Ο ταμπουράς του Σουλιώτη Φώτου Τζαβέλ(λ)α, βρίσκεται σήμερα στα χέρια του απογόνου του Κων/νου Τζαβέλ(λ)α, όπου τύχη αγαθή το έφερε να διασωθεί από τον δικό του οικογενειακό κλάδο, μαζί με άλλα κειμήλια. Ὁ ταμπουράς είχε μέσα στον χρόνο, την εξής διαδρομή: Σούλι- Κέρκυρα-Ναύπακτος-Αθήνα. Διασώθηκε σε καλή κατάσταση και με προτροπή -επιμέλεια του συντάκτη του παρόντος Δ. Σταθακόπουλου, αποφασίστηκε όπως επισκευαστεί πλήρως προκειμένου να ξαναπαίξει. Το όργανο ανέλαβε αφιλοκερδώς ὁ εξαιρετικός οργανοποιός καλλιτεχνικής οργανοποιίας, συντηρητής του ταμπουρά του Μακρυγιάννη (και άλλων παλαιών οργάνων), Νίκος Φρονιμόπουλος.
Αφού προηγουμένως το όργανο εξετάστηκε σε αξονικό τομογράφο και επιβεβαιώθηκαν, τόσο ἡ παλαιότητά του, όσο και οι βλάβες του (ήταν ελάχιστες αν σκεφτούμε πώς είναι όργανο του 1790 περίπου), ξεκίνησε ἡ επισκευή του, πού μόλις ολοκληρώθηκε. Ὁ Ν. Φρονιμόπουλος γράφει ήδη σχετικό βιβλίο με τα τεχνικά χαρακτηριστικά του οργάνου, ενώ ὁ συντάκτης του παρόντος, συμπληρώνει τα ιστορικά στοιχεία σε συνεργασία με την οικογένεια Τζαβέλ(λ)α. Σύντομα θα παρουσιαστεί στο ευρύ κοινό, βοηθώντας στην κατανόηση της οργανοποιίας και της μουσικής των αρχών τον 19ου αι. Πάντως φέρει τεχνικά χαρακτηριστικά πού θα ξαφνιάσουν ευχάριστα τους ειδικούς, ενώ ήδη έχουν αναθεωρηθεί πολλές από τις γνώσεις μας περί ταμπουράδων, χάρις σε αυτό το όργανο, (άγνωστου κατασκευαστή, μάλλον ταλλαδιώρου/ ξυλογλύπτη Ηπειρώτη) το οποίο είναι τουλάχιστον 40 χρόνια παλαιότερο του ταμπουρά του Μακρυγιάννη.
Ο Ταμπουράς του Μακρυγιάννη
Ο ταμπουράς του στρατηγού Γ. Μακρυγιάννη, κατασκευής Λ. Γαϊλα ή Λεωνή Γκάϊλα ( περίπου 1835 ) , απεικονιζόμενος ο οργανοποιός σε Γκραβούρα M. Rorbye, σώζεται και εκτίθεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (Παλαιά Βουλή, οδός Σταδίου). Επισκευάστηκε τη δεκαετία του ’90 από το Νίκο Φρονιμόπουλο και είναι λειτουργικός. Αντίγραφό του, κατασκευής του προαναφερόμενου Νικ. Φρονιμόπουλου, έχει στην κατοχή του ο συντάκτης του παρόντος Δημ. Σταθακόπουλος, το οποίο χρησιμοποιείται αφιλοκερδώς σε πολλές σύγχρονες ηχογραφήσεις δημοτικών τραγουδιών και συναυλίες - παρουσιάσεις, στην προσπάθεια «απεικόνισης» του γνήσιου ηχοχρώματος της εποχής του Αγώνα.
Τό λα(γ)οῦτο τοῦ Πλαπούτα
Βρίσκεται σήμερα στα χέρια του Κων/νου Πλαπούτα, Προέδρου του Ομίλου απογόνων αγωνιστών 1821, σε απευθείας γραμμή απογόνου του Γεωργάκη Πλαπούτα, γιού του Κόλλια Πλαπούτα και αδελφού του στρατηγού Δημ. Πλαπούτα. Ὁ πρόγονός του σκοτώθηκε στη μάχη του Λάλα (09.06.1821). Από προφορική παράδοση της οικογένειας γνωρίζουμε πώς οι Πλαπουταίοι έπαιζαν Λα(γ)οῦτο, όπως το έλεγαν στο Μοριά. Το Λα(γ)οῦτο που σώζεται είναι των μέσων του 19ου αἰ. (1860 περίπου) με τεχνικά χαρακτηριστικά (χωρίς να είμαστε σίγουροι) πού θυμίζουν τον Ἐμμ. Βελούδιο, το οποίο επισκευάστηκε πρώτη φορά στην Πάτρα το 1914-17 από τον Δημ. Καλαπόδη και ξανά επισκευάστηκε τη δεκαετία του 1950 από τον περίφημο Ζοζέφ Τερζιβασιάν στον Πειραιά. Με επιμέλεια του γράφοντος, Δ. Σταθακόπουλου , τη συνδρομή του συλλέκτη χημικού μηχανικού Σπ. Αυγερινού και την αφιλοκερδή προσφορά εργασίας του οργανοποιού Γιώργου Δ. Καρανδρέα, το λα(γ)ούτο είναι πλήρως λειτουργικό.
*Απόσπασμα εισήγησης από το 10ο Διεθνές Συνέδριο της Εκκλησίας της Ελλάδος για την επανάσταση