Ως μια ιστορική στιγμή χαρακτηρίζεται η σημερινή (17 Ιουλίου 2024) καθώς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε τον πρώτο στο είδος του- κανονισμό για την αποκατάσταση της φύσης (Nature Restoration Law). Ο νόμος αυτός αποσκοπεί στη θέσπιση μέτρων για την αποκατάσταση τουλάχιστον του 20% των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών της ΕΕ έως το 2030 και όλων των οικοσυστημάτων που χρήζουν αποκατάστασης έως το 2050.
Η σημερινή απόφαση σηματοδοτεί το τελευταίο βήμα για έναν από τους πιο αμφιλεγόμενους φακέλους της Πράσινης Συμφωνίας και πέρασε με οριακή πλειοψηφία 20 χωρών που εκπροσωπούν το 66,07% του πληθυσμού της ΕΕ. Το όριο για την έγκριση με ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο είναι 65%.
Ο συνασπισμός #RestoreNature, αποτελούμενος από τις BirdLife Europe, ClientEarth, EEB και WWF EU, αναφέρει:
″Η σημερινή ψηφοφορία είναι μια τεράστια νίκη για τη φύση της Ευρώπης και τους πολίτες που ζητούν εδώ και καιρό άμεση δράση για την αντιμετώπιση της ανησυχητικής παρακμής της φύσης. Μετά από χρόνια έντονης εκστρατείας και πολλά σκαμπανεβάσματα, πανηγυρίζουμε που αυτός ο νόμος είναι πλέον πραγματικότητα - αυτή η μέρα θα μείνει στην ιστορία ως σημείο καμπής για τη φύση και την κοινωνία.
Είναι επίσης ένα πολύ σαφές μήνυμα προς το νέο Κοινοβούλιο και την Επιτροπή της ΕΕ, να μην ξεχάσουν να διατηρήσουν τη βιοποικιλότητα στην πρώτη γραμμή της ατζέντας τους”.
Κυβερνητική κρίση στην Αυστρία;
Όπως έγινε γνωστό ο νόμος εγκρίθηκε επίσημα, χάρη στην υπουργό Περιβάλλοντος της Αυστρίας Leonore Gewessler που παρενέβη την τελευταία στιγμή, αναθεωρώντας την προηγούμενη στάση της χώρας της.
Ωστόσο το Αυστριακό Λαϊκό Κόμμα (ÖVP/EPP) αντέδρασε έντονα απειλώντας να ασκήσει ποινική δίωξη κατά της υπουργού Περιβάλλοντος για κατάχρηση εξουσίας.
Η Gewessler, η πράσινη υπουργός Περιβάλλοντος στην κυβέρνηση συνασπισμού της Αυστρίας, ψήφισε υπέρ του νόμου χωρίς να έχει την ανάλογη εξουσιοδότηση, με τον εξοργισμένο Αυστριακό καγκελάριο να αντιδρά έντονα και τους συντηρητικούς εταίρους να δηλώνουν ότι θα καταθέσουν μήνυση εναντίον της, επικαλούμενοι κατάχρηση εξουσίας.
Σημειώνεται ότι χώρες όπως η Ιταλία, η Σουηδία, η Ουγγαρία και η Φινλανδία είχαν από καιρό αντιταχθεί στο κείμενο. Η Πολωνία και αυτή απέσυρε την υποστήριξή της. Ωστόσο οι διαπραγματευτές της ΕΕ από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο είχαν καταλήξει σε μια δύσκολη συμφωνία για τη νομοθεσία τον Νοέμβριο. Αξίζει να σημειωθεί ότι και στο Ευρωκοινοβούλιο, η νομοθεσία αντιμετώπισε σημαντικές αντιδράσεις από το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), το οποίο υπό την πίεση των αγροτικών διαμαρτυριών εξέφρασε ανησυχίες σχετικά με τον αντίκτυπο στον γεωργικό τομέα της ΕΕ.
Τότε, παρά τις αντιδράσεις το Κοινοβούλιο ενέκρινε το συμβιβαστικό κείμενο τον Φεβρουάριο, με 329 ψήφους υπέρ και 275 κατά.
Τι προβλέπει ο κανονισμός
Ο κανονισμός θέτει συγκεκριμένους, νομικά δεσμευτικούς στόχους και υποχρεώσεις για την αποκατάσταση της φύσης σε καθένα από τα απαριθμούμενα οικοσυστήματα - από τα χερσαία έως τα θαλάσσια, τα γλυκά ύδατα και τα αστικά οικοσυστήματα.
Επίσης αποσκοπεί στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών. Θα βοηθήσει την ΕΕ να εκπληρώσει τις διεθνείς περιβαλλοντικές της δεσμεύσεις και να αποκαταστήσει την ευρωπαϊκή φύση.
Πιο ειδικά ο κανονισμός απαιτεί από τα κράτη μέλη να θεσπίσουν και να εφαρμόσουν μέτρα για την αποκατάσταση τουλάχιστον του 20% των χερσαίων και θαλάσσιων περιοχών της ΕΕ έως το 2030.
Ο κανονισμός καλύπτει ένα ευρύ φάσμα χερσαίων, παράκτιων και γλυκών υδάτων, δασικών, γεωργικών και αστικών οικοσυστημάτων, συμπεριλαμβανομένων υγροτόπων, λιβαδιών, δασών, ποταμών και λιμνών, καθώς και θαλάσσιων οικοσυστημάτων, συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, καθώς και των σπογγωδών και κοραλλιογενών κοιτώνων.
Μέχρι το 2030, τα κράτη μέλη θα δίνουν προτεραιότητα στις περιοχές Natura 2000 κατά την εφαρμογή των μέτρων αποκατάστασης.
Στους οικοτόπους που θεωρούνται ότι βρίσκονται σε κακή κατάσταση, όπως αναφέρονται στον κανονισμό, τα κράτη μέλη θα λάβουν μέτρα αποκατάστασης:
τουλάχιστον 30% έως το 2030
τουλάχιστον 60% έως το 2040
τουλάχιστον 90% έως το 2050
Τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι οι περιοχές αυτές δεν θα επιδεινωθούν μετά την αποκατάστασή τους.
Επίσης, σύμφωνα με τους νέους κανόνες, τα κράτη μέλη πρέπει να σχεδιάζουν εκ των προτέρων και να υποβάλλουν στην Επιτροπή εθνικά σχέδια αποκατάστασης, τα οποία θα δείχνουν πώς θα επιτύχουν τους στόχους. Πρέπει επίσης να παρακολουθούν και να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με την πρόοδό τους, με βάση δείκτες βιοποικιλότητας σε επίπεδο ΕΕ.
Τα κράτη μέλη θα θέσουν σε εφαρμογή μέτρα με στόχο την αποκατάσταση των αποξηραμένων τυρφώνων και θα συμβάλουν στη φύτευση τουλάχιστον τριών δισεκατομμυρίων επιπλέον δέντρων έως το 2030 σε επίπεδο ΕΕ. Επιπλέον, προκειμένου να μετατραπούν τουλάχιστον 25.000 χιλιόμετρα ποταμών σε ποτάμια ελεύθερης ροής έως το 2030, τα κράτη μέλη θα λάβουν μέτρα για την άρση των ανθρωπογενών εμποδίων στη συνδεσιμότητα των επιφανειακών υδάτων.
Οι επικρίσεις είναι ότι το τελικό κείμενο αποδυνάμωσε πολλές από τις απαιτήσεις για τον γεωργικό τομέα, ιδίως με την εισαγωγή ενός ”φρένου έκτακτης ανάγκης”, ώστε οι στόχοι που επηρεάζουν τη γεωργία να μπορούν να ανασταλούν ”υπό εξαιρετικές συνθήκες” που απειλούν την επισιτιστική ασφάλεια.
Ο νόμος θα τεθεί άμεσα σε ισχύ 20 ημέρες μετά τη δημοσίευσή του στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ. Μέχρι το 2033, η Επιτροπή θα επανεξετάσει την εφαρμογή του κανονισμού και τις επιπτώσεις του στους τομείς της γεωργίας, της αλιείας και της δασοκομίας, καθώς και τις ευρύτερες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του.