Η καθιερωμένη χριστουγεννιάτικη συναυλία της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ στο Μέγαρο Μουσικής εφέτος επιφύλασσε μια μικρά έκπληξη καθώς στο πρώτο μέρος της η Χορωδία της ΕΡΤ παρουσίασε παραδοσιακά κάλαντα από αρκετές περιοχές της χώρας μας αλλά και χριστουγεννιάτικες «μουσικές ιστορίες» σε πρωτότυπες μετεγγραφές και εναρμονίσεις συγχρόνων Ελλήνων συνθετών.
Στο πρώτο μέρος λοιπόν της συναυλίας συνθέτες της λόγιας μουσικής αξιοποίησαν την Χορωδία της ΕΡΤ για να μετατρέψουν – με τον τρόπο και το ύφος του καθένας – τα μονοφωνικά παραδοσιακά κάλαντα σε πολυφωνικά. Ετσι ο Τάσος Ρωσόπουλος παρουσίασε την δική του εκδοχή για το «Σαράντα Ημέρες», τα παραδοσιακά κάλαντα της Θράκης, ο Βιτάλης Καραγκεζίδης για το «Ελάτε εδώ γειτόνισσες», τα παραδοσιακά κάλαντα της Ηπείρου, ο Ιωσήφ Παπαδάτος για τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα της Προποντίδος και ο Μιχάλης Οικονόμου για άλλα κάλαντα της Προποντίδος με τη συνοδεία πιάνου. Ο Νέστωρ Τέιλορ παρουσίασε το «Δέντρο Χριστουγεννιάτικο» σε ποίηση Χάρη Σακελλαρίου με σολίστ την Αναστασία Αγγελοπούλου και με τη συνοδεία πιάνου και κρουστών και ο Χρήστος Σαμαράς το «Magnum Misterium».
Θα σταθώ όμως λίγο περισσότερο στο «Άναρχος Θεός», τα βυζαντινά κάλαντα δηλαδή του Δημήτρη Παπαδημητρίου, συντομευμένη και διασκευασμένη μόνο για χορωδία εκδοχή ενός ορχηστρικού έργου του. Η προσέγγιση του ήταν αρκετά καινοτόμα καθώς «έπαιζε» με τα όρια της βυζαντινής και της ευρωπαϊκής θρησκευτικής μουσικής με την συνοδεία της άρπας της Λίλια Εσίποβα αλλά και τριών άλλων μουσικών στο παραδοσιακό σήμαντρο, την ξύλινη «καμπάνα» των μοναστηριών δηλαδή ενώ διέθετε κέφι, ακόμα και ένα «υπόγειο» χιούμορ που δεν συναντάμε συχνά σε τέτοιου είδους έργα.
Τόσο οι δύο «μουσικές ιστορίες» όσο και - ακόμα περισσότερο ίσως - τα κάλαντα χαρακτηρίζονταν από «φρεσκάδα» στη γραφή τους, ήταν ενδιαφέροντα και πραγματικά έβαλαν το κοινό σε χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα. Αποδόθηκαν σωστά από την Χορωδία της ΕΡΤ υπό την «συνετή» θα έλεγα διεύθυνση του Μιχάλη Παπαπέτρου.
Στο δεύτερο μέρος η ΕΣΟ της ΕΡΤ (μαζί με τη Χορωδία όπου αυτό ήταν απαραίτητο) απέδωσε αποσπάσματα από έργα που είτε σχετίζονται με το εορταστικό κλίμα των Χριστουγέννων είτε με το θρησκευτικό περιεχόμενο και νόημα τους. Το «Ave Maria» είναι ένας μελοποιημένος ύμνος σε διασκευή από το ιντερμέτζο της όπερας «Cavalleria Rusticana» του Πιέτρο Μασκάνι.
Ο Νικαλάι Ρίμσκι Κόρσακοφ δημιούργησε το 1904 μια πολύ όμορφη ορχηστρική σουίτα από την όπερα του «Παραμονή Χριστουγέννων» του 1895 από την οποία εκτελέσθηκαν πέντε μέρη.
Το «Laudate dominum» από το «Vesperae solennes de confessore» είναι μια από τις πιο εμπνευσμένες αλλά και κορυφαίες στιγμές – για σοπράνο, ορχήστρα και χορωδία - του θρησκευτικού μέρους του έργου του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ. Το «Hör mein bitten» του Φέλιξ Μέντελσον – Μπαρτόλντ είναι ένας ύμνος επίσης για σοπράνο, χορωδία και εκκλησιαστικό όργανο ή ορχήστρα.
Όλα αυτά τα έργα αποδόθηκαν άρτια από την ΕΣΟ της ΕΡΤ υπό την διεύθυνση του διεθνώς καταξιωμένου μαέστρου και καλλιτεχνικού διευθυντή της Γιώργου Πέτρου. Ομως οι εκτελέσεις ήταν λίγο πιο «άτονες» από όσο θα τις ήθελα, ειδικά αν τις συνέκρινα με την ενάργεια και την μεταδοτική θετική διάθεση του χορωδιακού πρώτου μέρους. Η ΕΣΟ έδειξε κατά κάποιο τρόπο να «ξυπνάει» στο πανέμορφο «Το βαλς των Λουλουδιών» από το μπαλέτο «Καρυοθραύστης» του Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι, ένα από τα λαμπρότερα πραγματικά δείγματα του πηγαίου λυρισμού του μεγάλου Ρώσου συνθέτη και βέβαια σε ένα από τα γνωστότερα και καλύτερα χορωδιακά όλων των εποχών, το υπέροχο «Αλληλούια» από το αριστουργηματικό ορατόριο «Μεσσίας» του Γκέοργκ Φρίντριχ Χέντελ.
Οφείλω τέλος να σημειώσω την εξαίρετη σολιστική παρουσία (στα έργα των Μασκάνι, Μότσαρτ και Μέντελσον) της μόλις εικοσιεννεάχρονης υψιφώνου Βάσιας Αλάτη η οποία δεν διαθέτει μόνο πολύ υψηλή τεχνική αλλά και σταθερότητα και ιδιαίτερη εκφραστικότητα, τόσο που θα κάνω την πρόβλεψη ότι θα την ακούσουμε πολύ περισσότερο στο μέλλον.
Όπως και να το κάνουμε πάντως, για άλλη μια φορά, η συναυλία της ΕΣΟ και της Χορωδίας της ΕΡΤ εισήγαγαν με τον καλύτερο τρόπο, δηλαδή μουσικά, το αθηναϊκό κοινό στην περίοδο των Γιορτών. Δεν έχω παρά να ευχηθώ σε όλους τους συντελεστές, τους μαέστρους, τους/τις μουσικούς, την μονωδό και τους/τις χορωδούς, και…του χρόνου!