Πριν από 40 χρόνια, τον Ιανουάριο του 1978, ξεσπούν οι πρώτες διαδηλώσεις στην ιερή πόλη Κομ του Ιράν με αποτέλεσμα να ξεκινήσει η επαναστατική διαδικασία που θα καταλήξει στην αποχώρηση του σάχη, έναν χρόνο αργότερα.
Ακολουθεί μια καταγραφή των κυριότερων γεγονότων εκείνης της χρονιάς.
Όλα ξεκινούν από την Κομ
Στις 7 Ιανουαρίου 1978, η κυβερνητική εφημερίδα Ettelaat δημοσιεύει ένα άρθρο για τον πνευματικό ηγέτη των σιιτών Ιρανών, Ρουχολάχ Χομεϊνί, στο οποίο τον κατηγορεί, μεταξύ άλλων, ότι είναι Βρετανός πράκτορας. Ο τελευταίος, αντίπαλος του σάχη Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, είναι εξόριστος από τον Νοέμβριο του 1964.
Στις 8 και 9 Ιανουαρίου, φοιτητές θεολογίας διαδηλώνουν υπέρ του Χομεϊνί στην Κομ, νότια της Τεχεράνης: δεκάδες άνθρωποι σκοτώνονται από τις δυνάμεις της τάξης, σύμφωνα με την αντιπολίτευση, έξι, σύμφωνα με επίσημο απολογισμό.
Αιματηρές συγκρούσεις
Στις 18 Φεβρουαρίου, μια τελετή που πραγματοποιήθηκε στη μνήμη των θυμάτων της Κομ καταλήγει σε ταραχές στην Ταμπρίζ (βορειοδυτικά). Ο στρατός επεμβαίνει με αποτέλεσμα τον θάνατο περίπου εκατό ανθρώπων, σύμφωνα με την αντιπολίτευση. Ο επίσημος απολογισμός είναι εννέα νεκροί και σχεδόν 200 τραυματίες.
Στις 9 και 10 Μαΐου, ξεσπούν ταραχές κυρίως στην Κομ έπειτα από έκκληση των θρησκευτικών ηγετών για μία ημέρα εθνικού πένθους.
Έκκληση για ανατροπή του σάχη
Στις αρχές Ιουνίου, 800 εσωτερικοί φοιτητές του πανεπιστημίου της Τεχεράνης εκδιώκονται βίαια. Γενική απεργία, την οποία κάλεσε η σιιτική ιεραρχία, πραγματοποιείται στην Κομ, την Ταμπρίζ και στο Ισπαχάν (κέντρο).
Στις 18 Ιουνίου, ο αγιατολάχ Χομεϊνί καλεί σε ανατροπή του σάχη.
Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, ξεσπούν ταραχές σε όλη τη χώρα. Τετρακόσιοι έως 500 άνθρωποι σκοτώνονται από επίθεση σε κινηματογράφο της Αμπαντάν (νότια) - κυβέρνηση και αντιπολίτευση επιρρίπτουν η μία στην άλλη την ευθύνη.
Στα τέλη Αυγούστου, η κυβέρνηση κάνει τις πρώτες παραχωρήσεις στους θρησκευτικούς ηγέτες, κλείνοντας τα καζίνο και απαγορεύοντας τα τυχερά παιχνίδια. Θα ακολουθήσουν και άλλες παραχωρήσεις οι οποίες όμως δεν θα καταφέρουν να σταματήσουν το κίνημα.
«Μαύρη Παρασκευή» στην Τεχεράνη
Στις 4 Σεπτεμβρίου, 200.000 έως 500.000 άνθρωποι διαδηλώνουν στην Τεχεράνη ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα της σιιτικής ιεραρχίας, υπέρ της επιστροφής του Χομεϊνί.
Στις 8 Σεπτεμβρίου, «μαύρη Παρασκευή» στην Τεχεράνη: η κυβέρνηση κηρύσσει στρατιωτικό νόμο σε δώδεκα πόλεις μεταξύ των οποίων η Τεχεράνη και καταγγέλλει μια «συνωμοσία που χρηματοδοτείται και διευθύνεται από ξένες δυνάμεις». Χιλιάδες διαδηλωτές συγκεντρώνονται στην Τεχεράνη και συγκρούονται με τον στρατό (110 θάνατοι σύμφωνα με επίσημο απολογισμό, περισσότεροι από 1.000 σύμφωνα με την αντιπολίτευση).
Ο Χομεϊνί στο Παρίσι
Στις 6 Οκτωβρίου, ο αγιατολάχ Χομεϊνί, που απελάθηκε από το Ιράκ, εγκαθίσταται στο Νοφλ-λε-Σατό, προάστιο του Παρισιού. Θα διευθύνει την τελική φάση του αγώνα του κατά του σάχη καλώντας τους Ιρανούς, με κασέτες που διανέμονται κρυφά, να ανατρέψουν τη μοναρχία.
Ταραχές
Στις 5 Νοεμβρίου, δεκάδες χιλιάδες νέοι, φοιτητές και μαθητές λυκείου, διαδηλώνουν στην Τεχεράνη. Πυρπολούν όλα τα σύμβολα του καθεστώτος.
Περισσότερες από εκατό τράπεζες καταστρέφονται, οι μεγαλύτεροι κινηματογράφοι πυρπολούνται καθώς και η έδρα της Savak (της πολιτικής αστυνομίας), μεγάλα καταστήματα γίνονται στάχτη, αεροπορικές εταιρίες λεηλατούνται.
Μαζικές διαδηλώσεις
Στις 10 και 11 Δεκεμβρίου, ο στρατός παραδίδει, για τη διοργάνωση θρησκευτικών εορτών, το κέντρο της Τεχεράνης σε περισσότερο από ενάμισι εκατομμύριο ανθρώπους. Γυναίκες με μαύρες μαντίλες ενώνονται μαζί τους, καθώς και παιδιά. «Θάνατος στον σάχη», «Ο Χομεϊνί είναι ο αρχηγός μας», «Έξω οι ΗΠΑ», φωνάζουν οι διαδηλωτές.
Απεργίες
Στις 24 Δεκεμβρίου, η ιερή πόλη Μασχάντ παραλύει από γενική απεργία.
Στις 27 Δεκεμβρίου, σταματούν όλες οι εξαγωγές πετρελαίου. Περισσότεροι από 4.000 εργάτες στην πετρελαϊκή βιομηχανία παραιτούνται σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις κυβερνητικές απειλές να παραπεμφθούν σε δίκη ενώπιον στρατοδικείου λόγω της απεργίας.
Στις 28 Δεκεμβρίου, τομείς-κλειδιά της οικονομίας, όπως του πετρελαίου, των τελωνείων, οι τράπεζες και η πολιτική αεροπορία, παραλύουν από απεργίες.
«Ο σάχης έφυγε»
Στις 16 Ιανουαρίου 1979, υπό την πίεση των διαδηλώσεων στους δρόμους και με απαίτηση των Αμερικανών, ο σάχης φεύγει στην εξορία, υπογράφοντας το τέλος του μοναρχικού καθεστώτος και τον επικείμενο ερχομό της Ισλαμικής Δημοκρατίας.
«Ο σάχης έφυγε», τιτλοφορούν τα πρωτοσέλιδά τους οι μεγάλες εφημερίδες. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι κατακλύζουν τους δρόμους της Τεχεράνης. Για πρώτη φορά έπειτα από μήνες, τα οχήματα του στρατού αποσύρονται από την πρωτεύουσα.
(Mε πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ)