Στην αποκάλυψη ότι κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, εξάγουν απαγορευμένα και τοξικά φυτοφάρμακα σε τρίτες χώρες, προέβη η περιβαλλοντική οργάνωση Greenpeace.
Ειδικότερα, σύμφωνα με έρευνα της ερευνητικής δημοσιογραφικής ομάδας της Greenpeace UK, Unearthed, και της ελβετικής ΜΚΟ Public Eye, η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδίαζε την εξαγωγή περισσότερων από 10.000 τόνων απαγορευμένων φυτοφαρμάκων που σκοτώνουν τις μέλισσες μέσα σε μόλις ένα έτος, σε φτωχότερες κυρίως χώρες.
Η έρευνα, η οποία βασίζεται σε κοινοποιήσεις εξαγωγών που ελήφθησαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων (ECHA) και τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές της Γαλλίας, της Γερμανίας, του Βελγίου, της Αυστρίας και της Ουγγαρίας, στο πλαίσιο των κανόνων για την ελευθερία της πληροφόρησης, έδειξε ότι οι εταιρείες σχεδίαζαν να εξάγουν 13.274 τόνους φυτοφαρμάκων με βάση τα νεονικοτινοειδή από 13 χώρες της Ε.Ε. το 2021.
Σύμφωνα με την οργάνωση πρόκειται για τα νεονικοτινοειδή τα οποία απαγορεύεται να χρησιμοποιούνται στην ΕΕ, όμως συνεχίζουν να εξάγονται σε τεράστιες ποσότητες, προκαλώντας ανυπολόγιστη ζημιά στα έντομα-επικονιαστές και στο ευρύτερο οικοσύστημα.
Τα ευρήματα έρχονται ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας των Μελισσών στις 20 Μαΐου και είναι η πρώτη φορά που αποκαλύπτεται η πλήρης κλίμακα των εξαγωγών από την ΕΕ.
Οι χώρες εξαγωγείς και η Ελλάδα
Οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς με διαφορά ήταν το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ισπανία και η Γερμανία. Άλλες χώρες με σημαντικές ποσότητες εξαγωγών είναι η Ολλανδία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Ελλάδα και η Δανία.
Η Ελλάδα συγκεκριμένα γνωστοποίησε στον ECHA εξαγωγές 223 τόνων φυτοφαρμάκων, οι οποίοι περιείχαν συνολικά περίπου 43 τόνους των απαγορευμένων νεονικοτινοειδών ουσιών.
- Το 82% των εξαγωγών αυτών (σε βάρος) προορίζονταν για χώρες μεσαίου ή χαμηλού εισοδήματος, όπου οι ειδικοί λένε ότι η χρήση των πολύ επικίνδυνων φυτοφαρμάκων είναι πολύ πιθανό να αποτελέσει απειλή για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον.
- Ο κύριος προορισμός ήταν η Γκάνα (50 τόνοι), με δεύτερο το Ιράν (35 τόνοι) και τρίτη την Αίγυπτο (20 τόνοι). Περίπου 18 τόνοι κατευθύνθηκαν στην Ελβετία, για διαμόρφωση και δεύτερη εξαγωγή σε άλλες χώρες.
Ωστόσο στην έρευνα της Greenpeace επισημαίνεται ότι οι ακριβείς ποσότητες που εξήχθησαν μπορεί να είναι περισσότερες ή λιγότερες, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις εγκρίνεται μια κοινοποίηση εξαγωγής αλλά η εξαγωγή δεν αποστέλλεται ποτέ. Συνεπώς, τα στοιχεία θα πρέπει να θεωρηθούν ως ενδεικτικά και όχι ως ακριβής καταγραφή των ποσοτήτων που αποστέλλονται. Όμως, σημειώνεται ότι οι αποκλίσεις δεν είναι δραματικές.
Προορισμός η Βραζιλία
Σχεδόν το μισό από αυτό το τοξικό φορτίο που σχεδίαζαν τα 13 κράτη μέλη της ΕΕ προοριζόταν για τη Βραζιλία, με προγραμματισμένες εξαγωγές συνολικού ύψους 6.272 τόνων. Σημειώνεται ότι η Βραζιλία φιλοξενεί το 20% της βιοποικιλότητας στον κόσμο, αλλά έχει πολύ πιο αδύναμους κανονισμούς από την ΕΕ σχετικά με το ποια φυτοφάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν.
Υπάρχουν πολλές αναφορές για μεγάλο αριθμό μελισσών που πεθαίνουν στη Βραζιλία, εν μέρει ως αποτέλεσμα της έκθεσης στα νεονικοτινοειδή.
Η συντριπτική πλειονότητα των προγραμματισμένων εξαγωγών (11.359 τόνοι, 86%) προορίζονταν για χώρες χαμηλού ή μεσαίου εισοδήματος, οι οποίες αποτέλεσαν τους 59 από τους 78 προορισμούς, και πρόκειται για χώρες όπως η Αργεντινή, η Νότια Αφρική, η Γκάνα και η Ινδονησία. Πολλές από τις χώρες αυτές είναι σημαντικές εστίες βιοποικιλότητας παγκοσμίως.
Τι είναι τα νεονικοτινοειδή
Τα νεονικοτινοειδή είναι το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο είδος εντομοκτόνου στη Γη και χρησιμοποιείται σε μια τεράστια ποικιλία φρούτων, λαχανικών και δημητριακών που καταναλώνονται σε όλο τον κόσμο. Ένας αυξανόμενος όγκος επιστημονικών στοιχείων δείχνει πόσο μεγάλη ζημιά μπορούν να προκαλέσουν στις μέλισσες, από τις οποίες εξαρτόμαστε για την επικονίαση των καλλιεργειών και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Δείχνουν επίσης ότι τα νεονικοτινοειδή μπορούν να απορροφηθούν από το έδαφος και τα ξυλώδη φυτά και να διαρρεύσουν σε ποτάμια και υπόγεια ύδατα, προκαλώντας βλάβη για πολλά χρόνια.
Τρία από τα πιο διαδεδομένα νεονικοτινοειδή (το thiamethoxam, το imidacloprid και το clothianidin) έχουν απαγορευτεί για χρήση σε εξωτερικούς χώρους στην ΕΕ από το 2018, αλλά οι εταιρείες τα εξάγουν από την Ευρώπη σε χώρες με χαλαρότερους κανονισμούς.
″Οι επιστήμονες είναι σαφείς: τα νεονικοτινοειδή σκοτώνουν τις μέλισσες και άλλους επικονιαστές, ενώ απειλούν τη φύση και την επισιτιστική ασφάλεια, γι’ αυτό και έχουν απαγορευτεί στην Ευρώπη.
Όσο οι νομοθέτες της ΕΕ αποτυγχάνουν να κλείσουν αυτό το νομικό παραθυράκι, οι χημικές εταιρείες ρίχνουν τα δηλητήριά τους σε φτωχότερες χώρες που δεν έχουν τους κανονισμούς να τις σταματήσουν.
Αυτή η υποκριτική, κοντόφθαλμη προσέγγιση θα μας κάνει όλους να λιμοκτονήσουμε”, δήλωσε ο Dr. Doug Parr, επικεφαλής επιστήμονας στο βρετανικό γραφείο της Greenpeace.
Σημειώνεται ότι έως τις 31 Ιουλίου 2023 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει σε διαβούλευση νομοθετική πρωτοβουλία η οποία θα έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός μηχανισμού που θα απαγορεύει την παραγωγή και/ή την εξαγωγή ορισμένων επικίνδυνων χημικών προϊόντων τα οποία δεν επιτρέπονται στην ΕΕ — για την προστασία των τρίτων χωρών από τις αρνητικές επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία και στο περιβάλλον.
Μάλιστα η Κομισιόν δεσμεύτηκε να τερματίσει αυτή την πρακτική σε μια προσθήκη-ορόσημο στη στρατηγική της για τα χημικά προϊόντα τον Οκτώβριο του 2020, λίγο μετά από προηγούμενη έρευνα του Unearthed και του Public Eye σχετικά με τις εξαγωγές επικίνδυνων φυτοφαρμάκων, αλλά, όπως υπογραμμίζει η Greenpeace, ο χρόνος για να τηρήσει αυτή την υπόσχεση πριν από τις επόμενες Ευρωεκλογές εξαντλείται.
Διαβάστε ολόκληρη την έρευνα στην ιστοσελίδα του Unearthed
https://unearthed.greenpeace.org/2023/05/16/eu-bee-killing-pesticides/