Έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε πως υπάρχουν επιχειρήσεις με μοναδικό σκοπό το κέρδος και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις που επιδιώκουν ένα κοινωνικό έργο, όπου οποιαδήποτε χροιά κερδοφορίας θεωρείται πως αντίκειται στην προώθηση του έργου αυτού. Υπάρχει όμως μια ενδιάμεση κατάσταση όπου το κέρδος και η κοινωνική στόχευση συνυπάρχουν. Πιο γνωστή σε μας είναι αυτή της κοινωνικής εταιρικής ευθύνης όπου κατά βάση κερδοσκοπικές εταιρίες είτε αναλαμβάνουν κάποιο πρόσθετο κοινωνικό έργο είτε φιλτράρουν τις κερδοσκοπικές τάσεις λαμβάνοντας υπόψη κάποιους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς σκοπούς.
Μια εταιρία, π.χ., μπορεί να αποφασίσει να προσλάβει τοπικό προσωπικό για να τονώσει την τοπική κοινωνία ή να φροντίσει να χρησιμοποιήσει λιγότερο ενεργοβόρα ή τοξικά υλικά προστατεύοντας το περιβάλλον. Ενίοτε, η κοινωνική εταιρική ευθύνη μπορεί να αυξήσει και την κερδοφορία, π.χ., όταν αντιλαμβάνεται πως τελικά η πρόσληψη τοπικού προσωπικού αποφέρει οφέλη στην επιχείρηση μέσα από την καλύτερη εικόνα της ή μέσα από διευκολύνσεις των τοπικών αρχών που διέπονται από μεγαλύτερη φιλικότητα απέναντι στους επιχειρηματικούς σχεδιασμούς. Αντίστοιχα, μια επιχείρηση που προσπαθεί να μειώσει τους ρύπους μπορεί να ανακαλύψει νέες οικονομικότερες τεχνολογίες ή να ανακαλύψει πηγές εξοικονόμησης ενέργειας που δεν είχε αντιληφθεί εξ αρχής.
Υπάρχει, όμως και μια λιγότερο γνωστή ιδιωτική πρωτοβουλία που ονομάζεται κοινωνική επιχειρηματικότητα.
Εδώ ο κοινωνικός στόχος είναι ο πρωτεύων και η κερδοφορία αποτελεί μοχλό εξυπηρέτησης και προώθησης του κοινωνικού έργου. Ίσως μία από τις γνωστότερες μορφές κοινωνικής επιχειρηματικότητας είναι αυτή της μικρο-χρηματοδότησης που συνδέεται με τον Νομπελίστα Μοχάμεντ Γιούνους και την τράπεζα Garmeen την οποία ίδρυσε και που τώρα εξυπηρετεί επτά εκατομμύρια γυναίκες στο Μπαγκλαντές. Σύμφωνα με τον Γιούνους, μια επιχείρηση ακολουθεί το μοντέλο της κοινωνικής επιχειρηματικότητας όταν έχει ως στόχο την επίλυση ενός κοινωνικού προβλήματος με τρόπο οικονομικά βιώσιμο. Ο κοινωνικός στόχος της μικρο-χρηματοδότησης ήταν να περιοριστεί η φτώχεια μέσα από την επέκταση του δανεισμού στους φτωχούς που αποκλείονται από παραδοσιακές τράπεζες που απαιτούσαν εγγυήσεις. Ένα παράδειγμα μικρο-χρηματοδότησης είναι μια ομάδα φτωχών γυναικών να αποταμιεύουν ένα μικρό ποσό κάθε μέρα και μια γυναίκα να παίρνει το συνολικό ποσό που μαζεύτηκε. Την επόμενη μέρα, κάποια άλλη θα έπαιρνε το σύνολο, έτσι ώστε κάθε γυναίκα να έχει την ευκαιρία να κάνει μια επένδυση.
Ένα άλλο παράδειγμα κοινωνικής επιχειρηματικότητας ξεπήδησε στην Γερμανία με τίτλο «Αφερέγγυοι Ανώνυμοι». Ο εμπνευστής του Attila von Unruch, είχε παρατηρήσει πως στη Γερμανία και στην υπόλοιπη Ευρώπη, η πτώχευση συνεπάγεται πέραν των οικονομικών δεινών και καταρράκωση της υπόληψης του πτωχεύσαντος. Έτσι ορμώμενος από την δέσμευση και τις δεξιότητες των πτωχευμένων επιχειρηματιών σε μια ομάδα αυτοβοήθειας, ο Attila αφαιρεί το στίγμα και τους βοηθά να ξεκινήσουν ξανά την επιχειρηματική τους ζωή αναστρέφοντας συγχρόνως τον φαύλο κύκλο της κοινωνικής τους απαξίωσης.
Αυτή η ιστορία έχει σημασία για την Ελλάδα και για έναν ακόμα λόγο. Ο Attila είναι μέλος του Ashoka, ενός μη κυβερνητικού, μη κερδοσκοπικού οργανισμού ο οποίος εδώ και 35 χρόνια είναι ο πρωτοπόρος στον τομέα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας, αποτελώντας σήμερα το μεγαλύτερο παγκόσμιο δίκτυο κοινωνικών επιχειρηματιών που εφαρμόζουν τις καινοτόμες ιδέες τους για την επίλυση διάφορων κοινωνικών προβλημάτων.
Με γραφεία σε πάνω από 40 χώρες, ο Ashoka πρόσφατα ήρθε και στην Ελλάδα. Είναι μια ευτυχής συγκυρία γιατί η κοινωνική επιχειρηματικότητα μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην έξοδο της Ελλάδας από την κρίση και στην άμεση αντιμετώπιση της φτώχιας και της ανεργίας. Είχα την ευκαιρία να γνωρίσω τον υπεύθυνο για την ανάπτυξη του οργανισμού στην Ελλάδα, Arnaud Mourot, ο οποίος είναι και ιδρυτής και διευθυντής των γραφείων του Ashoka σε Γαλλία, Βέλγιο και Ελβετία από το 2005. Μου μίλησε με τρομερό ενθουσιασμό για την ανάπτυξη μιας τέτοιας κοινότητας στην Ελλάδα, όπου μέσω του παγκόσμιου δικτύου διάφοροι επιχειρηματίες μπορούν να έρθουν στη χώρα μας και να μοιραστούν βέλτιστες πρακτικές, αλλά και να συνεργαστούν με ελληνικές κοινωνικές επιχειρήσεις.
Πρόσθεσε επίσης πως ενεργοποιείται για πρώτη φορά το πρόγραμμα Impact της Ashoka, το οποίο στοχεύει να εντοπίσει τις πιο υποσχόμενες πρωτοβουλίες κοινωνικού σκοπού στην Ελλάδα, να τις βοηθήσει οργανωτικά ώστε η ανάπτυξη τους να μεγιστοποιήσει το θετικό αντίκτυπο στη κοινωνία. Οι συμμετοχές μάλιστα που θα επιλεχθούν θα λάβουν δωρεάν υποστήριξη και τετράμηνη καθοδήγηση για την προώθηση της πρωτοβουλίας τους. Τέλος θα έχουν την ευκαιρία να συνδιαλλαγούν με μέλη του παγκόσμιου δικτύου που θα επισκεφτούν την Ελλάδα για τον σκοπό αυτό, καθώς και με ειδικούς από τον χώρο της κοινωνίας των πολιτών και τον επιχειρηματικό κλάδο.
Η πρόσκληση υποβολής αιτήσεων θα είναι ανοιχτή μέχρι τις 15 Φεβρουαρίου 2016 και οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να μάθουν περισσότερα για τη σημαντική αυτή πρωτοβουλία στην ιστοσελίδα www.ashoka-impact.gr