Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι παγκόσμιες κεφαλαιαγορές βρίσκονται σε μία από τις πιο καθοριστικές φάσεις της τελευταίας τριετίας. Μετά από μία παρατεταμένη ανοδική τάση (bull market) που αισίως έκλεισε τα 7 έτη, η αγορά προσπαθεί να προσδιορίσει την πορεία της. Ως απαρχή και μοχλός ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας υπήρξε η επιθετική νομισματική χαλάρωση της Αμερικής, την οποία ακολούθησε η Ευρώπη και η Ιαπωνία. Ειδικά στην περίπτωση της Ευρώπης, η ποσοτική χαλάρωση βασίστηκε σε ενέσεις ρευστότητας και πραγματοποιήθηκε βάσει του βαθμού συμμετοχής κάθε κράτους-μέλους στον προϋπολογισμό της Ένωσης. Σημειώνεται ότι απαραίτητη προϋπόθεση για τις χώρες με προβλήματα χρέους ήταν η εφαρμογή ενός προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής.
Σε αυτή την πορεία υπήρχαν νικητές και ηττημένοι. Επωφελήθηκαν οι μετοχές, το αμερικάνικο νόμισμα και τα κρατικά ομόλογα και αποδυναμώθηκε το ευρώ, το πετρέλαιο και ο χρυσός.
Δυστυχώς σε αυτό το τέλεια οργανωμένο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό πάρτι, η Ελλάδα δεν ήταν προσκεκλημένη. Έμεινε εκτός από τη γραμμή χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν προσέλκυσε επενδυτικά κεφάλαια, «τσαλακώθηκε» οικονομικά και πολιτικά. Οι πραγματιστές λένε ότι πέρασε το τρένο, αλλά θέλω να πιστεύω ότι υπάρχει ακόμα μία ευκαιρία και θα εξηγήσω αναλυτικά το γιατί.
Το παρόν της Ελλάδας σε αυτή την εξίσωση
Καταρχάς να ξεκαθαρίσω ότι οι πολιτικοί της Ελλάδας και τα κόμματα είναι απλά πιόνια. Είτε με Αλέξη, είτε με Κυριάκο, είτε με τον Κώστα, τον υπογράφοντα, πρωθυπουργό, κουμάντο δεν κάνουμε. Αν ο Κώστας είναι καλός ή κακός διαπραγματευτής, ευφυής ή βραδύνους, αριστερός ή δεξιός, την ιστορία δεν θα τη γράψει αυτός.
Εκεί που η Ελλάδα παίζει ένα σπουδαίο ρόλο είναι στην εξέλιξη της οικονομίας της Ευρώπης και δεν αναφέρομαι στις κλισέ συζητήσεις περί ενότητας. Ούτε με προβληματίζει το ενδεχόμενο του #Grexit. Αν η Ιστορία μας ήθελε εκτός θα το είχε κάνει ήδη. Αν είναι να μένουμε σε ένα ημιυπόγειο της ευρωπαϊκής πολυκατοικίας με κόστος κάποια δισ. από τα helicopter money για τα μάτια της ενότητας, είναι ένα deal που η Ευρώπη θα το πάρει. Στην τελική τον ΕΝΦΙΑ του ημιυπόγειου τον πληρώνουμε.
Εξάλλου, η Ελλάδα υπήρξε με τον δύστυχο ρόλο της, μεγάλος υποστηρικτής της παγκόσμιας οικονομικής ανάκαμψης. Πάνω στο ελληνικό case στηρίχθηκε η αποδυνάμωση του ευρώ, γεγονός που ωφέλησε τις ευρωπαϊκές οικονομίες να διατηρήσουν την ανταγωνιστικότητά τους.
Το παρακάτω γράφημα είναι άκρως ενδιαφέρον καθότι δείχνει πως τα μνημόνια της Ελλάδας ακολούθησαν την ανοδική πορεία των αγορών από το 2010 μέχρι σήμερα. Προφανώς δεν μπορεί να βρεθεί κάποια στατιστικά σημαντική σχέση ανάμεσα στην πορεία της ελληνικής οικονομίας και τις αγορές, αλλά σε βραχυπρόθεσμο τουλάχιστον επίπεδο έχει.
Τα κίνητρα με τους πανίσχυρους υποστηρικτές
Η ισορροπία του τρόμου είναι η εξής. Η Ευρώπη από την πλευρά της, μην έχοντας άλλη εναλλακτική υπό το φόβο κατάρρευσης ευρωπαϊκών τραπεζικών κολοσσών (η Deutsche Bank εμφάνισε ζημιές 7 δισ. το 2015), συνεχίζει να μοιράζει χρήματα, γεγονός που μειώνει την αξία του ευρώ. Η Αμερική από την άλλη κάνει ακριβώς το ανάποδο, αλλά με το ίδιο αποτέλεσμα. Προσπαθεί να μπει σε μία πορεία αύξησης των επιτοκίων που οδηγεί στην περαιτέρω αύξηση της τιμής του δολαρίου που τελικά εμποδίζει αφενός την πορεία της Ευρώπης προς την ανάκαμψη, αφετέρου την πορεία της Αμερικής να διατηρήσει μία πιο στενή νομισματική πολιτική. Η άποψη αυτή επιβεβαιώθηκε πρόσφατα από την απόφαση της αμερικάνικης FED να μην αυξήσει τα επιτόκια, ανατρέποντας τον ορίζοντα αύξησης των επιτοκίων που είχε δώσει το 2015.
Είναι προς όφελος των αγορών τόσο της Ευρώπης, όσο και της Αμερικής μία ισοτιμία στα επίπεδα του 1,2 - 1,3 ευρώ/δολάριο. Με την ισοτιμία αυτή η οικονομία της Αμερικής θα κυμαινόταν στα πλαίσια αυτού που ονομάζουν «υγιή πληθωρισμό», αφού η πτώση του δολαρίου θα βοηθούσε στην αύξηση των τιμών σε ορισμένες κατηγορίες αγαθών. Κάτι τέτοιο με την Αμερική να προχωράει σε 2 ή 3 αυξήσεις των επιτοκίων μέσα στο 2016, ενώ η Ευρώπη να συνεχίζει τη νομισματική χαλάρωση, φαντάζει τουλάχιστον αδύνατον.
Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που το ΔΝΤ επιμένει τόσο πολύ στην ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Πιστεύουν ότι προσφέροντας χείρα βοηθείας προς την Ελλάδα, θα καταφέρουν να διατηρήσουν τη νομισματική ισορροπία μεταξύ ευρώ και δολαρίου. Το παρακάτω σχεδιάγραμμα είναι πλήρως διαφωτιστικό.
Κάθε νέο μνημόνιο, κάθε νέα προσπάθεια χειραγώγησης του ελληνικού χρέους, είχε αρνητική επίπτωση στην αξία του ευρώ. Αυτό μπορεί να ήταν σε ένα βαθμό θεμιτό μέχρι σήμερα, ως ακρογωνιαίος λίθος του χρηματοοικονομικού πάρτι, αλλά από δω και πέρα καταλήγει ως ένα εφιαλτικό hangover.
Time for #GRevelopment
Μία αλλαγή της πορείας της ελληνικής Οικονομίας θα υποστήριζε ένα πιο ισχυρό ευρώ για τους παρακάτω λόγους:
1. Η εμπιστοσύνη στην Ευρωζώνη θα αυξανόταν σημαντικά αφού η Ευρώπη θα έδινε μαθήματα νομισματικής προσαρμογής για το πιο προβληματικό κράτος μέλος.
2. Σε απόλυτα μεγέθη η Ελλάδα θα έδινε μία μικρή ώθηση και στις υπόλοιπες οικονομίες του νότου. Ειδικά τη στιγμή που έχει πραγματοποιηθεί σημαντικό κομμάτι μεταρρυθμίσεων και περικοπής δαπανών, δεν μπορεί να ειπωθεί ότι υπάρχει ευνοϊκή μεταχείριση της Ελλάδας και δημιουργείται αρνητικό προηγούμενο εν όψει πιθανών μελλοντικών κρίσεων χρέους άλλων κρατών - μελών.
3. Σε πολιτικό επίπεδο, η βελτίωση της ελληνικής οικονομίας είναι το στοίχημα της Μέρκελ και του Ολάντ. Αν τα καταφέρουν, θα αποδυναμώσουν τη φωνή των αντιπάλων τους που τους κατηγορούν για κακούς χειρισμούς στο ελληνικό ζήτημα και θα διασφαλίσουν την υστεροφημία τους.
4. Μία βελτίωση στην ελληνική οικονομία δημιουργεί συνθήκες για την απορρόφηση μέρους των προσφύγων και μεταναστών που εισέρχονται καθημερινά στην Ευρώπη.
5. Τέλος, στέλνεται ένα μήνυμα ενότητας και ισχυροποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τάσεις επίτευξης υψηλότερων επιπέδων ολοκλήρωσης θέτοντας στην ευρωπαϊκή σφαίρα την οικονομική πολιτική.
Οι συνθήκες για το #GRevelopment υπάρχουν. Δεν είναι φανταστικά σενάρια. Με μία ελάφρυνση του ελληνικού χρέους όλα τα μάτια της υφηλίου θα γυρίσουν στην Ελλάδα. Αρκετά από τα funds που παρακολουθούν επιφυλακτικά τις εξελίξεις θα βρούνε καταρχάς ενδιαφέρον στο ελληνικό Χρηματιστήριο. Καθοριστικός είναι ο ρόλος της Cosco και οι δυνατότητες που ανοίγονται στο λιμάνι του Πειραιά. Τα αεροδρόμια προχωράνε. Υπάρχει ενδιαφέρον για τα τρένα. Ο τουρισμός θα συνεχίσει να είναι το δυνατό μας χαρτί. Ο Γιούνκερ έταξε ένα πακέτο πολλών δισ. και πιστεύω ότι θα τηρήσει το λόγο του.
Το σενάριο του #GRemoy
Οι πιθανότητες το 2016 να αποτελέσει την αφετηρία ενός μακροχρόνιου global recession είναι αυξημένες. Με τις υφιστάμενες ισορροπίες, όπως τις αναλύσαμε παραπάνω, σε συνδυασμό με την αύξηση της μόχλευσης παγκοσμίως μέσα σε τόσο σχετικά σύντομο διάστημα, μία περίοδος μεγάλης ύφεσης είναι σχεδόν δεδομένη. Η Ελλάδα μπορεί να παίξει το ρόλο της στην Ιστορία, στα πλαίσια της ανάλυσης του παρόντος άρθρου, αλλά μπορεί οι εξελίξεις να μας ξεπεράσουν.
Μία κουβέντα για αναδιάρθρωση του χρέους σίγουρα θα ανακοπεί αν πχ. τα οικονομικά στοιχεία από την Κίνα δεν είναι καλά και οι αγορές αρχίζουν να βουλιάζουν 10-15% όπως στην αρχή του 2016. Αν η Γερμανία σε μία δεδομένη χρονική στιγμή, έπρεπε να επιλέξει ανάμεσα στη σωτηρία της Deutsche Bank και την ανάκαμψη της Ελλάδας, προφανώς θα επέλεγε το πρώτο.
Μετά είναι οι υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες. Η ελάφρυνση του χρέους θα είχε φανατικούς αντιπάλους τις μικρότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες μεν συμμετείχαν στις πρόσφατες αναδιαρθρώσεις στηρίζοντας - ultimately - το ελληνικό πρόβλημα, αλλά δεν θα δεχόντουσαν μία ελάφρυνση χωρίς αντάλλαγμα που δεν θα είναι άλλο από ένα κούρεμα καταθέσεων.
Το #GRevelopment δεν το θέλουν όσοι είναι short στο Ευρώ που δεν είναι λίγοι. Από το 2009 όσοι έχουν πουλήσει ευρώ και έχουν αγοράσει δολάρια δεν έχουν κλείσει τις θέσεις τους περιμένοντας ακόμα χαμηλότερες ισοτιμίες, που κατά πολλούς εκτιμώνται στο 1-1.
#GRevelopment τώρα !!!
Η τελευταία ευκαιρία της Ελλάδα είναι τώρα, μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2016. Κλείνει με κάθε τρόπο η αξιολόγηση, ψηφίζεται ό,τι πρέπει να ψηφιστεί και πάμε με τους Ευρωπαίους εταίρους να συζητήσουμε το θέμα του χρέους, λαμβάνοντας υπόψη ότι δυνατή Ελλάδα σημαίνει δυνατό Ευρώ, και δυνατό Ευρώ σημαίνει αδύνατο δολάριο, δηλαδή το όνειρο της Wall Street για να δει τον Dow Jones στις 20 χιλιάδες μονάδες.