Στις 15 Μαΐου ο πρόεδρος των ΗΠΑ κήρυξε κατάσταση έκτακτης εθνικής ανάγκης, αναφερόμενος στην απειλή κατά της Αμερικανικής τεχνολογίας, προερχόμενη από «εξωτερικούς αντιπάλους». Αν και το περιεχόμενο της δήλωσης είναι γενικό, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ όρισε την ταυτότητα του «αντιπάλου», προσθέτοντας την κινεζική εταιρία τηλεπικοινωνιών Huawei σε λίστα με τις επικίνδυνες επιχειρήσεις για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ. Φυσικά, η πράξη αυτή δεν πρόκειται για ασυνάρτητη απόφαση. Αντίθετα, αποτελεί απάντηση στη φιλοδοξία της Huawei για παροχή δικτύου τηλεπικοινωνιών «πέμπτης γενιάς» (5G) στην Ευρώπη. Η αντίδραση του Trump φαίνεται υπερβολική, αλλά ερμηνεύεται πληρέστερα εντός της γενικότερης εικόνα της αλληλεξάρτησης στις διεθνείς εμπορικές σχέσεις.
Τί θα πει αλληλεξάρτηση
Στη συνείδηση ενός αφελούς αναλυτή η οικονομική αλληλεξάρτηση συνδέεται αυτομάτως με την παγίωση της ειρήνης. Η θεωρία βασίζεται στο γεγονός ότι τα κράτη από μόνα τους δεν είναι το ίδιο αποτελεσματικά στο να παράγουν όλα τα προϊόντα που χρειάζονται. Η ορεινή Χιλή παράγει με ευκολία άφθονο χαλκό, ενώ η Γουατεμάλα μπανάνες. Ο προστατευτισμός θα επιβράδυνε, ενώ μία γενικευμένη ένοπλη σύρραξη θα πάγωνε τη ροή και τα κέρδη του διεθνούς εμπορίου, καθιστώντας τον πόλεμο λιγότερο ελκυστική πράξη. Δεν είναι, όμως, όλα τα κράτη μικρά· ούτε τα προϊόντα απλοϊκά.
Η Δυτική Υπερδύναμη ανταλλάσσει ένα ευρύ φάσμα προϊόντων με την Κίνα, εκ των οποίων τεράστιος αριθμός είναι υψηλής τεχνολογίας. Σε αντίθεση με τις πρώτες ύλες, τα προϊόντα, όπως κινητά, συσκευές και εξαρτήματα τηλεπικοινωνιών αποτελούνται από απλούστερα ενδιάμεσα προϊόντα, τα οποία με τη σειρά τους κατασκευάζονται σε διαφορετικά σημεία πλανήτη - όπου αυτό γίνεται αποτελεσματικότερα. Ένα εκ των αποτελεσμάτων είναι και η εμπλοκή περισσότερων τομέων παραγωγής, κρατών και επιχειρήσεων. Η τεχνογνωσία και οι υπηρεσίες διαδραματίζουν σημαντικότερο ρόλο από ποτέ στη παραγωγή υλικών αγαθών, αναδιαμορφώνοντας τις συμμετρίες της αλληλεξάρτησης· με απλά λόγια, δεν είναι όλα τα κράτη το εξαρτημένα στον ίδιο βαθμό.
Καθώς, λοιπόν, η αλληλεξάρτηση Κίνας – ΗΠΑ είναι μάλλον ασύμμετρη, το ένα από τα δύο κράτη έχει να χάσει περισσότερο από την επιβολή δασμών, αντιποίνων και προστατευτικών μέτρων. Αυτό ακριβώς ερμηνεύει μια σημαντική πτυχή του εμπορικού πολέμου, καθώς η ισχύς της Κίνας αυξάνεται γρηγορότερα από την ισχύ των ΗΠΑ και την απειλεί. Επιθυμώντας να διατηρήσει την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ, η αμερικανική κυβέρνηση αξιολογεί ως σημαντικότερη τη σχετική ισχύ των ΗΠΑ προς την Κίνα. Οι ΗΠΑ δεν ενδιαφέρονται για τα απόλυτα κέρδη του εμπορίου· στοχεύουν στο να υποστεί η Κίνα δυσανάλογα μεγάλες απώλειες σε σχέση με τις ΗΠΑ.
Γιατί συγκεκριμένα η Huawei;
Αν και η Huawei Technologies συνιστά ιδιωτική εταιρία, ο κρατικός έλεγχος που ασκείται από την Κίνα είναι αδιαμφισβήτητος. Το κινεζικό κράτος επιθυμεί τη διατήρηση του μονοπωλίου στους στρατηγικούς τομείς, όπως η άμυνα, η ενέργεια και οι τηλεπικοινωνίες για χάριν εσωτερικής νομιμοποίησης και καλύτερου συντονισμού. Κατά συνέπεια, η οποιαδήποτε επέκταση της Huawei εκλαμβάνεται από τη Δύση ως προέκταση της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής. Η επέκταση δεν πρόκειται μονάχα για χάριν εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων της Κίνας, αλλά, εκ των πραγμάτων, αποτελεί μέσο άντληση πληροφοριών από δυτικούς πελάτες. Αυτή είναι και η φύση της αγοράς υπηρεσιών, οι οποίες σχετίζονται με τις τηλεπικοινωνίες και τα μέσα μαζικής δικτύωσης, με την έννοια της οικονομίας του διαμοιρασμού (sharing economy). Με αυτόν τον τρόπο η αλληλεξάρτηση αγγίζει πλέον τις παρυφές του κυβερνοχώρου. Το αν, βέβαια πραγματοποιείται κατασκοπεία ή και υπονόμευση της δυτικής κυβερνοασφάλειας, είναι το δευτερογενές αλλά και σημαντικότερο ζήτημα που προκύπτει.
Ποιες οι πιθανές λύσεις
Ο πρόεδρος Τραμπ, όπως διαπιστώνουμε, αξιοποιεί δραστικά εργαλεία, αναγκάζοντας την Huawei να αιτείται κρατικές, αμερικανικές άδειες για την οικονομική της δραστηριότητα. Το εργαλείο του προστατευτισμού φαίνεται να αντιτίθεται ριζικά στη θεσμοθετημένη διείσδυση της Κίνας στον κυβερνοχώρο του Ατλαντικού. Η πολιτική αυτή έχει υψηλό κόστος, εξαιτίας του σημαντικού βαθμού αλληλεξάρτησης των χωρών. Εντάσσεται, όμως, στη γενικότερη πολιτική ατζέντα προστατευτισμού του Trump και δεν προκαλεί ιδιαίτερη έκπληξη. Αντίθετα, ο πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας, Εμμανουέλ Μακρόν, έδειξε διαφορετική στάση. Αποδεχόμενος την επέκταση του δικτύου 5G στην Ευρώπης, τόνισε την ανάγκη για τη λήψη κατάλληλων μέτρων ασφαλείας στον ευρωπαϊκό κυβερνοχώρο, για τα οποία οφείλεται να υπάρξει κατάλληλη μέριμνα ούτως ή άλλως.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η άποψη του Μακρόν είναι συμβατή με την εμπειρία του κατά την προεκλογική περίοδο του 2017. Έχοντας ως αντίπαλο την Μαρίν Λε Πεν, ο Μακρόν αντιμετώπισε, με επιτυχία, επιθέσεις από χάκερς της ομάδας «Fancy Bear» και της «Pawn Storm», κερδίζοντας στις εθνικές εκλογές της Γαλλίας. Ανεξαρτήτως, λοιπόν, του αν επιτραπεί στη Huawei να προβεί στην εγκατάσταση του δικτύου, οι κυβερνήσεις οφείλουν να μην ξεχνούν τη συνεχή μέριμνα και αναβάθμιση της άμυνας του κυβερνοχώρου.