εξαφανίζεται κατά μήκος του Νείλου κυρίως στην κάτω Αίγυπτο κοντά στο Δέλτα. Σήμερα ζει στη λίμνη Nasser, στον αραιοκατοικημένο νότο αλλά και εκεί ο πληθυσμός τους μειώθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια εξαιτίας του παράνομου κυνηγιού. Το δέρμα, κρέας και πέη (τα τελευταία χρησιμοποιούνται ως αφροδισιακό στην Ανατολική Αφρική), πωλούνται σε υψηλές τιμές και προσελκύουν, όχι μόνο τους επαγγελματίες κυνηγούς, αλλά και πολλούς φτωχούς ντόπιους που προσπαθούν να ασχοληθούν με το εμπόριο.. Οι λαθρέμποροι εξάγουν ρεκόρ κροκόδειλων, μαζί με αυγά, νεοσσούς και μερικές εκατοντάδες ενήλικα ζώα ετησίως στο εξωτερικό, κυρίως μέσω των λιμανιών, με κύριο προορισμό τον Αραβικό Κόλπο. Το δέρμα είναι μια κερδοφόρα επιχείρηση. Αφού το αποκολλήσουν από το σώμα του ζώου, οι κυνηγοί το εμποτίζουν με αλμυρό νερό και στη συνέχεια το αφήνουν να στεγνώσει στο σκοτάδι. Στη συνέχεια το προωθούν σε εμπόρους δέρματος, συνήθως στο Χαρτούμ, την πρωτεύουσα του Σουδάν. .. Πάντως, αν οι κροκόδειλοι του Νείλου εξαφανιστούν από τη λίμνη Nasser, το περιβάλλον θα υποστεί πλήγμα από πλευράς βιοποικιλότητας ..και όχι μόνο: Οι κροκόδειλοι κατέχουν βασικό ρόλο στο οικοσύστημα της λίμνης κατασπαράσσοντας νεκρά ψάρια, έντομα, τρωκτικά και άλλα επιθετικά θαλάσσια είδη.
Το νότιο τμήμα του ναού στο Com Ombo δεν ήταν μόνο αφιερωμένο στον Sobek, τον θεό της γονιμότητας, αλλά και στη Hathor, τη θεά της αγάπης και της χαράς, και τον Khonsu, τον θεό της σελήνης.
Το βόρειο τμήμα του ναού στο Com Ombo ήταν αφιερωμένο στον θεό γεράκι Haroeris (“Horus the Elder”). Στο Kom Ombo υπάρχει επίσης μια σπάνια εγχάρακτη εικόνα που πιστεύεται ότι είναι η πρώτη παράσταση των ιατρικών οργάνων για χειρουργική επέμβαση.
Επόμενη στάση στο Edfu:
Ο ναός στο Edfu είναι επίσης αφιερωμένος στον Horus (Ώρο στα Ελληνικά), το θεό γεράκι που αναπαρίσταται με σώμα ανθρώπου και κεφάλι γερακιού.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι λάτρευαν το γεράκι για την υπεροχή του και επειδή δεν τρώει νεκρή σάρκα. Ο ναός αποτελείται από παραδοσιακά στοιχεία αιγυπτιακών ναών του Νέου Βασιλείου, μαζί με μερικά ελληνικά στοιχεία. Στα παλιά ελληνικά κείμενα το Edfu ήταν γνωστό ως “Απολλινόπολη Magna” επειδή οι Έλληνες αναγνώριζαν τον Horus σαν το θεό Απόλλωνα. Ο ναός έχει έναν από τους καλύτερους σωζόμενους πυλώνες στην Αίγυπτο σήμερα.
Έχει ύψος 37 μ. και είναι διακοσμημένος με σκηνές μάχης, που αντιπροσωπεύουν τον βασιλιά Πτολεμαίο VIII που χτυπά τους εχθρούς του ενώπιον του θεού Horus.
Επόμενος σταθμός το Luxor και η κοιλάδα των βασιλέων στις Θήβες της Άνω Αιγύπτου, τη νεκρόπολη του Νέου Βασιλείου, με τα υπέροχα ιερογλυφικά και εγχάρακτες απεικονίσεις στους τοίχους.
Οι Αρχαίες Θήβες και η νεκρόπολή της, αποτελούν τοποθεσία της ΟΥΝΕΣΚΟ από το 1979. Συνολικά 63 τάφοι έχουν ανακαλυφθεί στην Κοιλάδα των Βασιλέων, κοντά στο Λούξορ όπου θάβονταν οι βασιλείς (όπως ο Τουτανχαμών, ο Ραμσής Β, ο Ραμσής ΙΙΙ ο Ραμσής IV τους τάφους των οποίων επισκεφτήκαμε) καθώς και βασίλισσες, αρχιερείς και άλλες ελίτ της 18ης, 19ης και 20ης δυναστείας και τα μέλη των οικογενειών τους από το 1.539 έως το 1.075 π.Χ.) στην εποχή του Νέου Βασιλείου της Αιγύπτου.
Οι τάφοι στην Κοιλάδα των Βασιλέων ονομάζονταν σήραγγες από τους πρώτους Έλληνες ταξιδιώτες και έτσι ακριβώς μοιάζουν με σήραγγες που έχουν ανοιχτεί στον βράχο. Εκεί μέσα οι υπόγειοι τάφοι ήταν εξοπλισμένοι με όλα τα υλικά αγαθά που ένας βασιλιάς θα μπορούσε να ..χρειαστεί στην επόμενη ζωή του. Οι θησαυροί, όπως οι χρυσές μάσκες που βρέθηκαν στον τάφο του βασιλιά Τουτανχαμών, είναι εκθαμβωτικοί. Οι τάφοι περιείχαν και πολλά ιερά αντικείμενα αλλά ακόμη και φαγητά και ποτά.
Βρεθήκαμε εκεί στα μέσα Μαΐου και η αλήθεια είναι ότι έκανε υπερβολική ζέστη ειδικά όταν βγαίναμε από έναν τάφο για να επισκεφτούμε τον επόμενο. Είναι μοναδικά τα χρώματα μέσα στους τύμβους που διατηρήθηκαν λαμπερά για χιλιάδες χρόνια μακριά από το φως. Φτιαγμένα από κιμωλία, κάρβουνο, ώχρα και μαλαχίτη αναμειγμένα με ασπράδι αυγού και κόλα που μετά τα περνούσαν με κερί μέλισσας για να γυαλίζει και να τα προστατεύει. Τα πουλιά, τα φίδια τα πλοία και χιλιάδες άλλα σύμβολα απεικονίζονται σε ζωηρές αποχρώσεις του κόκκινου, κίτρινου, μπλέ και άσπρου που νομίζεις ότι τα ζωγράφισαν μόλις χτες.
Τα ιερογλυφικά, συνδύαζαν λογογραφικά, συλλαβικά και αλφαβητικά στοιχεία, με συνολικά 1.000 διαφορετικούς χαρακτήρες και μπορούσαν να διηγούνται πολεμικές ιστορίες και πολιτισμικά ήθη και έθιμα αλλά κυρίως να εξυμνούν την μετά θάνατον ζωή. Η στήλη της Ροζέτας, μια πέτρινη πλάκα από γρανοδιορίτη που ανακαλύφτηκε το 1799 στο χωριό Ρασίντ (Ροζέτα) στην Αίγυπτο, έδωσε απαντήσεις στο γρίφο των ιερογλυφικών. Σήμερα βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο. Ήταν γραμμένη σε τρείς γλώσσες αιγυπτιακά ιερογλυφικά, δημώδη αιγυπτιακά και αρχαία ελληνικά. Η μετάφραση ξεκίνησε από την ελληνική επιγραφή. Ο σπουδαίος Γάλλος γλωσσολόγος Champollion είναι αυτός που βρήκε το κλειδί και αποκρυπτογράφησε τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά δίνοντας ώθηση στην επιστήμη της Αιγυπτιολογίας.
Γυναίκες Φαραώ όπως η βασίλισσα Χατσεπσούτ (1508-1458 π.Χ.) που κυβέρνησε τη χώρα για 21 χρόνια.
Η Χατσεπσούτ ήταν η πέμπτη Φαραώ της 18ης δυναστείας, με μια εξαίρετη περίοδο βασιλείας.
Κυκλοφορούσε μεταμφιεσμένη σε άνδρα, με ψεύτικη γενειάδα, για να επιβάλλεται ενώ έχτισε ένα μεγαλοπρεπές ταφικό μνημείο το Ντέιρ ελ Μπάχρι, ένα από τα αριστουργήματα της φαραωνικής αρχιτεκτονικής που επισκεφτήκαμε στην κοιλάδα των βασιλέων σφηνωμένο ανάμεσα από ασβεστολιθικούς λόφους οι οποίοι υψώνονται περίπου 300 μέτρα πάνω από τα μνημεία της περιοχής. Η μούμια της είχε βρεθεί από το 1903, αλλά αναγνωρίστηκε ως δικιά της το 2007 ύστερα από εξέταση DNA και από ένα δόντι που βρέθηκε σε κουτί που της ανήκε. Στο κουτί αυτό ήταν σκαλισμένο το όνομα της Χατσεπσούτ και περιείχε τα σπλάχνα τα οποία είχαν αφαιρεθεί από το πτώμα κατά την ταρίχευση. Η αξονική τομογραφία του κουτιού αποκάλυψε τη λύση του αινίγματος. Ο οδοντίατρος δρ Γκαλάλ ελ Μπεχερί του πανεπιστημίου του Καΐρου εξέτασε όλο το υλικό και κατέληξε ότι το δόντι ανήκε σε μια παχύσαρκη μούμια. Μελετώντας τις νέες αξονικές τομογραφίες τις οποίες έκαναν στη μούμια οι γιατροί της ομάδας των ερευνητών διαπίστωσαν ότι το δόντι ταίριαζε απόλυτα με το φατνίο της σιαγόνας και τη σπασμένη ρίζα στη στοματική κοιλότητα της μούμιας.
Από τότε λοιπόν είχαν αναδειχτεί οι ηγετικές ικανότητες των γυναικών.
Δυστυχώς όμως, ενώ έχουν περάσει 3500 χρόνια από τότε, ελάχιστες γυναίκες προωθούνται σήμερα σε μεγάλες θέσεις ευθύνης και στη διακυβέρνηση αυτής της χώρας. Το σημερινό αιγυπτιακό υπουργικό συμβούλιο περιλαμβάνει, για πρώτη φορά, οκτώ γυναίκες μέλη, σε σύνολο 33 υπουργών. Επίσης το 2017 διορίστηκε για πρώτη φορά στην ιστορία της Αιγύπτου γυναίκα κυβερνήτης και γυναίκα αναπληρώτρια διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας (CBE). Ένα σημαντικό επίσης ποσοστό γυναικών (44%) συμμετείχε στις προεδρικές εκλογές του 2014. Όμως το ποσοστό των γυναικών που έχουν τραπεζικό λογαριασμό ήταν μόνο 9% το 2015. Η Αίγυπτος στοχεύει το ποσοστό αυτό να γίνει 18% το 2030.
Βασιλιάδες αμούστακα πιτσιρίκια που κυβερνούσαν το πλούσιο κράτος, όπως ο Τουτανχαμών (king Tut το σύγχρονο χαϊδευτικό του) που βασίλεψε για 10 χρόνια και πέθανε σε ηλικία μόλις 19 ετών, το 1323 π.Χ., τόσο νωρίς που δεν είχαν καν προλάβει να ετοιμάσουν τον τάφο του ... οπότε τον έθαψαν κάπως βιαστικά μάλλον.
Έτσι, ο αφανής βασιλιάς της 18ης δυναστείας “κοιμόταν” ξεχασμένος κάπου πίσω από τον τάφο του Ραμσή του Β’ μέχρι που τον ανακάλυψε ο Βρετανός αρχαιολόγος, Χάουαρντ Κάρτερ και η ομάδα του, το 1922, και ξαφνικά έγινε διάσημος!
Θεωρήθηκε ότι οι ανασκαφές διατάραξαν τον, επί 3000 χρόνια, αιώνιο ύπνο των Φαραώ και κάποιοι ερμήνευσαν τους θανάτους ορισμένων μελών της ομάδας που έκανε τις ανασκαφές ως αποτέλεσμα της κατάρας των Φαραώ.
Ο τάφος του Τουτανχαμών ήταν ο μοναδικός ασύλητος τάφος που βρέθηκε στην κοιλάδα των βασιλέων.. κοντά στο Λούξορ. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Έλληνα συγγραφέα Διόδωρου Σικελιώτη που προϊδέαζε ήδη από το 60 π.Χ., όταν επισκέφθηκε τους τάφους της κοιλάδας, και έγραφε: «Δεν βρήκαμε τίποτα εκτός από τα αποτελέσματα της λεηλασίας και της καταστροφής». Εκτός από άφθονο χρυσάφι ακόμη και τα παιχνίδια του νεαρού βασιλιά (the boy king) έκρυβε ο τάφος. Βέβαια το πιο εντυπωσιακό εύρημα ήταν η σαρκοφάγος με τρία διαφορετικά φέρετρα, το ένα μέσα στο άλλο. Το τελευταίο ήταν ολόχρυσο και φιλοξενούσε τη βασιλική μούμια του Τουτανχαμών που είδαμε στο μουσείο του Καίρου όπου επίσης φυλάσσονται πάρα πολλά, σχεδόν 5000, αντικείμενα από το θησαυρό του. Η ταφή του Τουταγχαμών, στην οποία το πέος του ήταν μουμιοποιημένο σε στύση, είναι ένα παράδειγμα για το πόσο σημαντική ήταν η γονιμότητα στις τελετουργίες και τις πεποιθήσεις των αρχαίων Αιγυπτίων. “Ντύνοντας” τον βασιλιά να μοιάζει με τον Όσιρι, τον Θεό του Κάτω Κόσμου, ήταν επίσης απόδειξη θρησκευτικής ευλάβειας.
Ο έφηβος βασιλιάς γεννήθηκε από αιμομικτικό γάμο μεταξύ του βασιλιά Ακενατών, ο οποίος ήταν οραματιστής του μονοθεϊσμού, και της αδερφής του, που ήταν και τα δυο παιδιά του Αμένωφι Γ’. Οι συγγένειες έχουν προσδιοριστεί με βάση τις αναλύσεις DNA που έγιναν στη μούμια του Τουταγχαμών και σε άλλες μούμιες μελών της οικογένειάς του. Όσο για τη μούμια του Ακενατών χρειάστηκαν δύο χρόνια δοκιμών DNA και CT(CAT) scan που έκανε το Ανώτατο Συμβούλιο Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου σε 16 βασιλικές μούμιες που επιβεβαίωσαν ότι μια μη αναγνωρισμένη μούμια, γνωστή ως KV55 (από τον αριθμό του τάφου όπου βρέθηκε το 1907 στην κοιλάδα των βασιλέων), ανήκει στον Ακενατών.
Ο παππούς του Τουταγχαμών, Αμένωφις Γ΄ (εξελληνισμένο όνομα του Αμενχοτέπ), ήταν και αυτός έφηβος όταν ανακηρύχτηκε Φαραώ σε ηλικία περίπου 12 χρόνων και βασίλεψε για περίπου 39 χρόνια.
Ο Αμένωφις Γ΄ έκανε πολλούς διπλωματικούς γάμους με ξένες πριγκίπισσες, αλλά η κύρια σύζυγός του ήταν η βασίλισσα Τίη, όπου σε αντίθεση με το έθιμο, δεν είχε βασιλική καταγωγή.
Το βιβλίο με τίτλο ‘αξονικές τομογραφίες στις βασιλικές μούμιες του Νέου Βασιλείου’ που δημοσίευσαν το 2012 ο αιγυπτιολόγος Zahi Hawass και ο ακτινολόγος Sahar Saleem του Πανεπιστημίου του Καΐρου φέρνει στο φως πολύ ενδιαφέρουσες αποκαλύψεις για τη ζωή και το θάνατο των βασιλιάδων.
Μούμιες που ταξιδεύουν με βασιλικό διαβατήριο
Η μούμια του Ραμσή Β (1303 π.Χ. - 1213 π.Χ.) του Φαραώ που κυβέρνησε την αρχαία Αίγυπτο για 67 χρόνια πριν από περίπου 3300 χρόνια, ταξίδεψε το 1976 αεροπορικώς από το Κάιρο στο Παρίσι για επείγουσα θεραπεία προκειμένου να αποφευχθεί η αποσύνθεσή της. Στη μούμια χορηγήθηκε αιγυπτιακό διαβατήριο με την ιδιότητα του Βασιλιά (αποθανών). Όταν έφτασε στο αεροδρόμιο Le Bourget του Παρισιού την υποδέχτηκε ο τότε υπουργός Εξωτερικών, Alice Saunter-Seite, με τιμητική παρουσία του στρατού, ανάλογη αφίξεως ενός βασιλιά. Ο Ραμσής Β’ έλαβε ειδική θεραπεία αρχικά στο αεροδρόμιο και στη συνέχεια οδηγήθηκε στο Εθνολογικό Μουσείο του Παρισιού για αναλυτικές ιατρικές εξετάσεις!
Ήταν ο τρίτος Φαραώ της 19ης δυναστείας και ο ισχυρότερος όλων των Αιγυπτίων ηγεμόνων. Ήταν ο Ραμσής ο Μέγας. Είχε από 40 έως 100 παιδιά, επίσημη σύζυγο τη βασίλισσα Νεφερτάρη αλλά και άλλες 7 βασιλικές συζύγους. Οι Ελληνες τον ονόμαζαν Σέσωστρι.
Ο τύμβος του, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της νεκρικής τέχνης που ακολουθούσαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι στη ταφή των βασιλέων κάτι που είχαμε την ευκαιρία να δούμε σε βάθος με την επίσκεψή μας στην κοιλάδα των βασιλέων.
Ποιος σκότωσε τον τελευταίο μεγάλο Φαραώ Ραμσή ΙΙΙ
Η συνωμοσία του χαρεμιού
Ο Ραμσής ΙΙΙ ήταν ο δεύτερος Φαραώ της 20ης δυναστείας και βασίλεψε από το 1186 ως το 1155 π.Χ. Ήταν γνωστός για τις μάχες κατά των λαών της θάλασσας, κατάφερε να αναβιώσει το εμπόριο, να επιβάλει το νόμο και την τάξη σε όλη τη χώρα και να κάνει μια μεγάλη καμπάνια δενδροφύτευσης.
Πέθανε σχεδόν ακαριαία όταν ένας δολοφόνος του έκοψε τον οισοφάγο και την τραχεία με ένα κοφτερό μαχαίρι και έκρυψε την τομή κάτω από γάζες που κάλυπταν το λαιμό της μούμιας. Η αξονική τομογραφία της μούμιας του βασιλιά έδειξε ότι του έλειπε και ένα από τα μεγάλα δάκτυλα του ποδιού. Στη θέση του υπήρχε ένα ψεύτικο δάχτυλο από ύφασμα καλυμμένο από παχιά στρώματα ρητίνης. Πίσω από το στυγερό έγκλημα φέρεται να ήταν κατά κύριο λόγο μια γυναίκα από το χαρέμι του (μια από τις δευτερεύουσες συζύγους) που ήθελε να κάνει βασιλιά το γιό της Pentaweret αλλά, όπως αποκαλύφτηκε, στη σκευωρία συμμετείχαν αρκετά ακόμη μέλη της αυλής και του χαρεμιού. Η συνωμοσία απέτυχε και οι προδότες συνελήφθησαν, αφού όμως ο βασιλιάς είχε αποβιώσει. Θάφτηκε στην Κοιλάδα των Βασιλέων σε ένα μοναδικό τάφο με υπέροχες απεικονίσεις και ιερογλυφικά.
Ακολούθησε μια μεγάλη δίκη τα πρακτικά της οποίας είναι καταγεγραμμένα σε παπύρους που φυλάσσονται στο Αιγυπτιακό Μουσείο του Τορίνο με μια ιστορικής σημασίας τεκμηρίωση. Στους υπεύθυνους απαγγέλθηκαν κατηγορίες που είχαν σχέση με υποκίνηση του στρατού σε εξέγερση κατά του Φαραώ, ακόμη και για μαγεία. Μια άλλη μούμια ενός άνδρα και είχε ταφεί μάλλον ταπεινωτικά, σκεπασμένος απλά με δέρμα κατσίκας, φαίνεται να ανήκει Pentaweret ο οποίος εικάζεται ότι αυτοκτόνησε.
Η σαρκοφάγος του Ραμσή III βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι, το καπάκι της βρίσκεται στο Μουσείο Fitzwilliam στο Cambridge. Η μούμια του, που βρίσκεται στο Αιγυπτιακό Μουσείο του Καΐρου, χρησιμοποιήθηκε ως μοντέλο από τον Boris Karloff για να υποδυθεί τη μούμια στην ταινία «The Mummy» της δεκαετίας του ’30. Το μακιγιάζ και η μεταμφίεση κρατούσαν πολλές ώρες προκειμένου να γίνει πιστή αντιγραφή. Το αποτέλεσμα αξεπέραστο! ..τουλάχιστον σε σχέση με τις δικές μας ερασιτεχνικές προσπάθειες.
Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα και το θάνατο του Ραμσή III στο θρόνο ανέβηκε ο νόμιμος διάδοχος Ραμσής IV. Ο τάφος του, τον οποιίο επισκεφτήκαμε, είναι διακοσμημένος με εντυπωσιακές τοιχογραφίες και ιερογλυφικά.
Επισκέψεις στους εντυπωσιακούς ναούς του Luxor και του Karnak
Επί βασιλείας Ραμσή Β’ οι δύο ναοί ήταν ενωμένοι με πλακόστρωτη μεγαλοπρεπή λεωφόρο 2,7 χιλιομέτρων (λεωφόρος των Σφιγγών) την οποία πλαισίωναν λιοντάρια με κεφάλι κριαριού.
Εκεί το 2010 βρέθηκε και το νειλόμετρο, το αρχαίο όργανο μέτρησης του ύψους των νερών του Νείλου στη διάρκεια των πλημμυρών.
Απίστευτες οι κατασκευές των δυο αυτών ναών με αποτυπωμένους συμβολισμούς ιδιαίτερου ενδιαφέροντος όπως οι 134 κολόνες στο ναό του Karnak που συμβολίζουν φοίνικες, το έδαφός του (ένας μακρύς διάδρομος) που συμβολίζει τον ποταμό Νείλο, οι πυλώνες τα βουνά και η οροφή τον ουρανό με τα αστέρια τη νύχτα.
E Στο ναό του Luxor βλέπεις εγχάρακτες παραστάσεις με πλοία που μεταφέρονται το Νείλο με οδηγίες από τους καπετάνιους, χειροκροτήματα, τύμπανα και ακροβατικά από το κοινό.
Η επιστροφή στην Αθήνα
Αφού εξαντλήσαμε όλα τα περιθώρια που είχαμε με τις φωτογραφίες και τις αρχαιότητες ήρθε η στιγμή να δρομολογήσουμε την επιστροφή μας. Αρχικά πετάξαμε από το Λούξορ για Κάιρο και στη συνέχεια από το Κάιρο για την Αθήνα. Στην τελευταία αυτή στάση πήραμε μια ακόμη γεύση από τα τοπικά ήθη τη στιγμή που περνούσαμε από τον έλεγχο διαβατηρίων λίγο πριν τη αναχώρησή μας: Τρείς γυναικείες φιγούρες προηγούντο στη σειρά, περιτυλιγμένες από την κορυφή μέχρι τα νύχια με αυτό το άχαρο μαύρο σεντόνι, τη burka, που μετά βίας τους επιτρέπει να δουν γύρω τους. Η υπάλληλος που έκανε τον έλεγχο τους ζήτησε να ξεσκεπάσουν το πρόσωπό τους για να συγκρίνει τα χαρακτηριστικά τους με αυτά της φωτογραφίας του διαβατηρίου. Μια – μια έκανε την κίνηση και αποκάλυπτε για λίγο το νεανικό της πρόσωπο. Προλάβαμε να δούμε τα ωραία χαρακτηριστικά, τα πλούσια μαλλιά και τα μεγάλα μάτια πριν ξαναπέσει η κουρτίνα. Τι κρίμα ..να μην μπορούν να δουν τον κόσμο και τις ομορφιές του όπως μας χαρίστηκαν.. Από την άλλη όμως μπορούν και ταξιδεύουν και ίσως το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να επισκέπτονται κοντινά τους πρόσωπα.. Ποιος ξέρει;
Μια πιο αισιόδοξη πλευρά γυναικείας χειραφέτησης είδαμε κατά την επίσκεψή μας στην υπερσύγχρονη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Εκεί τα κορίτσια, νεαρές φοιτήτριες και γυναίκες βιβλιοθηκάριοι φορούσαν απλά το hijab (μαντήλα) και ήταν σε θέση να διεκπεραιώσουν τα καθήκοντά τους ή να μελετούν σκύβοντας πάνω από συγγράμματα ή ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
Το επόμενο ταξίδι στην Αίγυπτο
Διαβάσαμε τα νεότερα για τον χαμένο τάφο του Μεγα-Αλέξανδρου σε πρόσφατο άρθρο του National Geographic. Ελπίζουμε το όνειρο της Ελληνίδας αρχαιολόγου Καλλιόπης Λιμναίου Παπακώστα, να βγει αληθινό και οι ανασκαφές της στην Αλεξάνδρεια να δώσουν αδιάσειστες πληροφορίες για τα μυστικά της ταφής του μεγάλου Μακεδόνα στρατηλάτη, μια από τις σημαντικότερες μορφές της παγκόσμιας ιστορίας. Ο ίδιος είχε ανακηρυχτεί Φαραώ κατά την εκστρατεία του με σκοπό να καταλύσει την Περσική αυτοκρατορία.
Με το σύντομο ταξίδι μας στην Αλεξάνδρεια, αυτή τη φορά, είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε την, υπερσύγχρονης αρχιτεκτονικής, βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και το σπίτι του Καβάφη. Και τα δυο σημαίνουν πολλά για εμάς. Περπατήσαμε επίσης στην παραλιακή λεωφόρο το Κορνίς (Corniche), αναζητώντας νοερά το φάρο που κατέστρεψε ο σεισμός τον 14ο αιώνα, αλλά και τα παλάτια της Κλεοπάτρας θαμμένα κάτω από τη θάλασσα.
Βρίσκουμε υπέροχη την ιδέα ότι κάποια στιγμή μπορεί να γίνει εκεί ένα υποθαλάσσιο αρχαιολογικό μουσείο, το πρώτο στο είδος του.
Πήραμε βεβαίως και την ευλογία του Πατριάρχη ο οποίος ετοιμαζόταν να αναχωρήσει για φιλανθρωπικό έργο στην Τανζανία.
Για το επόμενο ταξίδι μας θα περιμένουμε να ολοκληρωθεί και το νέο υπέροχο και υψηλών προδιαγραφών μουσείο του Καΐρου που θα στεγάσει αμύθητους θησαυρούς του Αιγυπτιακού πολιτισμού. Το φαραωνικό αυτό νέο κτίριο, του οποίου η πρόσοψη είναι επικαλυμμένη με ημιδιαφανείς πέτρες από αλάβαστρο, κατασκευάζεται σε μια έκταση 50 στρεμμάτων, πολύ κοντά στις πυραμίδες της Γκίζας και θα ανοίξει το 2020. Όλα τα εκθέματα που είναι τώρα στριμωγμένα στο μουσείο του Καΐρου θα μεταφερθούν εκεί.
Τέλος, έχοντας ικανοποιήσει σε μεγάλο βαθμό την περιέργειά μας γύρω από την ιστορία και τον αρχαίο πολιτισμό σε αυτό το πρώτο ταξίδι, την επόμενη φορά θα θέλαμε να έχουμε περισσότερο χρόνο στη διάθεσή μας να κουβεντιάσουμε και να γνωρίσουμε από κοντά περισσότερες τοπικές κοινότητες και τα ήθη τους, δεδομένου ότι στο σύντομο διάστημα που βρεθήκαμε κοντά τους αισθανθήκαμε τη φιλία και τη φιλοξενία τους. Συγκεντρώσαμε επίσης υπέροχες εικόνες, εμπειρίες και γνώσεις.
Οι τρείς παραπάνω λόγοι είναι από μόνοι τους πολύ σημαντικοί για να επισκεφτούμε σύντομα και πάλι την Αίγυπτο. Η φωτογραφική ομάδα «Διαδρομές» όταν κάνει διαδρομές ανοίγει και νέες διαδρομές!