To Ελ Εχίδο είναι ο τρίτος μεγαλύτερος δήμος στην Ανδαλουσία. Για τα δεδομένα της Ισπανίας όμως δεν είναι παρά μια μικρή επαρχιακή πόλη της Αλμερίας, που αριθμεί περίπου 784.000 κατοίκους. Περιβάλλεται από μια «θάλασσα από θερμοκήπια» ήδη από τα μέσα του 20ου αιώνα. Ζει από τη γεωργία και τον τουρισμό αφού προσελκύει αρκετούς επισκέπτες που καταφθάνουν για να απολαύσουν τις παραλίες της.
Γύρω από τον πυρήνα του κέντρου απλώνονται γειτονιές, με μονοκατοικίες ή διώροφα-τριώροφα σπίτια, καφενεία, παλιά τύπου μίνι-μάρκετ, τα γνωστά δηλαδή και στην Ελλάδα μπακάλικα ενώ γυναίκες κάθονται στην εξώπορτα του σπιτιού τους και κοιτάζουν τους περαστικούς ενώ παιδιά παίζουν στους δρόμους.
Μεταξύ των ντόπιων, υπάρχουν και πολλοί μετανάστες. Υπολογίζονται στο 30% του πληθυσμού. Είναι κυρίως Μαροκινοί οι οποίοι δουλεύουν σκληρά στα θερμοκήπια που απλώνονται σε μια έκταση 390τχ και παράγουν κατ′ έτος 3,5 εκατ. τόνους λαχανικών με προορισμό τα σούπερ μάρκετ της Ευρώπης. Κάποιοι άλλοι που ζουν πλέον χρόνια στο Ελ Εχίδο είναι πλέον ιδιοκτήτες μικρών παντοπωλείων, κρεοπωλείων ή εργάζονται σε αυτά.
Προπύργιο του φασισμού;
Στις εθνικές εκλογές του Απριλίου το Vox, το πρώτο ακροδεξιό, εθνικιστικό κόμμα μετά την πτώση της Δικτατορίας του Φράνκο, κέρδισε 24 έδρες στο ισπανικό κοινοβούλιο. Βασικό αίτημα του κόμματος είναι η άμεση απέλαση των 52.00 μεταναστών που ζουν στη χώρα και δεν διαθέτουν νόμιμα έγγραφα. Δεδομένου ότι στο Ελ Εχίδο το Vox κατέγραψε από τα υψηλότερα ποσοστά του, ο Guardian επισκέφθηκε την περιοχή κατά τη διεξαγωγή των αυτοδιοικητικών εκλογών, στα τέλη Μαϊου και κατέγραψε τις σκέψεις των ανθρώπων που ζουν εκεί. Στο αποκαλούμενο από το ΜΜΕ «προπύργιο του φασισμού».
Το βίντεο ξεκινά με έναν από τους ένθερμους ψηφοφόρους του Vox ο οποίος με ένα φορτηγό με διαφήμιση του κόμματος γυρίζει στην πόλη. Βάζει στη διαπασών τον εθνικό ύμνο και περιμένει να δει τις αντιδράσεις των ανθρώπων γύρω του. Οι περισσότεροι μοιάζουν αν δυσφορούν. «Υπάρχουν ακόμη κάποιοι στους οποίους δεν αρέσει να ακούν τον εθνικό ύμνο της Ισπανίας». Μια γυναίκα βάζει τα χέρια στα αυτιά της. Τη ενοχλεί ως ήχος ή πράγματι φέρνει μνήμες από τη Δικτατορία του Φράνκο; Κάποιοι ηλικιωμένοι βέβαια φαίνεται το απολαμβάνουν.
«Δεν καταλαβαίνω γιατί δεν τους αρέσει. Εάν είσαι Ισπανός, πρέπει να σου αρέσει. Εάν όχι, τότε δεν είσαι Ισπανός...Έχω πάει στην Αμερική και οι άνθρωποι εκεί είναι πραγματικοί πατριώτες. Έτσι πρέπει να είναι και οι Ισπανοί. Εγώ τους μοιάζω. Έχω και σημαία στο σπίτι μου».
Λίγο αργότερα ο υποψήφιος δήμαρχος του κόμματος, Χουάν Χοσέ Μπονίλα αναλαμβάνει να εξηγήσει τους λόγους που το Vox είναι τόσο δημοφιλές. «Ο κόσμος έχει κουραστεί. Έχουν κουραστεί να βλέπουν να μην γίνεται ποτέ, τίποτα για την πόλη τους. Έχουν κουραστεί με το μεταναστευτικό που εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους σε επίπεδο δημόσιας ασφάλειας. Θέλουν μια αλλαγή, θέλουν να δώσουν νέα πνοή στην πόλη. Θέλουν να επιστρέψει η αξιοπρέπεια, να υπερασπιστεί κάποιος τα συμφέροντα των κατοίκων οι οποίοι, στο τέλος της ημέρας, είναι αυτοί που ζουν στην πόλη».
«Δεχόμαστε εισβολή»
Ακολουθεί μια επίσκεψη σε ένα καφενείο-ταβέρνα όπου μια νεαρή κοκκινομάλλα σερβιτόρα εξηγεί πως έχουν τα πράγματα: «Είναι δύσκολο να έρχεται στην Αλμερία και να βλέπεις πως έχει δεχθεί εισβολή από μετανάστες. Είναι περισσότεροι από του Ισπανούς. Δεν συνηθίζουν να έρχονται σε αυτό το μπαρ. Μπορεί να έρθουν για να πάρουν κάτι και να φύγουν. Αλλά μόνο αυτό».
Στην ερώτηση του δημοσιογράφου: «Ναι αλλά εάν θέλουν, μπορούν να έρθουν και να καθίσουν;» η γυναίκα απαντά διστακτικά: «Μπορούν. Δεν θα τους πετάξει κανείς έξω. Αλλά ξέρουν πως εδώ...Όχι», απαντά και φεύγει.
Ουσιαστικά αυτό που θέλει να πει είναι πως οι ιδιοκτήτες δεν έχουν πρόβλημα να παίρνουν τα λεφτά τους αλλά δεν θέλουν και να κάθονται στα τραπέζια τους...
Στο παντοπωλείο της γειτονιάς, μια γυναίκα με μαντήλα ψωνίζει και φεύγει βιαστικά ενώ μια ηλικιωμένη Ισπανίδα περιμένει να ψωνίσει. Εδώ οι ρόλοι είναι αντεστραμμένοι αφού αυτός που την εξυπηρετεί είναι ένας αλλοδαπός.
«Ζω εδώ για περισσότερα από 50 χρόνια. Δεν μπορώ να θυμηθώ ακριβώς πόσα...Εδώ απέναντι είναι το σπίτι μου. Υπέφερα πολλά και τα αντιμετώπισα. Για μένα οι Μαροκινοί είναι σαν αδέρφια. Αν χρειαστείς μια χάρη θα στην κάνουν. Όταν έρχομαι εδώ (σ.σ. στο μπακάλικο) παίρνω ό,τι χρειάζομαι ακόμη και εάν δεν έχω χρήματα επάνω μου».
Αλλά... (αυτό το μεγάλο «αλλά»)
Ξαφνικά η γυναίκα αρχίζει να λέει με πολύ παραστατικό τρόπο και εμφανώς ενοχλημένη, για τους μετανάστες που συχνά στέκονται έξω από το σπίτι της και προφανώς η στάση τους την εκνευρίζει. Όπως της εξηγεί ο Μαροκινός, με τον οποίο προφανώς έχουν καλές σχέσεις, όλοι αυτοί που στέκονται έξω από το σπίτι της, είναι μέλη της ίδιας οικογένειας. «Όλοι δουλεύουν και όταν έχουν λίγο ελεύθερο χρόνο το απόγευμα του αρέσει να μαζεύονται και να συζητούν». Η ηλικιωμένη βέβαια επιμένει πως εάν θέλουν να συζητήσουν θα πρέπει να το κάνουν καθιστοί...
Βέβαια, όπως λέει, αν και η στάση τους την εκνευρίζει και δεν την κατανοεί δηλώνει πως δεν έχει κανένα παράπονο. Αλλά «πρέπει να δω τι θα ψηφίσω για να είμαστε όλοι μας καλά» για της απαντήσει ο παντοπώλης: «Άκουσέ με. Είμαστε μετανάστες. Θέλουμε μόνο να ζήσουμε ειρηνικά. Δεν θέλουμε προβλήματα με κανέναν».
Σε ένα άλλο παντοπωλείο ένας επίσης αλλοδαπός υπάλληλος εμφανίζεται με το τεφτέρι στο χέρι. «Βλέπεις κανέναν Άγγλο να ζει εδώ; Δεν βλέπω κανέναν Άγγλο να δουλεύει στα χωράφια. Γιατί ζουν στις χώρες τους που είναι καλά. Οι Μαροκινοί όμως έρχονται εδώ. Για μια καλύτερη ζωή. Μερικοί βέβαια λένε “έρχονται εδώ και μας κλέβουν τις δουλειές”. Αλλά εδώ ζουν 40-45εκατ. Ισπανοί. Αυτοί που τα λένε μπορεί να είναι 2εκατ.».
Από τις γειτονιές του Ελ Εχίδο μεταφερόμαστε στο τουριστικό κέντρο της πόλης όπου μια μεσήλικη γυναίκα η οποία δηλώνει αριστερή δίνει τη δική της οπτική για όσα συμβαίνουν στην πόλη της.
Δεν θα ψήφιζα ποτέ Vox...Δεν έχουν δικαίωμα να μας λένε φασίστες
«Οι άνθρωποι επιλέγουν να έρχονται εδώ επειδή είμαστε φιλόξενοι. Αλλά η εισβολή είναι τέτοια ώστε σήμερα το 40% των κατοίκων να είναι μετανάστες. Αλλά δεν θα ψήφιζα ποτέ το VOX. Δεν δέχομαι ούτε να κρατήσω το ψηφοδέλτιό τους στα χέρια μου».
Παραπονιέται όμως, γιατί όπως λέει τα ΜΜΕ σχολιάζουν τους κατοίκους της πόλης αρνητικά, βάσει των υψηλών επιδόσεων του Vox στις εθνικές εκλογές. Η στάση τους, όπως λέει, την οργίζει. «Έχουν τους λόγους τους [σ.σ. οι κάτοικοι της περιοχής]. Νοιώθουν πως εισβάλουν [σ.σ. οι μετανάστες] σε όλους τους δημόσιους χώρους. Άρα πρέπει να γίνει περισσότερη δουλειά, σε κοινωνικό επίπεδο, στο θέμα της ενσωμάτωσης. Γιατί εάν δεν γίνει, ξέρουμε τι θα ακολουθήσει όταν οι άνθρωποι νιώθουν θυμό».
Απευθυνόμενη δε σε όσους χαρακτηρίζουν με ευκολία τους κατοίκους του Ελ Εχίδο ως «ρατιστισές» και «ξενοφοβικούς», λέει πως εάν όλοι αυτοί ζούσαν στην περιοχή ίσως να είχαν άλλη άποψη για τα πράγματα.
Πιο κοντά στις δικές της απόψεις είναι και ένας μεσήλικας άνδρας: «Αυτή είναι μια πολύ “νέα πόλη”, και μέσα σε 30 χρόνια έχει γεμίσει μετανάστες, διαφόρων εθνικοτήτων, αλλά κυρίως είναι από το Μαρόκο. Και οι άνθρωποι δεν μπορούν να κατανοήσουν πως οι μετανάστες δεν έρχονται εδώ μόνο για να δουλέψουν αλλά και για να ζήσουν. Θα προτιμούσαν δηλαδή να έρχονταν εδώ για να δουλέψουν στα θερμοκήπια και μετά να επιστρέψουν στο Μαρόκο. Αλλά κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να γίνει. Πρέπει να ζήσουν εδώ μαζί μας και εμείς πρέπει να τους ενσωματώσουμε στην κοινωνία. Ως Ισπανός, έχω εδώ τον Δον Κιχώτη μου (και δείχνει το τατουάζ του). Ως δημότης της Αλμέρια και του Ελ Εχίντο έχω εδώ το σύμβολο του Ιντάλο εδώ (προϊστορικό σύμβολο που βρέθηκε στην σπηλιά του Λος Λετρέρος στην Αλμέρια. Θεωρείται πως ως σύμβολο προστατεύει από το κακό και κοσμεί της εισόδους πολλών σπιτιών, καταστημάτων στην περιοχή) μαζί με το φτερό του Ελ Εχίντο (σύμβολο της πόλης)». Δηλώνει την αγάπη του για την πατρίδα του χωρίς να αισθάνεται πως πρέπει υποχρεωτικά να είναι κατά των μεταναστών.
«Ναι αλλά επί Παπαδόπουλου κοιμόμασταν με ξεκλείδωτες τις πόρτες»
Πώς βλέπουν οι μετανάστες το Vox; «Δεν μου αρέσει η Δεξιά. Καθόλου. Δεν μου αρέσουν οι ιδέες τους. Όχι μόνο αυτές για τους ξένους αλλά και για τους ντόπιους. Δεν νοιάζονται για τους φτωχούς παρά μόνο για τους πλούσιους, για εκείνους που έχουν χρήματα, για εκείνους που έχουν εξουσία» λέει στα Ισπανικά ένας αλλοδαπός κρεοπώλης.
Ζει χρόνια στην Ισπανία και έχει δικαίωμα ψήφου αλλά όπως λέει δεν βρίσκει το λόγο να ψηφίσει. «Αφού κανένας δεν μιλάει για μένα» και δηλώνει πως δεν τον ενδιαφέρει εάν θα κερδίσει το ακροδεξιό Vox ή οποιοδήποτε άλλο κόμμα. «Κανείς δεν μου προσφέρει τίποτα. Μόνο η δουλειά μου μού προσφέρει κάτι».
Μια τελείως διαφορετική εικόνα για το παρελθόν και το παρόν έχουν οι ηλικιωμένοι. Οι δημοσιογράφοι του Guardian προσεγγίζουν μια παρέα ηλικιωμένων που κάθονται σε ένα παγκάκι.
«Το σώμα μου μετρά ήδη 92 χρόνια. Ο Ισπανικός Πόλεμος ήρθε στην Ισπανία εξαιτίας της πείνας που ζούσαμε τότε. Νομίζω πως ο Φράνκο ήθελε να φτιάξει την Ισπανία». «Όταν ζούσε ο Φράνκο ήμασταν πιο ασφαλείς. Μπορούσαμε να κοιμηθούμε στο δρόμο στις 3 το πρωί. Στο φρέσκο. Και τώρα δεν μπορούμε να αφήσουμε την εξώπορτα του σπιτιού ανοιχτή». «Θα έδινα τη μισή μου σύνταξη, που είναι 678 ευρώ, για να δω έναν νέο Φράνκο!», λέει ο ένας μετά τον άλλο σε ένα παραλήρημα νοσταλγίας με επιχειρήματα που στην Ελλάδα σίγουρα θυμίζουν τη φράση «Ναι αλλά επί Παπαδόπουλου, κοιμόμασταν με ξεκλείδωτες τις πόρτες...»
Το φορτηγό με τη διαφήμιση του Vox περνά ξανά από τις γειτονιές της πόλης και οδηγός που πριν έβαζε στη διαπασών τον εθνικό ύμνο χαιρετά τους κατοίκους και τους ρωτά τι θα ψηφίσουν. «Πολλοί μου ζητάνε να τους δώσω το ψηφοδέλτιο. Δεν ξέρω γιατί. Μάλλον ντρέπονται να το πάρουν μπροστά σε άλλους».
Τώρα ψηφίζω δεξιά, μπας και αλλάξει κάτι
Λίγο πιο πέρα μια ηλικιωμένη ψηφοφόρος δηλώνει φωναχτά: «Άλλαξα. Από τη μία πλευρά στην άλλη. Από την αριστερά στη δεξιά. Να δούμε τι θα γίνει. Η οικογένειά μου έκανε το ίδιο. Να δούμε εάν θα αλλάξει κάτι για πρώτη φορά αυτά τα 40 χρόνια που έχουμε Δημοκρατία».
«Αυτό το μίσος υπήρχε ήδη εδώ. Αλλά τώρα έχει πλέον φωνή που το εκπροσωπεί. Είναι σαν να είναι η ομάδα προώθησης και υποστήριξης αυτού του μίσους [σ.σ. εννοεί το Vox]. Αλλά όπως σας είπα, δεν δεν πιστεύω πως είναι κάτι καινούριο» λέει μια νεαρή μουσουλμάνα.
Η ώρα περνά, οι κάλπες κλείνουν και ξεκινά η μετάδοση των αποτελεσμάτων. Στα κεντρικά του Vox το κλίμα είναι εορταστικό. Φαγητά, γλυκά, χαμόγελα, ενθουσιασμός.
Κόσμος είναι μαζεμένος σε καφενεία και καφετέριες. Η γυναίκα που δήλωνε αριστερή λίγες ώρες νωρίτερα λέει πως δέχθηκε ένα μήνυμα από έναν γνωστό της στη Βαρκελώνη και της γράφει «Είστε η απόλυτη ντροπή»,σχολιάζοντας τον τα ποσοστά του Vox στο Ελ Εχίδο.
Τελικά το Vox ήρθε δεύτερο κόμμα με 25,1% με 7 έδρες καταγράφοντας έναν ακόμη εκλογικό θρίαμβο ακόμη και εάν πρώτο κόμμα ήρθε το Συντηρητικό με 32,7% και 9 έδρες.
Και το βίντεο κλείνει με τη δήλωση της κυρίας που δηλώνει αριστερή. «Για να λέμε την αλήθεια, το Vox δεν είναι πλέον ένα περιθωριακό κόμμα. Είναι ένα κόμμα που πρέπει να το πάρουμε στα σοβαρά και φαίνεται πως ίσως να χρειάζεται σε κάποιες περιοχές. Εμείς και το VoX θα πρέπει να μάθουμε να κατανοούμε ο ένας τον άλλο».
«Και αυτό σας το λέει μια αριστερή», όπως σπεύδει να σχολιάσει ένας συνδαιτυμόνας της.