Ο Τούρκος φίλος μου ο Μουράτ σίγουρα είναι πολύ απογοητευμένος από το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών. Είναι βέβαιο ότι θα κάνει πραγματικότητα το όνειρό του να έρθει μόνιμα στην Ελλάδα. Δεν τολμώ να τον καλέσω γιατί φοβάται ότι τα τηλέφωνά του ή οι λογαριασμοί του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να παρακολουθούνται. Βρισκόμαστε μόνο όταν έρχεται διακοπές στην Ελλάδα.
Σμύρνη ή Ιζμίρ; Κωνσταντινούπολη ή Ιστανμπούλ; Ήταν τα αρχικά πειράγματά μας όταν γνωριστήκαμε στο νησί πριν δύο καλοκαίρια. Όμως μετά η κουβέντα βάραινε γιατί ο Μουράτ προσπαθούσε να μας εκφράσει ότι στην Τουρκία πλέον δεν μπορούσε να αναπνεύσει. Μαζί και η γυναίκα του.
Μόλις η Defne ένιωσε λίγο άνετα με την ελληνική παρέα ανοίχτηκε.
«Είμαι Ελληνίδα από τη πλευρά της μαμάς μου. Κρητικιά όχι τουρκοκρητικιά!» δήλωσε με έμφαση και εξιστόρησε το παρελθόν της. Πως δηλαδή η γιαγιά της ερωτεύθηκε τον Τούρκο στρατιώτη και κλέφτηκε πηδώντας πάνω στο άλογό του, πως όταν το μετάνιωσε αποφάσισε να μην μιλήσει ποτέ ξανά τούρκικα. Μας είπε για την μητέρα της και τη θεία της, παντρεμένες με Τούρκους, που όμως όταν έρχονται στην Ελλάδα πηγαίνουν αμέσως σε κάποια ορθόδοξη εκκλησία για να ανάψουν ένα κεράκι.
Και μετά για να επιβεβαιώσει τα λεγόμενά της τις πήρε τηλέφωνο και με σπαστά ελληνικά, με κρητική προφορά, όταν δεν έκλαιγαν, προσπαθούσαν να μας πουν πόσο αγαπάνε την Ελλάδα. Μας τραγούδησαν στα ελληνικά το γιλεκάκι που φορείς και έπειτα όλοι προσπαθούσαμε να κρατήσουμε τα δάκρυά μας, που ήταν πιο πικρά και από την αλμύρα της θάλασσας που χωρίζει Έλληνες και Τούρκους. Εκείνο το βράδυ όλοι κλαίγαμε γι΄αυτά που χάθηκαν.
Όμως ο Μουράτ και η Defne (Δάφνη) είχαν και άλλους λόγους. Αυτοί και ο γιος τους δεν άνηκαν πλέον στην Τουρκία. Τα είκοσι χρόνια του Ερντογάν κατέστησαν τη χώρα αποπνικτική για κάθε δημοκράτη.
«Θα πουλήσουμε τα μαγαζιά μας και τα σπίτια μας και θα φύγουμε. Θα αγοράσουμε ένα σπίτι σε κάποιο νησί της Ελλάδας. Ο γιος μας έχει ήδη υποτροφία για να σπουδάσει στον Καναδά. Δεν θέλω ποτέ του να επιστρέψει πίσω» είπε αποφασιστικά ο Μουράτ.
Η επιχείρησή του μια σπουδαία αλυσίδα καταστημάτων, που κάποτε ήταν ελληνικών συμφερόντων, του απέφερε ένα καλό εισόδημα και μπόρεσε να αποταμιεύσει. Μάλιστα εάν την πουλήσει τα κέρδη του θα είναι κάτι παραπάνω από σημαντικά. Είχε και ακίνητα από τους γονείς του, οπότε μπορεί να κάνει το άλμα.
«Πιστεύω», του είπα, «ότι υπάρχει μια συλλογική ευθύνη και ενοχή στον τουρκικό λαό. Ο Ερντογάν δεν θα κατάφερνε να παραμείνει τόσες δεκαετίες εάν δεν είχε τη στήριξη του λαού. Αυτή η ανώτερη μεσαία τάξη στην Τουρκία πάνω σε ποιες περιουσίες στήθηκε;».
«Των Ελλήνων και άλλων μειονοτήτων» μου απάντησε για να συνεχίζει ένα μικρό λογύδριο για το πόσο αρμονικά ζούσαν όλοι, από ένα σημείο και έπειτα, επί οθωμανικής αυτοκρατορίας».
Ομως ο Μουράτ μου έδωσε και μια άλλη προοπτική γι΄αυτό που ζουν σήμερα.
«Ζούμε στη Σμύρνη. Νιώθουμε αρκετά δυτικοί και ευρωπαίοι. Είχαμε ένα μεγάλο κύκλο γνωστών. Όμως τα τελευταία χρόνια δεν κάνουμε παρέα σχεδόν με κανέναν. Δεν ξέρουμε εάν αυτός που θα βάλουμε στο σπίτι μας δεν θα μας «καρφώσει» στην αστυνομία γι΄αυτά που μπορεί νας μας ξεφύγουν σε μια συζήτηση, σ΄ένα τραπέζι. Η γυναίκα μου διδάσκει σε σχολείο και δεν μπορεί να αποκλίνει από τα εθνικιστικά παραληρήματα που της έχουν επιβάλλει. Φοβόμαστε να εκφραστούμε».
«Ναι, πράγματι, φτιάχτηκε μια νέα μεσαία τάξη, εις βάρος των εκδιωχθέντων Ελλήνων και άλλων μειονοτήτων. Εχουν γίνει εγκλήματα. Αλλά τώρα συμβαίνουν καινούργια. Μπορεί να είναι και η τιμωρία μας. Τα τελευταία χρόνια προσπάθησαν να φτιάξουν μια νέα μεσαία τάξη με ανθρώπους από τα βάθη της Τουρκίας.
Τους έφεραν στα αστικά κέντρα, στην Κωνσταντινούπολη, και σιγά σιγά ολόκληρες γειτονιές που κάποτε ήταν δυτικότροπες αλώθηκαν από γυναίκες με μαντίλες και άντρες με ισχυρό θρησκευτικό συναίσθημα. Αυτοί άρχισαν να παίρνουν δάνεια, να αγοράζουν αυτοκίνητα και διαμερίσματα και το περιβάλλον πλέον γινόταν ασφυκτικό για όσους είχαν μάθει αλλιώς. Ετσι άρχισαν να εγκαταλείπουν τις γειτονιές τους, με αποτέλεσμα να χάνεται ο κοσμικός χαρακτήρας των περιοχών αυτών».
Του ζήτησα να μου πει ένα παράδειγμα για το πως ο ίδιος ασφυκτιά με το διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο και πως αυτό που μου περιγράφει δουλεύει προς όφελος του Ερντογάν. Μου είπε πολλά.
«Αυτοί οι άνθρωποι από την Ανατολία δεν έχουν καμία σχέση με εμάς. Είναι αγράμματοι, αστοιχείωτοι, φανατικοί θρησκόληπτοι και είναι πολλοί. Στη Σμύρνη, δίπλα στο σπίτι μου είναι ένα μπακάλικο απ΄όπου πολλές φορές αγοράζω μπύρες. Όμως προ ημερών ο ιδιοκτήτης μου ξεκαθάρισε ότι δεν θα ξαναφέρει αλκοόλ στο μαγαζί του διότι οι περισσότεροι πελάτες του πλέον είναι μουσουλμάνοι που δεν πίνουν αλκοόλ και του έκαναν παρατήρηση. Οπότε για να μην τους χάσει, αφού πλέον αριθμητικά υπερτερούν ως πελατεία, θα σταματήσει να φέρνει αλκοόλ.
Σε γειτονιές στην Κωνσταντινούπολη, όπου διατηρώ και εκεί καταστήματα, ξέρω ότι έχουν, άτυπα, θρησκευτική αστυνομία που επιβλέπει εάν τηρείται ο ενδυματολογικός κώδικας, αν πίνουν αλκοόλ, εάν είναι καλοί μουσουλμάνοι και πιστοί στο κόμμα».
Άλλοι, όπως μου εξιστορούσε ο Μουράτ, γράφονται στο κόμμα (AKP) κάτι που τους εξασφαλίζει δουλειά στο δημόσιο για τους ίδιους και τους συγγενείς τους.
«Αρκετοί προσλαμβάνονται στη χωροφυλακή, κάποιοι ανάλογα το μορφωτικό επίπεδο, στην αστυνομία. Ξέρεις πως είναι να σε σταματάει Τούρκος αστυνομικός στο δρόμο; Δεν μπορείς να φανταστείς πως ένιωσα όταν με σταμάτησε Έλληνας αστυνομικός στην Ελλάδα. Τόση ευγένεια δεν μπορούσα να το πιστέψω. Για πρώτη φορά έπειτα από καιρό δεν φοβήθηκα.»
Μου μίλησε και για ένα ακόμη θέμα ταμπού στην τουρκική κοινωνία.
«Αυτοί έξω από τα αστικά κέντρα της Τουρκίας ζουν σε συνθήκες πρωτόγονες. Αρκετοί έχουν παραπαίδια νεαρές γυναίκες για να βοηθούν τις συζύγους τους στις δουλειές., Όμως είναι πολύ συχνό φαινόμενο να συνάπτουν σχέσεις μαζί τους και να κάνουν παιδιά με αυτές. Μάλιστα μπορεί να κάνουν παιδιά με πάνω από μια κοπέλες και στη συνέχεια ζουν όλοι μαζί. Αυτή την πολυγαμία την ανέχεται το τουρκικό κράτος παρότι βάσει νόμου δεν επιτρέπεται. Γενικά αυτούς τους ανθρώπους τους στηρίζει το καθεστώς. Μπορεί να εξαγοράσει την ψήφο τους με ένα σακί ρύζι. Πρέπει να καταλάβεις ότι το δίκτυο του είναι οργανωμένο όχι μόνο από εκείνους που τα παίρνουν αλλά και από καλοθελητές που προσβλέπουν σε ανταλλάγματα ή απλά σε μια εύνοια».
Ο Μουράτ εκείνο το βράδυ μου περιέγραψε μια δυστοπική κοινωνία. Ήξερα για τις φυλακίσεις των αντιφρονούντων, δημοσιογράφων, δικαστών και όσων τολμούν να σηκώσουν κεφάλι. Μου περιέγραψε και άλλα γνωστά και αποδεδειγμένα, για τις σχέσεις μελών της κυβέρνησης και της οικογένειας Ερντογάν με σκοτεινές πτυχές της ζωής και παρανομίες όπως εμπόριο ναρκωτικών, σχέσεις με τρομοκρατικές ομάδες και άλλα διαπλεκόμενα συμφέροντα. Για το πόσο εύκολο είναι να καταστραφεί κάποιος που θα αντιδράσει σε αυτό το περιβάλλον».
«Πιστεύεις στ΄αλήθεια ότι θα χάσει τις εκλογές ο Ερντογάν;» με είχε ρωτήσει ο Μουράτ το καλοκαίρι που μας πέρασε ξεσπώντας αυθόρμητα σ΄ένα κοφτό γέλιο γεμάτο απόγνωση.
Μουράτ και Δάφνη ελπίζω τα όνειρά σας να γίνουν σύντομα πραγματικότητα στην Ελλάδα.
Οι διάλογοι είναι απολύτως πραγματικοί. Τα αρχικά ονόματα έχουν αλλάξει για ευνόητους λόγους. Δεν ονομάζουμε το ελληνικό νησί ή την επιχείρηση του Μουράτ σκοπίμως.
* Ο τίτλος και ο υπότιτλος παραπέμπουν στο τραγούδι «Κεμάλ» του Νίκου Γκάτσου