Ο απρόσμενος θάνατος του Ιρανού προέδρου Εμπραχίμ Ραΐσι ακολουθήθηκε από «φλέγοντα» ερωτήματα σχετικά με την ηγεσία της χώρας, και ο Μοχτάμπα Χαμενεΐ, γιος του ανώτατου ηγέτη της χώρας, Αλί Χαμενεΐ, είναι μια ισχυρή και αρκετά μυστικοπαθής φιγούρα που αναμένεται να παίξει σημαντικό ρόλο, σύμφωνα με δημοσίευμα της Wall Street Journal.
Για τους περισσότερους Ιρανούς αποτελεί αίνιγμα, καθώς δεν έχει κάποιο δημόσιο αξίωμα, σπάνια εμφανίζεται δημόσια και δεν δίνει ομιλίες. Ωστόσο έχει μακροχρόνιες σχέσεις με προσωπικότητες- κλειδιά στις υπηρεσίες πληροφοριών και ασφαλείας και έχει γίνει ισχυρός «στις σκιές», ειδικά επί Ραΐσι, που είχε εκτιμηθεί πως προοριζόταν να διαδεχτεί τον ανώτατο ηγέτη. Γενικότερα, ο Ραΐσι είχε θεωρηθεί πως ήταν ένας μάλλον «βολικός» πρόεδρος, που στην πραγματικότητα ήταν όργανο πιο ισχυρών προσωπικοτήτων και δικτύων που ασκούσαν επιρροή από το παρασκήνιο.
Ο θάνατος του προέδρου πυροδότησε εικασίες σχετικά με τη διαδοχή του Χαμενεΐ και το αν ο επόμενος πρόεδρος θα είναι το ίδιο συνεργάσιμος σε αυτούς που έχουν την πραγματική εξουσία στη χώρα- περιλαμβανομένων αυτών στο περιβάλλον του γιου του Χαμενεΐ και των Φρουρών της Επανάστασης στο Ιράν.
Τα τελευταία χρόνια δεν ήταν λίγοι αυτοί που εκτιμούσαν πως ο Μοχτάμπα Χαμενεΐ θα μπορούσε να είναι υποψήφιος για τη διαδοχή του πατέρα του, μα παρατηρητές και πολιτικοί αναλυτές λένε πως αυτό είναι μάλλον απίθανο, καθώς θα ήταν πιο ισχυρός από το παρασκήνιο.
«Ο Μοχτάμπα και το δίκτυο γύρω του έχουν τον έλεγχο τις τελευταίες δύο δεκαετίες» είπε ο Χαμιντρεζά Αζίζι, συνεργάτης του Γερμανικού Ινστιτούτου Διεθνών Θεμάτων και Θεμάτων Ασφαλείας, ειδικός στο Ιράν. «Τώρα, σίγουρα για τον ίδιο τον Χαμενεΐ, η κύρια πρόκληση είναι να βρει κάποιον με τα ίδια χαρακτηριστικά που είχε ο Ραΐσι».
Αυτό, εκτιμά ο Αζίζι, θα δημιουργούσε τις συνθήκες για να διατηρήσει και να επεκτείνει τη δύναμή του ο Μοχτάμπα, παραμένοντας «αθέατος».
Σε κάθε περίπτωση ο Μοχτάμπα Χαμενεΐ, 54 ετών, αναμένεται να παίξει σημαντικό ρόλο καθώς το πολιτικό σκηνικό στο Ιράν μεταβάλλεται εν όψει των προεδρικών εκλογών που αναμένονται στα τέλη του Ιουνίου και της επικείμενης διαδοχής του πατέρα του, ο οποίος είναι 85 ετών και αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας. Οι πολιτικές εξελίξεις θα καθορίσουν το μέλλον του Ιράν καθώς αυξάνει την εμπλοκή του στις περιφερειακές συγκρούσεις και η κυβέρνηση είναι αντιμέτωπη με αυξανόμενη αναταραχή στο εσωτερικό.
Βραχυπρόθεσμα, σημειώνεται, ο θάνατος του Ραΐσι έφερε στην προεδρία κάποιον που αποτελεί σύμμαχο του Μοχτάμπα Χαμενεΐ: Ο Μοχάμαντ Μoκμπέρ θα είναι υπηρεσιακός πρόεδρος μέχρι τις εκλογές και μπορεί να είναι υποψήφιος για την προεδρία, ενώ διοικεί ένα ισχυρό ταμείο υπό τον έλεγχο του ανώτατου ηγέτη.
Ο Μοχτάμπα Χαμενεΐ γεννήθηκε το 1969 στην πόλη Μασχάντ, όταν ο πατέρας του ανέβαινε στην ιεραρχία του κινήματος κατά του σάχη Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί. Ο Αλί Χαμενεΐ συνελήφθη πολλές φορές από τη μυστική αστυνομία και σε μία επιδρομή ο Μοχτάμπα τον είδε να ξυλοκοπείται, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του ανώτατου ηγέτη.
Μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 η οικογένεια Χαμενεΐ μετακόμισε στην Τεχεράνη, όπου ο Μοχτάμπα πήγε σε λύκειο για παιδιά των πρωτεργατών της επανάστασης, ενώ ο πατέρας του ανέβαινε τα σκαλοπάτια της ιεραρχίας, φτάνοντας να γίνει πρόεδρος το 1981.
Ο Μοχτάμπα Χαμενεΐ πολέμησε στον πόλεμο του 1980-1988 με το Ιράκ του Σαντάμ Χουσεΐν. Στο τάγμα του έγινε φίλος με άτομα που αργότερα θα γίνονταν υψηλόβαθμα στελέχη των υπηρεσιών ασφαλείας του Ιράν. Η άνοδός του άρχισε τη δεκαετία του 1990 και ιδιαίτερα στα μέσα της δεκαετίας του 2000 όταν οι μεταρρυθμιστές τον κατηγόρησαν πως «έστησε» τις νίκες του σκληροπυρηνικού Μαχμούντ Αχμεντιτζάντ το 2005 και το 2009. Το 2009 έπαιξε ρόλο στην καταστολή των διαδηλωτών του Πράσινου Κινήματος, που υποστήριζαν ότι είχε υπάρξει νοθεία.
Οι δραστηριότητές του τράβηξαν την προσοχή των ΗΠΑ, που του επέβαλαν κυρώσεις το 2019, κατηγορώντας τον πως συνεργάστηκε στενά, εκ μέρους του πατέρα του, με τους Φρουρούς της Επανάστασης και τους παραστρατιωτικούς Μπασίζ για την προώθηση των «αποσταθεροποιητικών περιφερειακών φιλοδοξιών και καταπιεστικών εσωτερικών στόχων του πατέρα του». Το 2022 έγινε στόχος της οργής των διαδηλωτών μετά τον θάνατο της Μαχσά Αμινί στα χέρια της αστυνομίας.
Η άνοδός του έχει τροφοδοτήσει εικασίες πως προορίζεται να διαδεχτεί τον πατέρα του, μα αυτό το σενάριο θεωρείται από ειδικούς ως μάλλον απίθανο, καθώς δεν έχει τις θρησκευτικές/ ιερατικές «περγαμηνές» που απαιτούνται ή τη διοικητική εμπειρία. Επίσης, ο Αλί Χαμενεΐ και ο προκάτοχός του Ρουχολάχ Χομεϊνί είχαν απορρίψει την ιδέα του περάσματος της εξουσίας στο παιδί κάποιου ως αντι-ισλαμική και μοναρχική.
Ειδικοί θεωρούν πως έχει μεγάλη εξουσία στο καθεστώς, και αυτή θα κινδύνευε εάν γινόταν κάποια μοναρχικού τύπου διαδοχή- καθώς και ότι μπορεί να απειληθεί όταν πεθάνει ο πατέρας του, οπότε θα τα πήγαινε ενδεχομένως καλύτερα παραμένοντας στην αφάνεια. Σημειώνεται πως πριν τον θάνατο του Χομεϊνί το 1989 ο γιος του Αχμάντ, προσωπάρχης και ισχυρότερος από ό,τι είνια ο Μοχτάμπα Χαμενεΐ σήμερα, ασκούσε εξουσία μαζί με τον Αλί Χαμενεΐ και τον τότε πρόεδρο Ραφσατζανί, μα ήρθαν σε σύγκρουση μετά τον θάνατο του πατέρα του. Ο Αχμάντ Χομεϊνί πέθανε το 1995, σε ηλικία 49 ετών- ο θάνατός του αποδόθηκε σε καρδιακό επεισόδιο.