Στα τέλη του περασμένου Απριλίου σημειώθηκαν εντάσεις στα σύνορα μεταξύ Κιργιστάν και Τατζικιστάν, με αποτέλεσμα χιλιάδες άνθρωποι να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και με την ανταλλαγή πυρών να υπάρξουν νεκροί και από τις δύο πλευρές.
Συγκεκριμένα, οι εντάσεις προκλήθηκαν στην διαφιλονικούμενη περιοχή Batken του Κιργιστάν.
Οι πρόσφατες εξελίξεις των αψιμαχιών μεταξύ Κιργιστάν και Τατζικιστάν έδειξαν πόσο λίγα είναι γνωστά για την ευρύτερη περιοχή και τις ισορροπίες που διαδραματίζονται μεταξύ των κρατών που την αποτελούν, αλλά και διεθνών δρώντων που προσπαθούν να εντείνουν την επιρροή τους.
Για το δεύτερο, η περιοχή της Κεντρικής Ασίας αποτελεί μια περιοχή που ενδιαφέρει άμεσα την Ρωσία και την Κίνα και έχουν προχωρήσει σε αρκετές πρωτοβουλίες που εντείνουν την προώθηση των συμφερόντων τους.
Με αρκετές χώρες της Κεντρικής Ασίας η Ρωσία έχει μια ιστορική αλληλεπίδραση, καθώς η επέκταση της επιρροής της διαδραματιζόταν, ήδη, από την εποχή του τσαρικού καθεστώς και έγινε πιο έντονη από την εποχή της εδραίωσης της Σοβιετικής Ένωσης, της οποίας αποτελούσαν μέρος της επικράτειάς της.
Η πτώση της ΕΣΣΔ έφερε νέα δεδομένα στην ευρύτερη περιοχή, με μια σειρά κρατών της Κεντρικής Ασίας, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, να ανακηρύσσουν την ανεξαρτησίας τους, με τα οποία η Ρωσία θέλει να συνεχίσει να έχει σχέσεις και να ασκεί επιρροή, μέσω διπλωματικών, πολιτικών και οικονομικών επαφών.
Ακόμη, η Ρωσία αποτελεί και ο προορισμός αρκετών μεταναστών από την Κεντρική Ασία προς εύρεση εργασίας και η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση είναι ένας από τους οργανισμούς που εντείνουν την αλληλεπίδραση της Ρωσίας με την περιοχή.
Όσον αφορά την Κίνα, τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί η παρουσία της στην περιοχή στο πλαίσιο του προγράμματος της για τον Νέο Δρόμο του Μεταξιού.
Η ευρύτερη περιοχή έχει λάβει την ονομασία ως “μετα-σοβιετικές δημοκρατίες”, όπου υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης, δείχνοντας τον καίριο ρόλο που έπαιξε η ιστορική εξέλιξη στην εδραίωσή τους ως κράτη στην σύγχρονη εποχή, αλλά και ως ένας τρόπος ταξινόμησής τους στην πολιτική ανάλυση.
Η μεταβατική περίοδος ήταν μια δύσκολη περίοδος, καθώς σε αρκετά κράτη διεξήχθησαν εμφύλιοι πόλεμοι, είτε με εθνοτικά αφηγήματα είτε με πολιτικά αντικείμενα, όπως και προστριβές σχετικά με τα σύνορα.
Η ιδιαιτερότητα της πολιτικής οργάνωσης των κρατών αυτών, όπως η εδραίωση ενός κεντρικού ελέγχου της επικράτειας, η ισότιμη διαχείριση του πληθυσμού και η αλληλεπίδραση των κοινοτήτων, είναι μια σημαντική παράμετρος στην νομιμοποίηση της εκάστοτε πολιτικής διακυβέρνησης.
Ένα κοινό σημείο των χωρών είναι η μακροχρόνια εξουσία ενός προσώπου στην ανώτατη κυβερνητική θέση, δηλαδή την προεδρία, και η επαναφορά στερεοτύπων του παρελθόντος και παραδοσιακών αφηγημάτων ως ένα μέσο διαφοροποίησης από την σοβιετική περίοδο επιρροής.
Ωστόσο, η παραπάνω κατάσταση τέθηκε υπό αμφισβήτηση από τους πολίτες σε αρκετές χώρες, που στις αρχές του 21ου αιώνα προχώρησαν σε μια σειρά δημόσιων εκδηλώσεων αντίδρασης και διαδηλώσεων, που στην ορολογία της επιστήμης των διεθνών σχέσεων πήραν την ονομασία έγχρωμες επαναστάσεις, με αιτήματα την προώθηση μεταρρυθμίσεων και την μετάβαση προς ένα πιο φιλελεύθερο και δημοκρατικό πολιτικό καθεστώς.
Έτσι, το Κιργιστάν βίωσε τον Μάρτιο του 2005 την Επανάσταση της Τουλίπας, όταν οι πολίτες αντέδρασαν οργανωμένα κατά της μακροχρόνιας διακυβέρνησης του προέδρου Ακάγιεβ, ο οποίος εγκατέλειψε την χώρα.
Παρά την αλλαγή του προσώπου του προέδρου, δεν υλοποιήθηκαν τα αιτήματα των πολιτών και η χώρα οδηγήθηκε στην συντέλεση μιας εκ νέου επανάστασης το 2010.
Πρόσφατα, το Κιργιστάν επήλθε ξανά στο προσκήνιο με τις αντιδράσεις σχετικά με την διεξαγωγή εκλογών το φθινόπωρο του 2020, με αποτέλεσμα την εκ νέου εκδίωξη προέδρου, του Σοορονμπάι Ζεενμπέκοφ, και την ανάληψη της διακυβέρνησης από τον Σαντίρ Τζαπάροφ.
Σε αντίθεση με τις παραπάνω πολιτικές εξελίξεις, το Τατζικιστάν θεωρείται ότι δεν ακολούθησε τις εξελίξεις με τις υπόλοιπες χώρες της Κεντρικής Ασίας, στο οποίο ο πρόεδρός του, Emomali Rahmon, βρίσκεται στην προεδρική εξουσία από το 1994, έχοντας προχωρήσει σε ελάχιστες μεταρρυθμίσεις, και το κυριότερο θέμα που απασχολεί την χώρα είναι η αντιμετώπιση ζητημάτων ασφαλείας, όπως αντάρτικες ομάδες στο εσωτερικό της.
Τα παραπάνω στοιχεία δείχνουν την ιδιαιτερότητα του περιφερειακού συστήματος της Κεντρικής Ασίας.
Η αντιπαλότητα μεταξύ Κιργιστάν και Τατζικιστάν αποτελεί ένα παράδειγμα για την εξέλιξη των κρατών, καθώς οι ιστορικές τους καταβολές και οι παραδόσεις τους είναι σημαντικές παράμετροι της οντότητας τους και στον ορισμό της επικράτειάς τους.
Δεν πρέπει να παραληφθεί το γεγονός ότι για ένα μεγάλο χρονικό αποτελούσαν μέρος ενός κοινού καθεστώτος, με τις δικές του νόρμες και δομές, και η επαφή τους με την υπόλοιπη κοινότητα, ειδικά την Δύση, είναι περιορισμένη.
Η πορεία των δύο χωρών στο άμεσο χρονικό διάστημα θα εξαρτηθεί, κυρίως, από τις εξελίξεις στο εσωτερικό τους, ειδικά σε θέματα πολιτικής, αλλά και πώς θα γίνει η διαχείριση υλικών πόρων και συνεργασιών στην ευρύτερη περιοχή.