Ανέβηκε δε και ο Ιωσήφ από την Ναζαρέτ της Γαλιλαίας εις την Ιουδαίαν, εις την πόλιν τον Δαυΐδ, η οποία ωνομάζετο Βηθλεέμ, επειδή κατήγετο από το γένος και την οικογένειαν του Δαυΐδ. Επήγε δε να απογραφή μαζή με την Μαριάμ, την μνηστευομένην με αυτόν γυναίκα, η οποία ήτο έγκυος. Συνέβη δε όταν αυτοί ήσαν εκεί, συνεπληρώθησαν αι ημέραι, δια να γεννήση αυτή. Και εγέννησε τον πρώτον και μόνον υιόν της και τον εσπαργάνωσε και τον έβαλεν εις φάτνην, διότι δεν υπήρχε δι’ αυτούς τόπος στο πανδοχείον να παραμείνουν (επειδή τούτο είχε καταληφθή ενωρίτερα από τους Ιουδαίους, που κατήγοντο από την Βηθλεέμ και είχαν έλθει εκεί να απογραφούν. Και έτσι από αυτήν ακόμη την νηπιακήν του ηλικίαν ο Κυριος δεν είχέ που να κλίνη την κεφαλήν).
Κατά Λουκά, 2: 4–7
Στέκεσαι στη μέση της κεντρικής πλατείας της Βηθλεέμ, στην πλατεία Μανγκέρ. Από παντού ξεπροβάλλουν ψηλά τείχη σαν οχυρά. Στο βόρειο μέρος ο Καθολικός Ναός της Αγίας Αικατερίνης και το μοναστήρι των Φραγκισκανών. Στο νοτιοανατολικό μέρος το ελληνορθόδοξο μοναστήρι και ένα μικρό εκκλησάκι της κοπτικής κοινότητας. Στο νοτιοδυτικό μέρος η αρμένικη εκκλησία. Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια ακοίμητοι φρουροί της περιουσίας τους: του Ναού της Γεννήσεως..
Ο Ναός της Γεννήσεως αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και αρχαιότερα μνημεία της Χριστιανοσύνης. Χιλιάδες κόσμου συρρέουν αυτές τις ημέρες για να προσκυνήσουν και να βιώσουν το θαύμα στο σημείο όπου κατά τις γραφές γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός. Αρχιτεκτονικά, ο σημερινός Ναός της Βηθλέεμ αποτελεί μία κατασκευή βυζαντινού τύπου και δημιουργήθηκε από τον Αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Ο βυζαντινός ναός χτίστηκε επάνω στα ερείπια της εκκλησίας όπου είχε ανεγείρει ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος και η μητέρα του Ελένη το πρώτο μισό του 4ου αιώνα μ.Χ. Μέχρι τότε το σημείο ήταν άμεσα συνδεδεμένο με παγανιστικές παραδόσεις και συγκεκριμένα με το θεό Ταμούζ, έναν αρχαίο θεό της Μεσοποταμίας ο οποίος προστάτευε τους ποιμένες.
Η πύλη που οδηγεί στο κύριο μέρος του Ναού αναγκάζει όλους τους πιστούς κι επισκέπτες να σκύψουν και να χαμηλώσουν το κεφάλι. Για αυτό το λόγο, ονομάζεται και Πύλη της Ταπεινότητας. Στην πραγματικότητα όμως, το ύψος της εισόδου απέτρεπε τους πιστούς από το να βάζουν τα ζώα τους μέσα στο Ναό και να κοιμούνται εκεί για νύχτες.
Το 385 μ.Χ. θα φτάσει στη Βηθλεέμ ο Άγιος Ιερώνυμος, Λατίνος θεολόγος και διανοούμενος. Μαζί του η Παύλα η οποία καταγόταν από μία πλούσια οικογένεια της Ρώμης και μαζί με την κόρη της χρηματοδοτούσαν τις χριστιανικές κοινότητες και την ανάπτυξη τους. Εκεί όλοι μαζί, θα δημιουργήσουν την αρχή της μοναστικής ζωής στη Βηθλεέμ. Αρχικά, δημιουργούν ένα μοναστήρι για άνδρες ενώ στην πορεία δίνουν ζωή στην αντίστοιχη γυναικεία κοινότητα. Στη Βηθλεέμ ο Άγιος Ιερώνυμος ολοκληρώνει τη Βουλγάτα (Vulgate), δηλαδή τη λατινική μετάφραση της Αγίας Γραφής μετά από απαίτηση του Πάπα Δάμασου Α΄.
O Ναός της Βηθλεέμ καταστράφηκε σχεδόν σε όλες τις κατακτήσεις της πόλης. Σε όλες εκτός από μία: στην περσική εισβολή του 614 μ.Χ. Ορισμένοι αποδίδουν αυτό στην εικαστική απεικόνιση των Τριών Μάγων με τα Δώρα. Σύμφωνα με πηγές του Μεσαίωνα τα χαρακτηριστικά των Μάγων θύμιζαν τα περσικά και έτσι ο τότε Πέρσης ηγεμόνας δε θέλησε να τα καταστρέψει.
25 χρόνια αργότερα η περιοχή θα έρθει στα χέρια των Αράβων. Η πολιτική τους απέναντι στους χριστιανούς είναι εξαιρετικά ανεκτική. Μάλιστα, το 638 μ.Χ. ο χαλίφης Ομάρ προσευχήθηκε μέσα στο Ναό της Βηθλεέμ με κατεύθυνση προς τη Μέκκα. Αμέσως μετά ο Ναός έγινε ένα μέρος προσευχής και για τους μουσουλμάνους χωρίς όμως να παρεμποδίζεται ποτέ η ελεύθερη λατρεία και προσευχή του χριστιανικού κόσμου.
Στη διάρκεια των Σταυροφοριών, οι Σταυροφόροι “απελευθερώνουν” το Ναό αλλά παράλληλα αυξάνουν και την εχθρότητα των Μουσουλμάνων. Οι ίδιοι θέλοντας να δείξουν τη σημασία που έχει για αυτούς ο Ναός της Γεννήσεως, τον χρησιμοποίησαν έτσι ώστε να τελέσουν εκεί τη στέψη του Βαλδουίνου Α΄της Ιερουσαλήμ και μάλιστα την Παραμονή των Χριστουγέννων του έτος 1100μ.Χ.
Με την πάροδο των ετών, οι Σταυροφόροι και οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες επενδύουν στη διακόσμηση του Ναού με εξαιρετικές εικονογραφίες και σκαλιστά αριστουργήματα. Ήταν από τις ελάχιστες φορές που η Δύση και η Ανατολή συνεργάστηκαν αρμονικά έτσι ώστε να αναδείξουν τη σημασία του Ναού για τις ρίζες της Χριστιανοσύνης. Οι πυλώνες του Ναού είναι διακοσμημένοι με απεικονίσεις Αγίων από τη δυτική και ανατολική παράδοση ενώ φράσεις από τις Γραφές υπάρχουν στα λατινικά και στην Ελληνιστική Κοινή.
Προχωρώντας στο σπήλαιο του Ναού, δεν έχουν αλλάξει πολλά από τον 12ο αιώνα όπου πήρε και την τελική του μορφή. Μικρά σκαλάκια μας κατεβάζουν στη σπήλαιο ενώ ένα άστρο με 14 ακτίνες και φτιαγμένο από ασήμι μας καλωσορίζει στο έδαφος. Hic de Virgine Maria Jesus Christus natus est, δηλαδή εδώ είναι όπου η Παρθένος Μαρία γέννησε τον Ιησού Χριστό. Με την πάροδο των αιώνων το φως και η ζέστη των κεριών στο σπήλαιο καταστρέφουν τις διακοσμήσεις του σπηλαίου. Άλλωστε είναι και η μόνη πηγή φωτισμού εκεί χαμηλά..
Η άφιξη των δυνάμεων του Σαλαντίν τερμάτισε τη χρυσή εποχή της Βηθλεέμ και της Χριστιανοσύνης. Η πόλη δεν ήρθε ξανά σε χριστιανικά χέρια παρά μόνο για μία εξαιρετικά σύντομη περίοδο τον 14ο αιώνα. Από εκεί και πέρα, η Βηθλεέμ θα αλλάξει αρκετούς κατακτητές με τους Οθωμανούς να την κατέχουν από το 1517 και για 4 αιώνες. Οι αντιπαλότητες ανάμεσα στις χριστιανικές εκκλησίες έτσι ώστε να υπερισχύσουν στη διοίκηση του Ναού βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό στις σχέσεις τους με τους Οθωμανούς. Η κατάσταση γύρω από τη διοίκηση του Ναού είχε να κάνει κυρίως με τα πολιτικά και διεθνή κίνητρα και συμφέροντα των Οθωμανών. Φυσικά, δεν έλειψαν οι εντάσεις και οι βιαιότητες ανάμεσα στις χριστιανικές εκκλησίες,δηλαδή ανάμεσα στην αρμένικη εκκλησία, στην καθολική και στην ελληνορθόδοξη.
Το Τάγμα των Φραγκισκανών εκπροσωπεί την Καθολική εκκλησία από τα μέσα του 14ου αιώνα. Πλέον έχει δικαιοδοσία για το τέμπλο της Παρθένου Μαρίας στο σπήλαιο. Η ελληνορθόδοξη εκκλησία έχει δικαιοδοσία στο κυρίως μέρος του Ναού ενώ γύρω από την αρχαιότερη παρουσία στο Ναό έχουν σημειωθεί εντάσεις ανάμεσα στους Αρμένιους και στους Ελληνορθόδοξους.
Το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, οι Άγιοι Τόποι κι ένα μέρος της Συρίας περνούν στη διοίκηση της Αιγύπτου και του Μοχάμεντ Άλι. Οι Χριστιανοί της Βηθλεέμ άδραξαν αυτή την ευκαιρία και ξέσπασαν εναντίον των μουσουλμάνων γειτόνων τους. Μετά από τις αναταραχές, οι χριστιανοί “κυριάρχησαν” στην πόλη στρέφοντας τη δημογραφική ισορροπία υπέρ τους. Το 1917, οι Βρετανοί παίρνουν σειρά για να διοικήσουν την πόλη και να εξασφαλίσουν ισορροπίες γύρω από τον Ναό της Γεννήσεως. Από το 1922 έως το 1948, οι Βρετανοί διοικούν ενώ αμέσως μετά η Βηθλεέμ γίνεται μέρος της Ιορδανίας. Το 1967, μετά το τέλος του τρίτου Αραβοισραηλινού πολέμου, η Βηθλεέμ πέρασε στους Ισραηλινούς και μόνο το Δεκέμβριο του 1995 και ύστερα από μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις κατοχυρώθηκε στους Παλαιστίνιους.
Φυσικά, ο Ναός της Γεννήσεως δεν ήταν μόνο αντικείμενο διαμάχης και εντάσεων αλλά έπεσε και θύμα σεισμών, πυρκαγιών και φυσικών καταστροφών. Όλα αυτά μαζί με την επίπονη σειρά διαδοχών της πόλης και του Ναού οδήγησαν σε μία εικόνα εγκατάλειψης του Ναού και άμεσης ανάγκης συντήρησης του. Μάλιστα, το 2012 η UNESCO ανακήρυξε το Ναό ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς κάτι το οποίο θα βοηθήσει στην προστασία του Ναού μελλοντικά.
Τα στοιχεία αντλήθηκαν από το αφιέρωμα “ Churches and Monasteries in Holy Land”, by David Rapp & Hanan Isachar.