Το 1953, οκτώ χρόνια μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι Σύμμαχοι ενέκριναν τη συμφωνία για τη διαγραφή μεγάλου μέρους του γερμανικού χρέους στο Λονδίνο. Επρόκειτο για τη London Debt Agreement (LDA), ένα ριζοσπαστικό σχέδιο διαγραφής του μισού γερμανικού εξωτερικού χρέους και θέσπισης γενναιόδωρων όρων αποπληρωμής για το υπόλοιπο- και τα οφέλη του αναλύονται σε κείμενο στο VoxEU.org, το portal του Center for Economic Policy Research.
Στο ερώτημα της ταχείας ανάκαμψης της Δυτικής Γερμανίας μετά τον πόλεμο πολλοί απαντούν ότι απλά επέστρεψε στο μονοπάτι της μακροπρόθεσμης ανάπτυξής της- ωστόσο αυτή η απάντηση δεν επαρκεί για να εξηγήσει την αλματώδη ανάπτυξη της χώρας σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες μεταπολεμικά. Άλλη μια εξήγηση είναι οι εμπορικές συνεργασίες στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και στη δεκαετία του 1950.
Όπως σημειώνεται, ανάλυση των Reinhart και Trebesch, το 2016 έχει δείξει πως η οικονομική κατάσταση των υπερχρεωμένων χωρών βελτιώνεται σημαντικά μετά την ελάφρυνση χρέους, αλλά μόνο εάν αυτή περιλαμβάνει διαγραφές χρέους. Η ανάλυση του CEPR παρουσιάζει τρεις λόγους για τους οποίους η διαγραφή χρέους βοήθησε σημαντικά τη Γερμανία.
Τι περιελάμβανε η συμφωνία
Για τη Δυτική Γερμανία, τα βασικά οικονομικά στοιχεία της ανοικοδόμησης ήταν το Σχέδιο Μάρσαλ συν τρεις δομικές μεταρρυθμίσεις. Οι πρώτες ήταν η συναλλαγματική μεταρρύθμιση του 1948 και η δεύτερη η Ευρωπαϊκή Ένωση Πληρωμών (1950-1958). Μετά από αυτές, η τρίτη, η LDA, ακολούθησε το 1953, όταν οι Σύμμαχοι είχαν ικανοποιηθεί όσον αφορά στην τήρηση και ολοκλήρωση των προαπαιτούμενων. Αν και το Σχέδιο Μάρσαλ έφερε τεράστια οικονομική βοήθεια στην Ευρώπη, η βοήθεια προς τη Γερμανία ήταν σχετικά μικρή εν συγκρίσει με αυτή που έλαβαν π.χ η Βρετανία και η Γαλλία.
Η LDA είχε ως αποτέλεσμα τρεις συμφωνίες:
α) Τη μείωση του προπολεμικού και του μεταπολεμικού χρέους: Η Γερμανία χρωστούσε 29,7 δισ. μάρκα (DM), που μειώθηκαν στα 14,5.
β) Η αποπληρωμή του εναπομείναντος χρέους συνδέθηκε με την οικονομική ανάπτυξη και τις εξαγωγές της Γερμανίας.
γ) Οι χώρες- δανειστές θα μπορούσαν να αναδιαπραγματευτούν τους όρους αποπληρωμής: Αυτό θα γινόταν εάν η εξυπηρέτηση χρέους αποδεικνυόταν δυσκολότερη από ό,τι είχε θεωρηθεί αρχικά. Αυτό δεν χρειάστηκε εν τέλει, δεδομένων των γερμανικών οικονομικών επιδόσεων τις δεκαετίες του 1950 και του 1960.
Βάσει της εξέτασης δεδομένων από τις μηνιαίες αναφορές της Deutsche Bundesbank από το 1948 ως τη δεκαετία του 1960, όπως αναφέρεται στην ανάλυση, προκύπτει μια σειρά συμπερασμάτων όσον αφορά το πώς η LDA επέδρασε στη γερμανική οικονομία:
Πρώτον: Δημιουργία δημοσιονομικού χώρου/ περιθωρίου για επενδύσεις και κοινωνικές δαπάνες. Όπως έδειξε η μελέτη των δεδομένων, η LDA σχετίστηκε με σημαντική αύξηση των κατά κεφαλήν κοινωνικών δαπανών για υγεία, παιδεία, οικονομική ανάπτυξη και στέγαση. Τα ευρήματα της έρευνας συνάδουν με τις παρατηρήσεις της Deutsche Bundesbank το 1963 πως η αποπληρωμή χρέους υπό την LDA καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την πορεία των δημοσίων επενδύσεων και δαπανών, και καθώς τα χρέη αποπληρώνονταν (ή διαγράφονταν) απελευθερώνονταν νέοι πόροι για δημόσιες επενδύσεις.
Δεύτερον: Χαμηλότερο κόστος δανεισμού. Από τη στιγμή που η LDA απομάκρυνε το ενδεχόμενο χρεοκοπίας, ανακτήθηκε η εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών, με αποτέλεσμα την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης.
Τρίτον: Σταθεροποίηση του πληθωρισμού. Επρόκειτο για το τελικό μεγάλο οικονομικό όφελος. Το 1948, η Δυτική Γερμανία εισήγαγε το γερμανικό μάρκο (deutschemark- DM). Ήταν ασταθές μέχρι το 1953, οπότε και σταθεροποιήθηκε λόγω της ολοένα και καλύτερης κατάστασης της γερμανικής οικονομίας. Αυτό, όπως εκτιμάται, έχει να κάνει με το ότι η Γερμανία είχε μετατραπεί, από μεγαλοοφειλέτη στο τέλος του πολέμου, σε δανειστή στα μέσα της δεκαετίας του 1950.
Συγκρίσεις με τα σημερινά δεδομένα
Η αναδιάρθρωση/ ελάφρυνση χρέους στο πλαίσιο της LDA αποδείχτηκε επιτυχής: Εκεί που υπήρχε πρόβλημα, πριν το 1953, μια δεκαετία μετά είχε εξαφανιστεί. Σαφώς, σημειώνεται στην ανάλυση, υπάρχουν διαφορές με τα σημερινά δεδομένα, πχ δεν μπορεί να γνωρίζουμε εάν οι συνθήκες για την αναδιάρθρωση χρέους θα ήταν οι ίδιες χωρίς τα αρχικά σημάδια ανάκαμψης της Γερμανίας- ειδικά και δεδομένου του Σχεδίου Μάρσαλ και των ευρύτερων μέτρων ανοικοδόμησης της Ευρώπης. Επίσης, η Γερμανία αντιπροσώπευε το 15,4% του πληθυσμού της δυτικής Ευρώπης το 1953, τη στιγμή που η σημερινή χρεωμένη Ελλάδα είναι στο 2,1%. Και προφανώς η Γερμανία ήταν ένας σημαντικός σύμμαχος στον Ψυχρό Πόλεμο που ξεκινούσε ενάντια στη Σοβιετική Ένωση. Ωστόσο, όπως συμπεραίνεται στη μελέτη, είναι ξεκάθαρο ότι η ελάφρυνση χρέους ήταν στοχευμένα σχεδιασμένη για να βοηθήσει τη Γερμανία να αναπτυχθεί, με προτεραιότητα την οικονομική υγεία της χώρας έναντι της αποπληρωμής του χρέους. «Αυτό αποτελεί σημαντική αντίθεση με τις πρόσφατες και τις σημερινές πολιτικές προς τις νότιες χώρες της Ευρωζώνης. Αποτελεί ειρωνεία το ότι η Γερμανία ήταν ο μεγαλύτερος “παραβάτης” όσον αφορά στο χρέος κατά τον 20ό αιώνα...η Γερμανία επιμένει η Ελλάδα, η Πορτογαλία ή η Ισπανία να τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους, ξεχνώντας ότι η Ευρώπη χτίστηκε εν μέρει πάνω στη “συγχώρεση” χρεών έτσι ώστε οι νέες γενιές να μην πληρώνουν για τα λάθη του παρελθόντος, Επανεξετάζοντας την LDA μπορούμε να δούμε πόσο διαφορετικές ήταν οι πολιτικές στην κρίση της Ευρωζώνης, και επίσης πώς αυτές οι πολιτικές μπορούν να βοηθήσουν στο να εξηγηθεί η διάρκεια των σχετιζόμενων υφέσεων».