Δεκαετίες μετά την φανατική αντικαπνιστική εκστρατεία σε όλο τον κόσμο για τις βλάβες του καπνίσματος στην υγεία, που οδήγησε στην απαγόρευσή του σε κλειστούς αλλά και ανοικτούς χώρους, νέα δεδομένα από μελέτες βασικής και κλινικής έρευνας έρχονται να ξεκαθαρίσουν το τοπίο.
Κατά τη διάρκεια του διήμερου 6ου Επιστημονικού Συνεδρίου με θέμα τη «Μείωση της Βλάβης από το Κάπνισμα», έγιναν ενδιαφέρουσες συζητήσεις μεταξύ διακεκριμένων γιατρών και άλλων επιστημόνων και ανακοινώθηκαν νέα δεδομένα που σίγουρα δεν περνούν απαρατήρητα.
Το πιο ηχηρό μήνυμα ωστόσο που ακούστηκε στο φετινό Summit, ήταν πως οι βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος μπορούν να μειωθούν, με την αύξηση των εναλλακτικών νεότερων καπνικών προϊόντων στην αγορά, που βασίζονται στο άτμισμα.
Όπως υπογράμμισαν οι επιστήμονες, οι κίνδυνοι για την υγεία από το συμβατικό τσιγάρο έχουν εσφαλμένα αποδοθεί στη νικοτίνη, ενώ σε πολλές περιπτώσεις αναφέρονται εχθρικές πολιτικές απέναντι στη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα -αν και δεν τεκμηριώνονται με επιστημονικά δεδομένα.
Εκπαίδευση αντί απαγόρευσης
Το στρογγυλό τραπέζι με θέμα «τι χρειάζεται ώστε να αναδειχθούν τα οφέλη από τη μείωση της βλάβης» συντόνισε ο Δρ Δημήτρης Ρίχτερ με ομιλητές τους David Sweanor, Marewa Glover , δρ Fernando Bueno και τους καθηγητές Κωνσταντίνο Φαρσαλινό και καθ. Heino Stover.
Σύμφωνα με τον Καναδό νομικό David Sweanor, πρέπει να πιέσουμε τις κυβερνήσεις, τους οργανισμούς υγείας και την καπνοβιομηχανία να συγκεντρώσουν τα διαθέσιμα δεδομένα για τη μείωση της βλάβης και να πείσουν το κοινό με αξιόπιστο τρόπο σχετικά με τα οφέλη της μείωσης της βλάβης.
«Ο κόσμος αγοράζει τσιγάρα καθημερινά, έτσι έχουμε κάθε μέρα την ευκαιρία να παρέμβουμε παρέχοντας ένα προϊόν που είναι ριζικά λιγότερο επικίνδυνο, δεν προκαλεί βλάβη στους γύρω μας και προκαλεί λιγότερη εξάρτηση. Επίσης μπορούμε να φροντίσουμε το προϊόν αυτό να είναι ευρύτερα διαθέσιμο σε σχέση με τα τσιγάρα, σε χαμηλότερη τιμή και με ακριβέστερη πληροφόρηση για τον σχετικό κίνδυνο», είπε ο κ. Sweanor.
Το αποτυχημένο μοντέλο της Ν. Ζηλανδίας
Η Marewa Glover, ειδικός σε θέματα δημόσιας Υγείας στη Νέα Ζηλανδία, αναφέρθηκε στο αντικαπνιστικό μοντέλο της χώρας, που γενικά θεωρείται επιτυχημένο, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι η πολιτική αυτής της χώρας δεν θα έπρεπε πλέον να αντιγράφεται ως παραδειγματική. Κι αυτό γιατί όπως υπογράμμισε, η εκπαίδευση κι όχι οι αυξημένοι φόροι θα πρέπει να είναι η ορθή πολιτική.
Στη Νέα Ζηλανδία, οι φόροι είναι τόσο υψηλοί σε σχέση με το εισόδημα, που η κύρια ομάδα του πληθυσμού που καπνίζει -δηλαδή η ομάδα στη χαμηλότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση- συχνά δεν είναι πια σε θέση να αγοράσει τα νόμιμα τσιγάρα, με αποτέλεσμα να προκύπτουν άλλα προβλήματα: ο κόσμος καταφεύγει στη μαύρη αγορά, ή κάνει περικοπές από τον προϋπολογισμό του για σίτιση.
Πολλές πολιτικές έχουν αρνητικές συνέπειες, ιδίως για τις χαμηλότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες, οι καλές πολιτικές όμως θα πρέπει να λαμβάνουν υπ’ όψιν αυτές τις συνέπειες.
Χρειάζονται επιστημονικά επιχειρήματα
Ο δρ Fernando Bueno υπογράμμισε ότι η επιστήμη αποτελεί θεμέλιο λίθο στην καταπολέμηση του καπνίσματος.
«Η συζήτηση για τον έλεγχο του καπνίσματος θα πρέπει να στηρίζεται σε επιστημονικά επιχειρήματα και κλινικά δεδομένα, μακριά από απλές απόψεις και συναισθηματικές αντιδράσεις. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να σημειωθεί πρόοδος στην καταπολέμηση του καπνίσματος», είπε ο δρ Bueno, προσθέτοντας ότι οι προτεραιότητες του αγώνα κατά του καπνίσματος θα πρέπει να επικεντρωθούν στα καιόμενα προϊόντα.
Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Φαρσαλινός προκειμένου να αναδείξει κακές πολιτικές που σε πολλές περιπτώσεις εφαρμόζονται αναφέρθηκε στο παράδειγμα της Σουηδίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το Σουηδικό snus καταρρίπτει τους μύθους
«Σήμερα, η Σουηδία είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο χωρίς τσιγάρο (smoke-free), παρά το ότι το ποσοστό χρήσης νικοτίνης στη Σουηδία είναι παρόμοιο με αυτό του ευρωπαϊκού μέσου όρου (περίπου 24%).
Ωστόσο, στη Σουηδία η συντριπτική πλειονότητα χρήσης νικοτίνης προέρχεται από το snus, ενώ στην Ευρώπη από τα τσιγάρα.
Το αποτέλεσμα είναι ότι τα ποσοστά θανάτων από καρδιαγγειακή νόσο, καρκίνο του πνεύμονα και άλλων τύπων καρκίνου είναι στο ήμισυ ή και λιγότερο στη Σουηδία συγκριτικά με την υπόλοιπη Ε.Ε.
Συνεπώς, ήδη υπάρχει ένα παράδειγμα από τον «πραγματικό κόσμο», με τα καλύτερα δυνατά μακροχρόνια επιδημιολογικά δεδομένα σχετικά με τον μειωμένο κίνδυνο. «Τι έκανε λοιπόν η Ευρωπαϊκή Ένωση; Απαγόρευσε το snus. Είναι απίστευτο, είναι ένα σκάνδαλο για τη δημόσια υγεία», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Φαρσαλινός.
Εκπροσωπώντας τους καταναλωτές ο κ. Martin Cullip υπογράμμισε επανειλημμένα κατά την παρέμβασή του ότι είναι απαραίτητο να στείλουμε ξεκάθαρα και ισχυρά μηνύματα στο κοινό σχετικά με τα επιστημονικά δεδομένα για τα οφέλη των προϊόντων μειωμένης βλάβης, έτσι ώστε να παρέχουμε ένα αντίβαρο στην παραπληροφόρηση που διαδίδεται από εκείνους που είναι αντίθετοι.
Πρόσθεσε ότι δεν μπορούμε να επιτρέψουμε τα προϊόντα αυτά να απαγορευτούν τώρα, όπως φαίνεται να επιθυμεί ο ΠΟΥ, γιατί μετά θα πρέπει να περιμένουμε 60 χρόνια μέχρι να αντιστραφεί η απαγόρευση.
Ο καθηγητής Heino Stover, ερευνητής σε θέματα εθισμού, αναφέρθηκε επίσης στο παράδειγμα της Σουηδίας, όπου υπάρχει μια μακρά παράδοση χρήσης του snus, και αποτελεί την πρώτη χώρα χωρίς τσιγάρο στη Ε.Ε.
«Το γεγονός ότι ένα σύστημα παροχής νικοτίνης χωρίς καπνό ήταν διαθέσιμο και χρησιμοποιείτο ευρέως, φαίνεται να είναι η πιο πιθανή ερμηνεία της μεγάλης επιτυχίας της Σουηδίας στη μείωση των ποσοστών του καπνίσματος και της νοσηρότητας που σχετίζεται με το κάπνισμα», είπε ο δρ Stover, καταλήγοντας πως το παράδειγμα της Σουηδίας δείχνει ότι η αποδοχή ενός λιγότερο επικίνδυνου τρόπου χορήγησης νικοτίνης, σώζει ζωές.
Πόσο πλήττονται τα ανθρώπινα δικαιώματα
Σήμερα, αρκετές χώρες έχουν νομιμοποιήσει το άτμισμα, ενώ άλλες εξακολουθούν να το θεωρούν παράνομο. Τα μέτρα έναντι του καπνίσματος και του ατμίσματος διαφέρουν από χώρα σε χώρα, καθώς και η στάση απέναντι στη μείωση της βλάβης.
Ο γιατρός και ερευνητής του Πανεπιστημίου Πατρών Κωνσταντίνος Φαρσαλινός, ανέλυσε τις σύνθετες κοινωνικοπολιτικές και ηθικές πλευρές του ελέγχου του καπνίσματος τον 21ο αιώνα, εστιάζοντας στη Μείωση της Βλάβης από το Κάπνισμα και στην υποχρέωση των πολιτικών, των υπεύθυνων των ρυθμιστικών αρχών και των επιστημόνων να τηρούν μια ανοιχτή, ειλικρινή και τεκμηριωμένη προσέγγιση, πέρα από ιδεολογίες και προκαταλήψεις.
«Η αλήθεια είναι, ότι η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα αποτελεί ένα ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η στρατηγική Μείωσης της Βλάβης δεν αφορά μόνο τη μείωση της βλάβης από τη χρήση ουσιών, αλλά και την αντιμετώπιση του στιγματισμού, της περιθωριοποίησης, της ποινικοποίησης, των ανισοτήτων και της καταπίεσης, σε μια προσπάθεια να προστατευθούν η υγεία, η αξιοπρέπεια και η ελευθερία, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας των ατομικών επιλογών κατόπιν ενημέρωσης» τόνισε ο καθηγητής.
Και κατέληξε λέγοντας: «Δυστυχώς, σήμερα η υστερία κατά της μείωσης της βλάβης μετατρέπεται σε μια μορφή αυταρχισμού της πολιτικής ορθότητας απέναντι στους καπνιστές και τους επιστήμονες με διαφορετικές απόψεις. Όμως, όλοι μας δεν θα πρέπει να ξεχνάμε την προσωρινή φύση της επιστημονικής γνώσης -πως ο σωστός σκεπτικισμός αποτελεί τη βάση της προόδου της διανόησης».