Το καΐκι του ψαρά Βάντσο Βασιλέφσκι προσαράζει συχνά πυκνά όταν πλέει στη Μεγάλη Πρέσπα. Ενα ξεκάθαρο σημάδι του πόσο έχει «στεγνώσει» μία από τις παλιότερες λίμνες της Ευρώπης η οποία φιλοξενεί περισσότερα από 2.000 είδη ψαριών, πτηνών, θηλαστικών και φυτών.
«Τους τελευταίους δύο, τρεις μήνες το νερό έχει πέσει 36 εκατοστά και τις τελευταίες ημέρες πιθανότατα άλλα δύο ή τρία εκατοστά», δήλωσε ο Βορειομακεδόνας ψαράς, ηλικίας περίπου 60 ετών.
«Θα πέσει κι άλλο η στάθμη. Δεν υπάρχει βροχή, δεν υπάρχει χειμώνας, δεν υπάρχει χιόνι, δεν υπάρχουν ποτάμια. Μόνο ένα ποτάμι μπαίνει στη λίμνη... Πρόκειται για μια καταστροφή, μια φυσική καταστροφή».
Η στάθμη της λίμνης Πρέσπας, η οποία βρίσκεται σε υψόμετρο 852 μέτρων και έχει ηλικία 5 εκατομμυρίων ετών, είναι σήμερα περισσότερο από 8 μέτρα χαμηλότερη από ό,τι στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Σε μια έκθεση του 2022, η NASA ανέφερε ότι οι δορυφορικές εικόνες έδειξαν ότι η λίμνη είχε χάσει το 7% της επιφάνειάς της και το μισό του όγκου της μεταξύ 1984 και 2020.
Με έκταση περίπου 260 τετραγωνικών χιλιομέτρων, περισσότερο από το διπλάσιο μέγεθος του Παρισιού, περισσότερα από τα δύο τρίτα της λίμνης ανήκουν στη Βόρεια Μακεδονία και τα υπόλοιπα στην Ελλάδα και την Αλβανία.
Το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) έχει προειδοποιήσει ότι ορισμένα είδη άγριας ζωής στη λίμνη κινδυνεύουν να εξαφανιστούν λόγω της καταστροφής των βιοτόπων τους από επιβλαβείς γεωργικές πρακτικές, διάβρωση, ανεπεξέργαστα απόβλητα και λύματα.
Οποιαδήποτε πτώση της στάθμης του νερού μπορεί να επηρεάσει τη λίμνη Οχρίδα, μια πολύ μεγαλύτερη λίμνη που απέχει μόλις 10 χλμ. από την Πρέσπα και η οποία αντλεί περίπου το ένα τρίτο του νερού της από την Πρέσπα.
Οι περιβαλλοντολόγοι δηλώνουν ότι η έλλειψη βροχής, η εξάτμιση και η υπερβολική χρήση νερού για άρδευση και από τις τρεις χώρες είναι οι κύριοι λόγοι για την απώλεια του νερού.
Ο Ντράγκαν Αρσόφσκι, βιολόγος της ΜΚΟ Macedonian Geological Society με έδρα τα Σκόπια, δήλωσε ότι η στάθμη της λίμνης έχει και ανέβει και κατέβει κατά τη διάρκεια των αιώνων αλλά η φύση έχει επιβιώσει. Ωστόσο επισημαίνει ότι σήμερα οι άνθρωποι αδυνατούν να προσαρμοστούν και να αναλάβουν δράση.
«Υπάρχουν κάποια πράγματα όσον αφορά την παγκόσμια κλιματική αλλαγή που απλά δεν μπορούμε να αλλάξουμε και πρέπει να προσαρμοστούμε σε αυτό που έρχεται. Κάποια πράγματα ίσως μπορούμε να τα αλλάξουμε, όπως οι καθημερινές μας συνήθειες».
Η χρήση φυτοφαρμάκων από τους καλλιεργητές φρούτων έχει οδηγήσει στην ταχεία αύξηση της βιομάζας που θέτει σε κίνδυνο ενδημικά είδη.
«Όλα (τα φυτοφάρμακα) πηγαίνουν στα υπόγεια νερά, στη λίμνη, πηγαίνουν παντού και είναι πολύ επικίνδυνα για τις Πρέσπες», λέει ο Μέντε Παντέφσκι, που μαζεύει δαμάσκηνα κοντά στη λίμνη.