Μέχρι τις εκλογές της 11ης Σεπτεμβρίου 2022
Μετά το αποτέλεσμα της Κυριακής, στις 11 Σεπτεμβρίου 2022, στη Σουηδία, με θλίψη σκέφτηκα: αφού συνέβη και στη Σουηδία μπορεί να συμβεί παντού στην Ευρώπη και μάλιστα με πιο υψηλά ποσοστά.
Και στις 25 Σεπεμβρίου, ήρθε η Ιταλία!
Στο 20, 6% οι ‘’Σουηδοί Δημοκράτες’’ του Τζίμι Άκεσον (ο τίτλος δεν πρέπει να εξαπατά, γι αυτό και τον τοποθέτησα εντός εισαγωγικών, εξάλλου εκείνοι ονομάζουν έτσι το κόμμα του), το μεγαλύτερο κόμμα σ΄ όλο το δεξιό φάσμα, δεύτερο σε όλη της Σουηδία (πίσω από τους Σοσιαλδημοκράτες) – 26,36% τα ‘’Αδέρφια της Ιταλίας’’ της Τζόρτζια Μελόνι, επικεφαλής του κυρίαρχου δεξιού μπλοκ και με διαφορά 7% από το ‘’Δημοκρατικό Κόμμα’’ του Ενρίκο Λέτα!
Και η Σουηδία, λοιπόν!... Τι συνέβη, άραγε;
Η Σουηδία αναφέρονταν συχνά, αναφέρεται ως «η χώρα υπόδειγμα» που από το 1930 κι ενώ η Ευρώπη βυθίζονταν στο αίμα των ακραίων, ασυμβίβαστων συγκρούσεων, κινήθηκε με «σοφία και αποφασιστικότητα» στη μέση οδό μεταξύ του κομμουνισμού και του καπιταλισμού.
Το «σπίτι του λαού», τότε, δεν ήταν παρά η έναρξη εφαρμογής ενός σοσιαλδημοκρατικού μοντέλου (πειράματος στην αρχή με πλατιά όμως αποδοχή) που εξασφάλιζε τη δημοκρατία και εγκαινίασε αυτό που, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, αποτέλεσε ένα φιλόδοξο σχέδιο και επιτυχημένο πρόγραμμα, το «κράτος πρόνοιας». Ήταν αυτό που σηματοδότησε για όλη την μετέπειτα περίοδο τις επιλογές και επηρέασε τα προγράμματα όλων σχεδόν των συγγενικών κομμάτων, ιδιαίτερα μετά το Β΄Π. Πόλεμο.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο και πρέπει να τύχει λεπτομερούς μελέτης το γεγονός ότι επί 44 χρόνια, από το 1932 έως το 1976, το σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα κυβερνούσε τη Σουηδία, χάνοντας για πρώτη φορά το 1976 από τον κεντροδεξιό Τόμπγιερν Φελντίν για να επανέλθει και πάλι θριαμβευτικά το 1982, όταν ο άνεμος πολιτικών αλλαγών έπνεε σε όλη την Ευρώπη.
Οι Σοσιαλδημοκράτες έθεσαν τα θεμέλια για παρατεταμένη κυριαρχία τους στη Σουηδία, που ευτύχησε ασφαλώς να έχει στο πηδάλιο και του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος και της χώρας ηγέτες διαμετρήματος του Τάγκε Ερλάντερ, του Ούλοφ Πάλμρ, του Ίνγκβαρ Κάρλσον. Οι Σοσιαλδημοκράτες με το παλαιότερο και μεγαλύτερο πολιτικό κόμμα της Σουηδίας, ιδρυθέν το 1889, κατά τη μακρά περίοδο διακυβέρνησης από το 1932 έως το 1976, διατηρούσαν και επιβεβαίωναν μια εκλογική υποστήριξη της τάξεως του 45%!
Μετασχημάτισαν μια χώρα κατά βάση αγροτική σε μια σύγχρονη βιομηχανική και τεχνολογικά αναπτυγμένη χώρα, με λειτουργικούς κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς δημοκρατίας και ισχυρό, οργανωμένο «κοινωνικό κράτος». Ιδιαίτερα η διάσταση του «κοινωνικού κράτους» είναι αυτή που χαρακτήριζε το αποκαλούμενο «σουηδικό μοντέλο».
Αυτή ήταν η εικόνα της Σουηδίας που είχε καθιερωθεί στον κόσμο.
Σταθμοί και μεταλλάξεις, -το κοινωνικό και πολιτικό υπέδαφος
Η δεκαετία του 1990 ήταν, όμως, η δεκαετία της μετάβαση στον νεοφιλελευθερισμό. Ο δημόσιος τομέας, τότε, υπέστη την επέλαση της «αγοράς», και το ιδιωτικό κεφάλαιο ανέτρεψε θετικές, μέχρι τότε, κοινωνικές σχέσεις και ισορροπίες. Η εκπαίδευση, κυρίως, αλλά και η υγειονομική περίθαλψη μετακινήθηκαν σε σημαντικό βαθμό σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Σήμερα, η Σουηδία είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που έχει δεχτεί την πρόταση του μονεταριστή οικονομολόγου Μίλτον Φρήντμαν για κουπόνια στα σχολεία και έχει μεγάλο αριθμό σχολείων που διευθύνονται από ιδιωτικές εταιρείες, πολλές από τις οποίες είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο.
Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών έχει διευρυνθεί.
Είναι, ασφαλώς, αλήθεια ότι η Σουηδία υιοθέτησε μια ανοιχτή, πολύ φιλελεύθερη πολιτική για τους πρόσφυγες και τη μετανάστευση το 2011. Μετά τις μεγάλες ροές προσφύγων το 2015 στράφηκε σε μια πιο περιοριστική στάση, αλλά συγκριτικά ήταν πάντοτε πιο ανοιχτή και φιλελεύθερη έναντι μάλιστα άλλων χωρών της Ε.Ε. που δρούσαν απομονωτικά. Ωστόσο, η πίεση αυξήθηκε στη σουηδική κοινωνία. Η κλιμάκωση του οργανωμένου εγκλήματος και ο πολλαπλασιασμός των συμμοριών και της δράσης τους, καθώς και οι ακαμψίες προσαρμογής των προσφύγων στο σουηδικό κοινωνικό & πολιτισμικό περιβάλλον δημιουργούσε σκλήρυνση των κοινωνικών ανακλαστικών και προϋποθέσεις για τον «σουηδικό εθνικισμό».
Εξάλλου, το πρόβλημα των προσφύγων/μεταναστών (παράτυπων ή μη) -πέρα από τη σημασία της διάκρισης των δύο όρων σε πραγματική βάση και με πραγματικά γεγονότα- αποτέλεσε και αποτελεί μείζον ζήτημα για το σύνολο των κοινωνιών στην Ε.Ε., με τις κοινωνίες να δείχνουν ότι από ένα σημείο και πέρα παραβιάζονται τα υπαρκτά όρια αντοχών τους.
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες η Σουηδία περιστρέφεται, μεταπίπτει από αριστερά προς τα δεξιά και πάλι πίσω. Δείχνει σαν να μην είναι πλέον η χώρα του μέτρου και των σταθμισμένων ισορροπιών.
Ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα η μόνη χώρα που δεν είχε κανένα δεξιό λαϊκιστικό/εθνικιστικό ακροδεξιό κόμμα στο κοινοβούλιο. Όμως, μετά τις πρόσφατε εκλογές οι ‘’Σουηδοί Δημοκράτες’’, των οποίων η καταγωγή είναι πιο ακραία από τους ομολόγους τους σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες —ιδίως, σε άλλες σκανδιναβικές χώρες— αποτελούν το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα! Παρά την λείανση του προφίλ τους που επιδιώκει ο 43χρονος ηγέτης τους, Τζίμι Άκεσον , και παρά τη διαγραφή όλης της νεο-ναζιστικής νεολαίας του κόμματός του πριν από μια 6ετία, κανείς δεν λησμονεί το νεοναζιστικό παρελθόν και του ιδίου και ηγετικών παραγόντων. Οι ‘’Σουηδοί Δημοκράτες’’ έχουν συμμετάσχει σε εννέα (9) εκλογικές αναμετρήσεις και κάθε φορά αύξαναν το εκλογικό τους ποσοστό. Μπορούμε να πούμε ότι η είσοδος τους στο κοινοβούλιο το 2010, και μετά από κει πιο σοβαρά, σηματοδότησε μια αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων στη σουηδική πολιτική σκηνή.
Οι Σοσιαλδημοκράτες και αργότερα το Κόκκινο-Πράσινο μπλοκ ( = Σοσιαλδημοκράτες -Πράσινοι -Αριστερό κόμμα) είχαν ένα πολιτικό και θεσμικό πλεονέκτημα. Αλλά από τότε που μπήκαν οι ‘’Σουηδοί Δημοκράτες’’ στη βουλή και καθώς η επιρροή τους σταδιακά αυξανόταν, η Σουηδία είχε πλέον μια κυρίως δεξιά πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, με τη μορφή συντηρητικών, νεοφιλελεύθερων κομμάτων και ενός ισχυρού ακροδεξιού κόμματος. Το σκηνικό άλλαζε, μ΄ έναν ισχυρό πόλο στα δεξιά.
Υπήρχαν, ωστόσο, ακόμα ορισμένα ανακλαστικά προερχόμενα από μια δημοκρατική κοινωνία. Πριν από τέσσερα (4) χρόνια όλα τα κόμματα αρνήθηκαν να υποστηρίξουν συνεργασία με τους ακροδεξιούς λαϊκιστές. Από την άλλη πλευρά, τα κόμματα του Κόκκινου-Πράσινου μπλοκ συνεργάσθηκαν με το Κόμμα του Κέντρου, το οποίο τον τελευταίο καιρό έχει γίνει ουσιαστικά νεοφιλελεύθερο, αλλά προσχώρησε στην αριστερή συμμαχία επειδή αρνούνταν να δεχτεί τους ‘’Σουηδούς Δημοκρατικούς’’ ως εταίρους στη διαχείριση της εξουσίας. Ενώ, θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα άλλα τρία (3) δεξιά κόμματα, μεταξύ των οποίων και οι ‘’Φιλελεύθεροι’’, επεδίωξαν να σχηματίσουν κυβέρνηση με την υποστήριξη και εμπλοκή των ‘’Σουηδών Δημοκρατών’’.
Πως το κέντρο βάρος του σκηνικού μετακινήθηκε προς το δεξιό πόλο
Πριν από τις φετινές εκλογές έγινε ακόμα ένα αποφασιστικό βήμα, το πολιτικό τοπίο αναδιαρθρώθηκε. Πολιτικοί επιστήμονες θεωρούν αυτή την αναδιάρθρωση στην Ευρώπη ως την εμφάνιση ενός νέο πολιτικού άξονα άρθρωσης του πολιτικού σκηνικού, βασισμένου στην ταυτότητα (εθνικό-πολιτισμική) που υπερβαίνει και επικαθορίζει τη συμβατική, κοινωνική-πολιτική άρθρωση μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς. Στη Σουηδία, έχει κατά κάποιο τρόπο εμφανιστεί αυτός ο νέος άξονας άρθρωσης και διαχωρισμού των δύο μπλοκ, όχι με κοινωνικά κριτήρια και τη μέχρι τώρα πόλωση (Αριστερά-Δεξιά), αλλά με κριτήρια ‘’παράδοσης -εθνικής ταυτότητας -άτεγκτης κρατικής διοίκησης’’.
Το μπλοκ της Δεξιάς κέρδισε με πολύ μικρή διαφορά, μόλις τριών εδρών (στο σύνολο των 349 του σουηδικού κοινοβουλίου), ωστόσο κέρδισε μια νίκη πράγματι κρίσιμη. Το κέντρο βάρους έχει μετατοπιστεί προς τον συντηρητικό-δεξιό πόλο της σουηδικής πολιτικής σκηνής.
Μέσω του «κράτους πρόνοιας» στη Σουηδία διαμορφώθηκε όπως εύστοχα έχει σημειωθεί ένας «κρατικός ατομικισμός», με τον οποίο το κράτος απελευθέρωσε το άτομο από τη βασική οικονομική εξάρτηση (της οικογένειας και των καθημερινών αναγκών). Ο ατομικισμός αυτός στρέφει πλέον το άτομο προς αναζήτηση ατομικών-ιδιωτικών λύσεων υποβαθμίζοντας το ρόλο του «κράτους πρόνοιας» που τον απελευθέρωσε.
Ο δε γνωστός πολιτισμικός ριζοσπαστισμός των Σουηδών που ήταν πάντα εδραιωμένος στρέφεται τώρα σε θέματα που τον προκαλούν και τον διαβρώνουν, όπως είναι η εισαγόμενη με τους πρόσφυγες «πολιτισμική καθυστέρηση», θέτοντας σε δεύτερη μοίρα το φιλελεύθερο, ανοιχτό αντιρατσιστικό του πνεύμα. Η στροφή αυτή, παρά τις αντιφάσεις της, τροφοδοτείται κι από υπαρκτές συνθήκες, ενώ ως παράπλευρες επιπτώσεις εμφανίζονται φαινόμενα περιθωριοποίησης.
Στην εκλογική συζήτηση τα θέματα που κυριάρχησαν δεν ευνόησαν την Αριστερά στην ευρεία της μορφή, αλλά ούτε και η ευρεία Αριστερά κατόρθωσε να επιβάλει την ατζέντα της. Οι πρόσφυγες και η μετανάστευση καθώς και τα όρια ενσωμάτωσης τους, το οργανωμένο έγκλημα (με μεγάλο αριθμός δολοφονιών να συμπίπτει με την προεκλογική εκστρατεία), οι συμμορίες και το αίτημα για αυστηρότερη τιμωρία, και οι ραγδαίες αυξήσεις των τιμών της βενζίνης, της ενέργειας και των επιπτώσεών τους ήταν τα ζητήματα που κυριάρχησαν σ΄ όλη την προεκλογική περίοδο, με την σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση να δέχεται κύματα κριτικής, παρά την ευρύτερη συμφωνία της κοινωνίας για τις ευθύνες Πούτιν στο ενεργειακό ζήτημα.
Οι Σοσιαλδημοκράτες είχαν θέσει τρεις προτεραιότητες:
Πρώτη, πολιτικές για την ανάκτηση της κοινωνικής ευημερίας και συνοχής, ειδικότερο στόχο η απαγόρευση της ακραίας κερδοφορίας στα ιδιωτικά σχολεία.
Δεύτερη, προτεραιότητα στο περιβάλλον μέσω μιας πολυτομεακής πολιτικής.
Τρίτη, «καταπολέμηση των συμμοριών» με σύνολο μέτρων. Ωστόσο, η εστίαση του κοινού ήταν στο οργανωμένο έγκλημα, στο προσφυγικό/μεταναστευτικό, στην υποβάθμιση των κοινωνικών δομών για τους σουηδούς πολίτες και στις τιμές του ηλεκτρισμού, της ενέργειας και της βενζίνης.
Εν ολίγοις, οι Σοσιαλδημοκράτες, πιο πριν δεν είχαν μεριμνήσει συστηματικά, αλλά και στην τρέχουσα εκλογική συζήτηση δεν πέτυχαν να προβάλουν τα ζητήματα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Ούτε όμως και οι ‘’Πράσινοι’’, κάτω από τις συνθήκες ενός πολέμου στη γειτονιά τους, με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, που ανέτρεψε τους σχεδιασμούς για τα ορυκτά καύσιμα και την κλιματική κρίση κατόρθωσαν να αυξήσουν την προσοχή του κοινού για το κόμμα τους.
Η συντηρητική, λοπόν, ατζέντα κυριάρχησε.
Η Σουηδία μια χώρα που υποδέχτηκε τη μετανάστευση, αισθάνεται τώρα τη μετανάστευση ως πρόβλημα. Μια μετανάστευση που τώρα έχει, ασφαλώς, άλλα χαρακτηριστικά ταυτότητας και προφίλ και άλλες δυναμικές στο εσωτερικό της κοινωνίας. Και τα δεξιά κόμματα, προεξάρχοντος των ‘’Σουηδών Δημοκρατών’’ είχαν ένα πεδίο στα μέτρα τους. Η Σουηδία στην οποία πριν από 15 χρόνια το 10% του πληθυσμού της προερχόταν από γονείς που είχαν γεννηθεί σε άλλη χώρα, και σήμερα το αντίστοιχο ποσοστό είναι 20%, συζητά περαιτέρω αυστηρούς περιορισμούς και μόνο αυτό.
Είναι, πάντως, αξιοσημείωτο ότι οι Σοσιαλδημοκράτες αύξησαν την υποστήριξή τους κατά δύο (2) ποσοστιαίες μονάδες, σπάζοντας έτσι μια πτωτική πορεία και ολοκληρώνοντας με πάνω από 30% ( = 30,3% και 107 έδρες). Το κόμμα των Πρασίνων αύξησε επίσης το μερίδιό του ( +2 έδρες). Και υπογραμμίζουμε ότι τα δύο αυτά κόμματα ήταν στην εξουσία για δύο θητείες, με τους Σοσιαλδημοκράτες μόνους το τελευταίο 9μηνο, με πολλά εμπόδια στο να προωθήσουν τις πολιτικές τους, λόγω της δεξιάς πλειοψηφίας στο κοινοβούλιο.
Ταυτόχρονα, όμως, η Αριστερά και το κόμμα του Κέντρου έχασαν ψήφους. Το αποτέλεσμα ήταν η συμμαχία αυτή, Σοσιαλδημοκράτες -Πράσινοι -Κέντρο -Αριστερό κόμμα, να βρεθεί πίσω από το δεξιό μπλοκ και να χαθεί έτσι η δυνατότητα μιας νέας κυβέρνησης υπό την ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών.
Έτσι η Μαγκνταλένα Άντερσον, ηγέτης των Σοσιαλδημοκρατών, παρέδωσε την κυβέρνηση στη συνασπισμένη δεξιά, ειδικότερα στους Moderates (‘’Μετριοπαθείς’’) και στον ηγέτη τους Ουλφ Κρίστερσον.
Παράλληλα, τα τρία παραδοσιακά δεξιά κόμματα είδαν την υποστήριξή τους να μειώνεται, ενώ οι ‘’Σουηδοί Δημοκράτες’’ αύξησαν την επιρροή του κατά τρεις (3) ποσοστιαίες μονάδες (20,5% και 73 έδρες),- κάτι που καθόρισε τελικά και το αποτέλεσμα των εκλογών!
Μπορούν οι Σοσιαλδημοκράτες να επανέλθουν;
Αν και οι Σοσιαλδημοκράτες κατάφεραν να αντιστρέψουν την πτωτική τάση, απέχουν ακόμη πολύ από το ιστορικό υψηλό τους. Το κόμμα εξακολουθεί να είναι το μεγαλύτερο μεταξύ των εργαζομένων μελών των συνδικάτων, αλλά αν συμπεριληφθούν και οι εργαζόμενοι που δεν είναι μέλη συνδικάτων, η εικόνα είναι πολύ λιγότερο ρόδινη. Έχασε δυνάμεις σε προάστια μεγάλων πόλεων με υψηλές συγκεντρώσεις μεταναστών, όπου οι Σοσιαλδημοκράτες ήταν στο παρελθόν ιδιαίτερα ισχυροί. Η σημαντική κριτική για τις ιδιωτικοποιήσεις στον δημόσιο τομέα, ακόμη και μεταξύ των ψηφοφόρων της μεσαίας τάξης, έπαιξε επίσης ρόλο. Αλλά, γενικά, αύξησε την υποστήριξη στους κεντρικούς ιστούς των μεγάλων πόλεων και, πρέπει να σημειώσουμε, ότι ανέκτησε τον έλεγχο της Στοκχόλμης.
Η νέα πρόεδρος του κόμματος, η Μαγκνταλένα Άντερσον, θεωρείται αξιόπιστη, ικανή και συγκροτημένη πολιτικός με υψηλό βαθμό αποδοχής στην κοινωνική βάση. Κατά την τελευταία περίοδο, στην οποία ήταν πρωθυπουργός με μια κυβέρνηση μειοψηφίας, αποκλειστικά των Σοσιαλδημοκρατών, έδειξε σημαντικά ηγετικά προτερήματα. Ενώ χειρίσθηκε με αποτελεσματικό τρόπο το άνοιγμα και την ολοκλήρωση του θέματος ένταξης της χώρας στην Ατλαντική Συμμαχία, ανταποκρινόμενη στο αίσθημα ασφάλειας του σουηδικού λαού και στερεώνοντας ακόμα περισσότερο τις ιστορικά καλές σχέσεις με τη γειτονική Φινλανδία. Η αλλαγή αρχηγού κόμματος το 2021, δείγμα υψηλής ευθύνης του προηγούμενου προέδρου, Στέφαν Λεφβέν, καθώς και δείγμα της θεσμικής ωριμότητας του κόμματος, έδωσε επίσης στους Σοσιαλδημοκράτες νέα πολιτική ενέργεια.
Οι ‘’Σουηδοί Δημοκράτες’’ αύξησαν σημαντικά την υποστήριξή τους στις αγροτικές περιοχές. Ήταν εδώ που το κόμμα του Κέντρου (ιστορικά το κόμμα των αγροτών και της υπαίθρου) έχασε ψηφοφόρους. Οι Σοσιαλδημοκράτες έχουν δει επίσης μείωση της δύναμής τους σε πολλές μικρότερες βιομηχανικές πόλεις. Στην ύπαιθρο, η ανησυχία για την αύξηση των τιμών της βενζίνης και της ενέργειας έπαιξε σημαντικό ρόλο στο εκλογικό αποτέλεσμα.
Ο ηγέτης των Moderates (‘’Μετριοπαθών’’) Ουλφ Κρίστερσον έχει μπροστά του πολύ δύσκολο έργο μετά το σχηματισμό κυβέρνησης, με τις αβεβαιότητες να παραμονεύουν σε κάθε βήμα. Κι αυτό, κυρίως, γιατί οι Moderates (‘’Μετριοπαθείς’’) έχουν χάσει πλέον τον ρόλο τους ως το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στο κοινοβούλιο, από το 1979, από τους ‘’Σουηδούς Δημοκράτες’’.
Οι διαπραγματεύσεις εντός της κυβέρνησης θα είναι στο εξής περίπλοκες, ενώ οι εντάσεις μεταξύ των Φιλελευθέρων και των ‘’Σουηδών Δημοκρατών’’ αναμένεται να είναι σοβαρές, - τόσο σε αξίες όσο και σε πολιτικές. Οι ‘’Σουηδοί Δημοκράτες’’ έχουν ισχυρή θέση ως το μεγαλύτερο κόμμα στον νέο δεξιό συνασπισμό, αλλά οι θέσεις τους δεν θα γίνονται εύκολα αποδεκτές.
Είναι βέβαιο ότι στους Σοσιαλδημοκράτες θα υπάρξει και θα αναπτυχθεί ο απαραίτητος προβληματισμός, ενώ θα εξελίσσεται η κοινοβουλευτική περίοδος από τη θέση της αντιπολίτευσης.
Για τα σουηδικά δεδομένα των οριακών αλλαγών, η αύξηση κατά δύο (2) ποσοστιαίες μονάδες είναι αναμφισβήτητα μια κίνηση προς τα εμπρός. Περαιτέρω κέρδη θα απαιτήσουν συμμαχίες εντός του εκλογικού σώματος και, ίσως, και με άλλα κόμματα.
Το σημαντικότερο θα απαιτηθεί μια πολιτική πλατφόρμα, ένα προγραμματικό πλαίσιο, ικανό να χτίσει γέφυρες μεταξύ πόλης και υπαίθρου, μεταξύ της εργατικής τάξης και της μεσαίας τάξης, μεταξύ των γενεών. Και να επαναφέρει σύγχρονο και επικαιροποιημένο το «κοινωνικό κράτος» που αποτέλεσε και πρέπει να επαναποτελέσει το όχημα προς το μέλλον, την πρόοδο, τη δίκαιη, αναπτυγμένη και αλληλέγγυα κοινωνία.