Το Εθνικό Θέατρο, δίνοντας το βήμα στη νέα ελληνική δραματουργία παρουσιάζει το έργο «Σούμαν» της Σοφίας Καψούρου, όπως αναδείχθηκε πέρυσι μέσα από τη δράση «Ο συγγραφέας του μήνα» .
Το έργο εμπνέεται από τη ζωή του μεγάλου Γερμανού συνθέτη, ισορροπώντας ανάμεσα στην Ευρώπη του 19ου αιώνα και την Αθήνα του 21ου.
Με τον σκηνοθέτη της παράστασης, Λευτέρη Γιοβανίδη, μιλήσαμε για το πως συνδυάζονται δύο φαινομενικά ασύμβατες ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες, για την Αθήνα της κρίσης, αλλά και για την καλλιτεχνική ευθύτητα του Σούμαν, μεταξύ άλλων.
- Γιατί αποφασίσατε να ανεβάσετε το συγκεκριμένο έργο; Τι σας προσέλκυσε σε αυτό;
Το κείμενο της Σοφίας Καψούρου ήταν μια πρόταση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, Στάθη Λιβαθινού σε μένα. Ο κ. Λιβαθινός ήταν αυτός που ξεχώρισε από την αρχή την αξία του κειμένου και αποφάσισε να το εντάξει στο πρόγραμμα της Νέας Σκηνής, που όπως γνωρίζετε παρουσιάζει μόνο ελληνικά έργα.
Ο Σούμαν παρουσιάστηκε πρώτη φορά στη δράση «Ο συγγραφέας του μήνα» σε μορφή work in progress πριν ένα χρόνο και φέτος από 1 Φεβρουαρίου παρουσιάζεται κανονικά στη Νέα Σκηνή έως 18 Μαρτίου. Από την πρώτη ανάγνωση ένιωσα μια καρμική σχέση με αυτό που διάβαζα. Μου αρέσει η γραφή της Καψούρου. Θεωρώ ότι είναι ένα ιδιαίτερα ταλαντούχο πλάσμα. Έρχεται σήμερα, μια νέα συγγραφέας, να μας δώσει ένα κείμενο με κώδικες γραφής παλιούς που αυτοσχεδιάζει μαζί τους.
- Το έργο ισορροπεί μεταξύ Ευρώπης του 19ου και Αθήνας τους 21ου - η δική σας ερμηνεία για το πως συνδέονται η Ευρώπη του Ρομαντισμού (και της απελευθέρωσης της Ελλάδας) με την Αθήνα της κρίσης ποια είναι;
Δεν γίνεται ακριβώς αναφορά στην Ελλάδα της κρίσης. Δεν νομίζω ότι είναι μέσα στους στόχους της συγγραφέως να έχει κάποια, με την στενή έννοια του όρου, επικαιρότητα το κείμενό της.
Αναφέρεται σε ανθρώπους που έζησαν σε διαφορετικές εποχές αλλά βρίσκει κοινές αγωνίες, έχοντας πάντα το σύμπαν της μουσικής ως ενοποιό γέφυρα. Η δύναμη και η μαγεία της μουσικής τους συνδέει. Η συγγραφέας έρχεται σήμερα να γράψει ένα έργο μνήμης. Φέρνει μια φιγούρα από τον μακρινό 19ο αιώνα, τη ζωντανεύει και βρίσκει κοινές αγωνίες με πρόσωπα σημερινά που τους συνδέει η λατρεία τους για τη μουσική. Συνδέει εποχές, ανθρώπους, μοίρες. Οι άνθρωποι που ασχολούνται με τη μουσική σκέφτονται μέσω αυτής, ζουν μέσα από αυτή. Ένας σολίστ ταυτίζεται υπαρξιακά με το συνθέτη που μελετά.
Τώρα στην Ευρώπη του 19ου, εκείνη χρονικά τη στιγμή, τα οράματα της Γαλλικής επανάστασης έχουν ξεθωριάσει και έχει δημιουργηθεί μια νέα τάξη αριστοκρατίας, με τη φτώχεια στον αντίποδα να είναι αδυσώπητη. Από την άλλη η Αθήνα του 21ου, βιώνει μια νέα τάξη πραγμάτων σε μια Ευρώπη που αναζητά το ρόλο της και σε έναν πλανήτη με καινούργιους πλέον συσχετισμούς δυνάμεων.
- Σας αρέσει η κλασσική μουσική; Τι θαυμάζετε περισσότερο στον Σούμαν;
Έχω μια μεγάλη γκάμα στο τι ακούω. Πολλές φορές οι επιλογές μου βρίσκονται στα απόλυτα άκρα. Και μου αρέσει αυτό, μου αρέσει η ποικιλία στις στιγμές. Από την άλλη μου αρέσει αρκετά η κλασική μουσική. Μικρός με την οικογένειά μου περισσότερο πηγαίναμε στη Λυρική Σκηνή παρά στο Εθνικό Θέατρο. Και η αλήθεια είναι ότι στην καθημερινότητα μου, περισσότερο ακούω Τρίτο Πρόγραμμα.
Τώρα, με τον Σούμαν ένιωθα πάντα μια οικειότητα με τη μουσική του. Όταν μου πρότειναν να σκηνοθετήσω το συγκεκριμένο έργο, ανακάλυψα, χωρίς να θυμάμαι από πού, να ξέρω πράγμα γι’ αυτόν, να τον ξέρω καλά. Πια, βέβαια, με τη μελέτη που έχω κάνει ξέρω τα πάντα γι’ αυτόν. Με γοητεύει. Έχει η μουσική του κάτι που διαφέρει. Ο Ρόμπερτ Σούμαν ήταν μια ιδιαίτερη προσωπικότητα, παράξενη περίπτωση. Όχι απλώς ένας σπουδαίος μουσικός που άφησε ένα βαθύ ίχνος στο γερμανικό «λιντ», αλλά μια ιδιοφυΐα. Η μουσική του είναι υφασμένη «στο χέρι».
Χρωστά τον ρυθμό της σε αδιάκοπα φτερουγίσματα. Υπάρχει έντονα η ιδέα της αποτυχίας. Ως μια απάντηση στη μοιρολατρία. Θέλει με τη μουσική του να σε συμφιλιώσει με την αποτυχία και να σε παρηγορήσει. Σε αντίθεση με τον Βάγκνερ, τον Σοπέν, τον Μέντελσον ή τον Λίστ. Το ενσωματώνει ως κεντρική του ιδέα. Γι’ αυτό πολλοί αγάπησαν τη μουσική του γιατί έβλεπαν μέρους τους εαυτού τους. Έβλεπαν τα δικά τους αδιέξοδα.
- Στην παράσταση «Σούμαν», ποια έχει υπάρξει η πιο μεγάλη δυσκολία και ποια η μεγαλύτερη απόλαυση;
Θα απαντήσω πρώτα για την απόλαυση. Είναι η ομορφιά του λόγου. Πως οι λέξεις μπορούν να σε ταξιδέψουν. Το κείμενο είναι γραμμένο σε έμμετρο λόγο. Με πολύ ιδιαίτερη γλώσσα, που αναπτύσσεται με ομοιοκατάληκτους στίχους, η συγγραφέας συνδυάζει τις δύο φαινομενικά ασύμβατες ιστορικές αλλά και κοινωνικές συνθήκες, για να τις συνδέσει με μια λύση-έκπληξη. Ανακαλύπτει ξανά τον ρομαντισμό και την ποίηση στον λόγο, χωρίς να χάνει όμως το χιούμορ της. Από την άλλη μεγάλη δυσκολία είναι πως λέγεται ο έμμετρος λόγος. Πως τον τιθασεύεις χωρίς να χάνεσαι μέσα σ’ αυτόν. Ο έμμετρος λόγος είναι η ευκαιρία του ηθοποιού για να κάνει την απόλυτη ερμηνεία.
- Στην προετοιμασία της παράστασης, φωτογραφήσατε τους ηθοποιούς στο Σύνταγμα με τα κοστούμια τους, “in character”. Πως σας φάνηκε η εμπειρία και πως αντέδρασε ο κόσμος;
Γενικά με αυτές τις δράσεις νιώθω αμήχανα. Αλλά είναι συγκινητικό πως αντιδρά ο κόσμος. Δεν θεωρώ ότι η Αθήνα ως πόλη βρίσκεται στην πιο ωραία φάση της. Και δεν μιλώ μόνο για την καθαριότητα της πόλης, που είναι κάτι βασικό, αλλά για την όλη ενέργεια που εκπέμπει η πόλη. Αυτή η έντονη βαλκανιοποίηση που παρατηρούμε τον τελευταίο καιρό να συμβαίνει ακόμα και στην κεντρικής πλατεία των Αθηνών είναι κάτι θλιβερό.
Και δεν πιστεύετε πόσο ο κόσμος διψά για δράσεις που του ομορφαίνουν την καθημερινότητα του. Πόσοι άνθρωποι σταμάτησαν να δουν τους ηθοποιούς με τα κοστούμια τους. Και φυσικά όλη αυτή η δράση συνέβαινε ακούγοντας Σούμαν. Η ιδέα ήταν να κάνουμε μια φωτογράφιση των πρωταγωνιστών μας μέσα στην Αθήνα του σήμερα. Εξάλλου ταιριάζει και με την ιδέα του κειμένου.
- Ποιο είναι το μεγαλύτερο κέρδος να συνεργάζεστε με έναν νεοφερμένο θεατρικό συγγραφέα; Τι έχετε μάθει από το κείμενο της Σοφίας Καψούρου;
Η Σοφία είναι ένας ιδιαίτερος άνθρωπος. Βαθιά ρομαντική ηρωίδα. Ήταν μια μεγάλη πρόκληση να στηθεί η συγκεκριμένη παράσταση και είμαι ικανοποιημένος από το αποτέλεσμα. Μιλήσαμε με μέτρο για ό,τι δεν μετριέται. Τον έρωτα. Την τρέλα. Το ταλέντο.
ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ - ΣΚΗΝΗ «ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΡΚΟΥΛΟΣ», Αγίου Κωνσταντίνου 22-24, τηλ. 210.5288170-171, 210.7234567 (με πιστωτική κάρτα), στο n-t.gr και στο tickets.public.gr
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 21:00. Κυριακή στις 19:00.
Τιμές εισιτηρίων: 15€, 10€ (φοιτητικό),κάτοχοι κάρτας ΟΑΕΔ 5€. Παρασκευή ενιαία τιμή 13€.