Μπορεί η είδηση της ακύρωσης της απόφασης που όριζε ότι η Αγία Σοφία θα λειτουργεί ως μουσείο να είναι το θέμα συζήτησης των ημερών στην Ελλάδα και στον δυτικό κόσμο, η τουρκική προπαγάνδα όμως, μέσα ενημέρωσης, social media κ.λπ. είχαν φροντίσει να προετοιμάσουν το έδαφος εδώ και καιρό. Και φυσικά να «πωρώσουν» τα πιο συντηρητικά στοιχεία της τουρκικής κοινωνίας. Ρεπορτάζ, άρθρα, αφιερώματα έκαναν την εμφάνισή τους επί μακρόν στον τουρκικό (και ελεγχόμενο) Τύπο.
Από τα πιο χαρακτηριστικά είναι ίσως αυτό της μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδας Sabah, με ημερομηνία 17 Ιουνίου 2020 που αναφέρεται στην Άλωσης της Πόλης (κατάκτηση για τους Τούρκους), στην Αγία Σοφία και τον ρόλο του Μωάμεθ Β’ το Πορθητή και φέρει τον τίτλο «Αγία Σοφία, ο θησαυρός του Σουλτάνου Μεχμέτ του Κατακτητή» [σ.σ. έτσι αποκαλούν τον Μωάμεθ τον Πορθητή].
Συνολικά οι αναφορές στο δημοσίευμα, κινούνται ανάμεσα σε θρύλους και ιστορικά στοιχεία (με τα όρια μεταξύ των δύο να είναι ίσως δυσδιάκριτα) ενώ ισχυρό είναι και το θρησκευτικό στοιχείο όσο και αυτό των παραδοσιακών προκαταλήψεων και της φύσης στο υπερφυσικό. Μάλιστα στο ρεπορτάζ, γίνεται αναφορά και στην περίφημη «κατάρα» του Μωάμεθ για την Αγία Σοφία, κάτι που αυτές τις μέρες αναπαράγεται συνεχώς στην Τουρκία από επίσημα και μη χείλη.
Ας δούμε λοιπόν κάποιες αξιοπρόσεκτες αναφορές στο συγκεκριμένο δημοσίευμα που υποστηρίζει ότι μεταφέρει στους αναγνώστες τις απόψεις του Μωάμεθ του Πορθητή για τον ναό της Αγίας Σοφίας, το έργο του και φυσικά θυμίζει την...κατάρα.
Η πρώτη επίσκεψη του Σουλτάνου στην Αγ.Σοφία
«Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης διήρκεσε περισσότερο από το αναμενόμενο. Οι πασάδες ζήτησαν από τον σουλτάνο άδεια να λεηλατήσουν την πόλη. Ο σουλτάνος έδωσε την άδειά του, αλλά μόνο αφού έκανε μια τελευταία πρόταση στον αυτοκράτορα του Βυζαντίου, Κωνσταντίνο, να παραδοθεί.
Τελικά, στις 29 Μαΐου, η πόλη έπεσε. Εκείνοι που είχαν την ευκαιρία έφυγαν. Ο αυτοκράτορας πέθανε υπερασπιζόμενος την Πόλη. Οι άνθρωποι έσπευσαν στην Αγία Σοφία γεμάτοι φόβο και σε πανικό. Χιλιάδες άνθρωποι κατέφυγαν σε αυτόν τον μεγάλο ναό. Όταν έγινε κατανοητό ότι η αντίσταση είχε καμφθεί, ο στρατός έλαβε διαταγή να μην σκοτώσει όσους δεν αντιστέκονται με τη χρήση όπλων.
Όταν ο Σουλτάνος Μεχμέτ μπήκε στην πόλη από το Τοπ Καπί, ανακηρύχθηκε «Κατακτητής». Οι φήμες λένε πως μόλις μπήκε στην πόλη, επισκέφτηκε πρώτα την Αγία Σοφία. Χιλιάδες άνθρωποι τον παρακολούθησαν με αγωνία, μερικοί από αυτούς έκλαιγαν, άλλοι παρακαλούσαν, άλλοι προσεύχονταν. Ο σουλτάνος κάλεσε το πλήθος να τον ακούσει και έδωσε μια ωραία ομιλία. Είπε ότι οι ζωές τους ασφαλείς και οι ελευθερίες τους εξασφαλισμένες.
Οι νικητές κυβερνούν πάντα τους ηττημένους. Ο Σουλτάνος Μεχμέτ ακολούθησε ένα μονοπάτι που έδειξε πως ήταν πολύ πιο ώριμος απ’ ο,τι θα παρμένε κανείς για την ηλικία του. Θα μπορούσε να τους κρατούσε όλους ως σκλάβους αν ήθελε. Ωστόσο, σε όλους τους ανθρώπους δόθηκε δωρεάν η οθωμανική υπηκοότητα. Το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο αναγνωρίστηκε επισήμως και απολάμβανε ειδικών προνομίων. Ο Σουλτάνος Μεχμέτ ήταν τώρα ο κυβερνήτης δύο αυτοκρατοριών.
Περιηγήθηκε στην Αγία Σοφία για μεγάλο χρονικό διάστημα. Σκαρφάλωσε επίσης στην κορυφή του ναού. Όλοι οι ιστορικοί καταγράφουν τον θαυμασμό του για το μεγαλείο της. Διάβασε ένα περσικό ποίημα ή, σύμφωνα με άλλη εκδοχή το έκανε, όταν επισκέφτηκε το παλάτι του αυτοκράτορα.
Ο σουλτάνος περιέγραψε όσα έβλεπε. Τα αποσπάσματα από τα λεγόμενά του αναφέρουν ότι άποψή του ήταν ότι η Πόλη καταστράφηκε εξαιτίας των πολέμων και της διαφθοράς, κυρίως κατά την εισβολή των Λατίνων. Η θρυλική και ονειρική πόλη ήταν ένα ερείπιο» .
Φροντίδα για τον ναό και την πόλη
«Θεμέλιος λίθος του ισλαμικού πολιτισμού αποτελεί η αποκατάσταση των πόλεων και η διασφάλιση της ευημερίας των ανθρώπων. Ήταν Κωνσταντινούπολη να γίνει ξανά όμορφη και να γίνει η πόλη-επίκεντρο, όπως άξιζε στη δόξας της.
Ο σουλτάνος έδωσε αμέσως εντολές για την ανοικοδόμηση της πόλης. Φυσικά, η πρώτη δουλειά ήταν να μετατραπεί η Αγία Σοφία σε τζαμί. Αυτό ήταν δικαίωμα του σουλτάνου. Δεδομένου ότι σεβόταν τις άλλες θρησκείες και τα κέντρα λατρείας, αντί να κατεδαφίσει το εσωτερικό του ναού διέταξε να γίνουν παρεμβάσεις εσωτερική διακόσμηση ώστε να μοιάζει με ένα υπέροχο τζαμί. Όταν έγινε η πρώτη προσευχή της Παρασκευής στην Αγία Σοφία, διάβασε ο ίδιος το καθιερωμένο κήρυγμα και ο δάσκαλός του Ακσαμσάντιν, τέλεσε την προσευχή.
Κάλεσε αρχιτέκτονες και πρωτομάστορες από την Ανατολία και τα Βαλκάνια για να ανοικοδομήσουν ολόκληρη την πόλη, από την κατασκευή υδραγωγείων έως την επισκευή δρόμων.
Ίδρυσε ινστιτούτο των τεχνών με την ονομασία “Nakkaşhane-i Rum” ενώ διακοσμούσε την πόλη. Προσκάλεσε καλλιτέχνες όχι μόνο από τον ανατολικό κόσμο αλλά και από τη Δύση. Κάλεσε καλλιτέχνες από όσες χώρες μπορούσε, ειδικά την Ιταλία.
Μετά την κατάκτηση, ένα σημαντικό μέρος των επενδύσεων του κατευθύνθηκε στην ανάπτυξη της Κωνσταντινούπολης και δημιούργησε και ένα ίδρυμα. Η Αγία Σοφία ήταν ένα από τα κορυφαία αξιοθέατα στο οποίο το ίδρυμα θα δαπανούσε σημαντικό μέρος των πόρων του. Ο λόγος για τον οποίο το κτίριο επέζησε δεκάδων σεισμών και δύσκολων καιρών είναι εξαιτίας της φροντίδας του ιδρύματος του και της υποστήριξης που παρείχαν οι διάδοχοι του Σουλτάνου».
«Η κατάρα του Σουλτάνου»
«Τα βακούφια του ιδρύματος αποτελούν και τη έκφραση της ύστατης επιθυμίας του Σουλτάνου Μεχμέτ του Κατακτητή. Σύμφωνα με το κείμενο [σ.σ. που συνοδεύει τις δωρεές δηλ. τα βακούφια], όλα τα περιουσιακά στοιχεία που κέρδισε ο σουλτάνος ως λεία από τον πόλεμο, καταμετρήθηκαν ένα προς ένα έσοδά από αυτά δωρίστηκαν στην Κωνσταντινούπολη, ειδικά στην Αγία Σοφία.
Η συμμόρφωση με τους όρους [του Σουλτάνου] για όλα τα βακούφια του ιδρύματος είναι απαραίτητη. Αυτό δεν μπορεί να αλλάξει μέχρι το τέλος του κόσμου. Τα βακούφια περιέχουν μια τελευταία επιθυμία - δήλωση του ιδρυτή σχετικά για την πιθανότητα κατάχρησης [των δωρεών από το ίδρυμα]. Σε αυτήν την ενότητα, ο ιδρυτής καταριέται όσους προχωρούν σε αλλαγές με κακόβουλες προθέσεις.
Αυτό έκανε και ο Μεχμέτ ο Κατακτητής. Ανέφερε πως δεν είναι halal [δεν επιτρέπεται στο Ισλάμ) για κανέναν, που έχει δημιουργηθεί από τον Αλλάχ, που πιστεύει στον Αλλάχ και στο όραμά Του, και που πιστεύει στην μεταθανάτιο ζωή και τη δόξα Του, να μειώσει, να διαταράξει, να αλλάξει, να μετατρέψει, να παραμελήσει το ίδρυμα και τις δωρεές, να το διαχειριστεί ως δικό του και να αλλάξει την λειτουργία του. Εάν κάποιος διαπράξει κάποια από αυτές τις πράξεις, εν ολίγοις, είναι σαφές ότι διαπράττει ένα μεγάλο haram [απαγόρευση από το Ισλάμ). Ο σουλτάνος συνέχισε : «Είθε η κατάρα του Αλλάχ και των Αγγέλων και όλης της ανθρωπότητας να είναι πάνω τους. Είθε να μείνουν στην κόλαση για πάντα, και η τιμωρία τους να μην ελαφρύνει. Κανένα έλεος, για πάντα. Όποιος το αλλάξει, αφού το ακούσει αυτό και το δει, η αμαρτία του θα πέσει και πάνω σε αυτούς που θα το αλλάξουν.
Μπορεί με αυτή τη δήλωση να θεωρηθεί ότι ο Σουλτάνος Μεχμέτ ο Κατακτητής θα ήθελε η Αγία Σοφία να συνεχίσει να λειτουργεί ως μουσείο;».
Προφανώς για το ακροατήριο στο οποίο στοχεύει το δημοσίευμα το ερώτημα είναι ρητορικό. Ήδη τις τελευταίες ημέρες αρκετοί στην Τουρκία δηλώνουν πλέον ανακουφισμένοι που λύθηκε η κατάρα...