Είναι ευρύτατα εδραιωμένη η άποψη πως η χώρα μας ταλανίζεται από ένα βαθύ και διαχρονικό πολιτικό πρόβλημα. Πολύ συχνά, καταλήγουμε πως πηγή αυτού του προβλήματος είναι το πολιτικό προσωπικό της χώρας. Ειδικότερα, πιστεύω πως αυτό έχει να κάνει με την έλλειψη συνέπειας που εμφανίζουν οι πολιτικοί στις μέρες μας, αλλά όχι μόνο οι πολιτικοί.
Ας ξεκινήσουμε όμως από τον πολιτικό. Ο πολιτικός είναι άνθρωπος, κανονικός, σαν εμένα κι εσένα, έχει μεγαλώσει με έναν α’ τρόπο, έχει εμπειρίες, έχει σπουδάσει έχει δουλέψει, έχει ανάγκες, έχει στόχους, έχει αδυναμίες, όλα αυτά τα έχει σε μεγάλο ή μικρό βαθμό, όμως τα έχει. Είναι ένας από εμάς και συνεπώς και εμείς όλοι είμαστε εν δυνάμει πολιτικοί. Τώρα ας αναρωτηθούμε ποιοι είναι οι πιθανοί λόγοι που κάποιος γίνεται πολιτικός. Θα μπορούσαν να είναι οι εξής: α) για να υπηρετήσει το λαό και να προσφέρει στο κοινό καλό, β) για να ανατρέψει άλλους πολιτικούς που δεν μπορούν να αποδώσουν, γ) γιατί πιστεύει στις ιδέες του και θέλουν να κάνουν την φωνή τους να ακουστεί, δ) για να γίνει γνωστός/γνωστή, ε) για να αποκτήσει προνόμια, στ) για να ανέλθει στην κοινωνική πυραμίδα, ζ) για να βρει δουλειά. Πράγματι όλα τα παραπάνω μοιάζουν αρκετά πιστικοί λόγοι. Και όντως αν το αναλογιστεί κανείς όλα τα παραπάνω εκπληρώνονται σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό για όποιον ασχολείται με την πολιτική. Βέβαια, αυτό που τώρα έχει σημασία είναι με ποια σειρά ένας πολιτικός τοποθετεί τα παραπάνω. Θέτει πρώτα και μοναδικά τον στόχος της εξυπηρετήσεως του κοινού καλού; ή το χρησιμοποιεί σαν το ιδανικό πρόσχημα για την εξυπηρέτηση της προσωπικής του ατζέντας και την πλήρωση άλλων πιο προσωπικών αναγκών του;
Σε αυτό το σημείο αξίζει να προσθέσουμε ένα ακόμα στοιχείο που είναι η ανάγκη που έχει ένας πολιτικός, να είναι πολιτικός, του αρέσει να είναι πολιτικός, θέλει να είναι. Έχουμε λοιπόν έναν άνθρωπο που θέλει να είναι πολιτικός, ίσως το πρώτο και βασικότερο συστατικό. Μεταξύ μας τυχεροί είμαστε που έχουμε ακόμα ανθρώπους που θέλουν να βάλουν τον εαυτό τους σε αυτή τη θέση όταν στην Ελλάδα επικρατεί η πολιτική απάθεια, η αποχή του εκλογικού σώματος, και η διαμαρτυρία του καναπέ και της κουκούλας.
Το θέμα είναι αν εμείς από τη θέση του ψηφοφόρου τώρα, είμαστε ικανοί να διακρίνουμε αυτούς που αισθάνονται, έστω και λίγο, την πολιτική σαν λειτούργημα από αυτούς που την χρησιμοποιούν σαν όχημα για άλλους σκοπούς. Αν μπορούμε να ξεχωρίσουμε αυτούς που όχι μόνο θέλουν να προσφέρουν αλλά επίσης μπορούν. Έχουμε, άραγε, αναλογιστεί ποτέ την ευθύνη μας;
Ας μην ξεχνάμε επίσης, ότι ο πολιτικός, είναι και αυτός ένα “προϊόν” και πρέπει κι αυτός να πουλήσει για να συνεχίσει να επιβιώνει. Έτσι, συχνά, είναι ο πολιτικός που θέλει το καταναλωτικό κοινό. Πράττει αυτά που θα του φέρουν εύνοια στα μάτια του κόσμου και θα του δώσουν τη θέση που λαχταρά. Οι πολιτικοί μας υπό αυτό το πρίσμα του personal branding , είναι σαν τα τηλεοπτικά προγράμματα, σαν τα προϊόντα του super market, σκοπός τους είναι να πουλήσουν. Και για να το πετύχουνε αυτό έχουν την συμπεριφορά που εξυπηρετεί την διείσδυσή τους στο καταναλωτικό κοινό που έχουν στοχεύσει, χρησιμοποιώντας το ανάλογο λεξιλόγιο, αναπτύσσοντας τα κατάλληλα επιχειρήματα και εφαρμόζοντας τις αντίστοιχες πρακτικές. Καταλήγουμε, λοιπόν, στο συμπέρασμα πώς οι πολιτικοί είναι σε μεγάλο βαθμό πλάσμα των ίδιων τους των αναγκών, αλλά και των ψηφοφόρων.
Σπανίως συναντάμε πολιτικούς που να κατέχουν ή να εφαρμόζουν την τέχνη και την επιστήμη της πολιτικής, όπως αυτή χαρακτηρίζεται από τη συνέπεια προς την εξασφάλιση της ευημερίας για το κοινωνικό σύνολο. Ίσως εκεί ανάμεσα στην βούληση για προσφορά, στην επίτευξη των προσωπικών στόχων και στην ικανοποίηση των ψηφοφόρων να προκύπτει και το ζήτημα της πολιτικής ασυνέπειας. Ίσως αυτός να είναι ο λόγος που οι πολιτικοί μας εμφανίζονται ανεπαρκείς και κατώτεροι των περιστάσεων. Ίσως η συνέπειά των λόγων τους να χάνεται κάπου ανάμεσα στα ακριβά ρούχα, τα πολυτελή αυτοκίνητα, τα μεγάλα γραφεία τα μακρινά ταξίδια, αλλά και σε άυλα προνόμια όπως αυτά της αναγνώρισης, της αποδοχής, της υψηλής αυτοεκτίμησης, της γρήγορης κοινωνικής ανάδειξης.
Από την άλλη, η αλήθεια είναι πως η ενασχόληση με την πολιτική είναι μια διαδικασία αρκετά απαιτητική και δύσκολη. Περιλαμβάνει θυσίες που ο ψηφοφόρος αγνοεί, απαιτείται τεράστια προσωπική επένδυση σε χρόνο, χρήμα, χάρες, κενές κοινωνικές επαφές για να φτάσει κάποιος σε περίοπτη πολιτική θέση, αν φτάσει.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να προσθέσουμε ένα ακόμα στοιχείο που αποτελεί χαρακτηριστικό της ελληνικής κοινωνίας στις μέρες μας και συνεπώς επηρεάζει και τον πολιτικό που προέρχεται από αυτήν. Αυτό της ιδιοτέλειας, που στην λαϊκή εκφράζεται ως «ο Έλληνας παρτάκιας». Ο Έλληνας που μοιάζει να είναι πιο σημαντικός κι από την ίδια του τη χώρα, που θέλει να αλλάξει τον κόσμο αλλά όχι τον εαυτό του, που του φταίνε οι άλλοι αλλά ποτέ αυτός, που τους «κακούς» πολιτικούς δεν τους ψήφισε αυτός αλλά οι άλλοι και που ποτέ δεν αναλαμβάνει το μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί.
Ας συνθέσουμε τώρα ξανά τα στοιχεία. Έχουμε έναν άνθρωπο σαν όλους εμάς, Έλληνα που χαρακτηρίζεται από ιδιοτέλεια, με ανάγκες και αδυναμίες, που θέλει να γίνει πολιτικός για όλους τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω και που για να το πετύχει αυτό πρέπει να μπει στο σύστημα να παλέψει μέσα σε αυτό, και ταυτόχρονα, να πουλήσει τον εαυτό του στο κοινό. Ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το αποτέλεσμα όταν τα καταφέρει; Εσείς τι θα κάνατε; Πιθανότατα, είναι η στιγμή για ένα τεράστιο εσωτερικό δίλημμα. Μήπως η συνέπεια προς τον εαυτό μας μοιάζει να είναι σημαντικότερη από την πολιτική συνέπεια, τη συνέπεια προς τους άλλους;
Συνοψίζοντας, χρειαζόμαστε πολιτικούς που δεν θα είναι προβλέψιμοι, αποκρουστικοί, ανίκανοι, χωρίς ίχνος φαντασίας και τόλμης. Χρειαζόμαστε ανθρώπους που θα εμπνέουν, που μέσα από τις πράξεις τους και τη συνέπειά τους θα βελτιώνουν τη ζωή του κοινωνικού συνόλου, θα είναι σοβαροί και μετρημένοι, θα μπαίνουν μπροστά και θα αναλαμβάνουν την ευθύνη. Κι όμως θα πει κάποιος, αυτοί οι άνθρωποι υπάρχουν, ζουν και εργάζονται εκεί έξω, τους γνωρίζουμε, τους μιλάμε και μπορεί να τους ψηφίζαμε. Αλλά, ή δεν εμπλέκονται με την πολιτική ή δεν μπορούν να ξεχωρίσουν μέσα σε ένα πολιτικό σύστημα τις αρχές του οποίου δεν υιοθετούν και το οποίο τους εξαλείφει με τον τρόπο του.
Το ζητούμενο λοιπόν είναι να ανατρέψουμε την παρούσα κατάσταση και για να γίνει αυτό, χρειαζόμαστε μιαν υπέρβαση. Μιαν υπέρβαση, πρώτα εσωτερική, που θα αλλάξει τον κακό μας εαυτό. Αν αλλάξουμε εμείς, ίσως τότε να αλλάξουμε και τη μοίρα μας. Είναι πλέον αναγκαστικό, να βάλουμε ξανά στη ζωή μας έννοιες όπως ο σεβασμός, η ειλικρίνεια, η ηθική. Μονάχα αν αναλάβουμε το μερίδιο της ευθύνης που μας αναλογεί, μόνο αν αντιληφθούμε πως το ατομικό καλό θα έρθει μέσα από το κοινό καλό, μόνο τότε θα αλλάξουμε και την ποιότητα του πολιτικού μας προσωπικού. Μοιάζει επιτακτικό, να αποκτήσουμε το σύντομότερο χαρακτηριστικά ενεργού πολίτη. Ενός πολίτη που ενδιαφέρεται και ενημερώνεται, που συμμετέχει, που γνωρίζει τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά του, και που όταν καλείται, κατέρχεται στις κάλπες και ψηφίζει. Αυτή του δε η ψήφος χαρακτηρίζεται από υπευθυνότητα. Είναι αποτέλεσμα μελέτης, σκέψης, και κρίσης.
Η δύναμή μας και ταυτόχρονα η ευθύνη μας είναι τεράστια.
«Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: “Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη Γη. Αν δεν σωθεί, εγώ θα φταίω». Νίκος Καζαντζάκης