Η επανορθωτική επίδραση μιας καλής νυχτερινής ξεκούρασης είναι ευρέως αναγνωρισμένη και η δημοφιλής επιστημονική εξήγηση ήταν ότι ο εγκέφαλος «ξεπλένει» τις τοξίνες κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Ωστόσο, νέα ευρήματα υποδηλώνουν ότι αυτή η θεωρία, η οποία έχει γίνει κυρίαρχη άποψη στη νευροεπιστήμη, μπορεί να είναι λανθασμένη. Η μελέτη διαπίστωσε ότι η «κάθαρση» και η κινητικότητα στους εγκεφάλους των ποντικών ήταν, στην πραγματικότητα, σημαντικά μειωμένη κατά τη διάρκεια του ύπνου και της αναισθησίας.
«Ακουγόταν σαν μια ιδέα που κέρδισε το βραβείο Νόμπελ», δηλώνει ο καθηγητής Νικ Φρανκς, καθηγητής βιοφυσικής και αναισθησίας στο Imperial College του Λονδίνου και συνεπικεφαλής της μελέτης.
«Αν στερείστε ύπνου, αμέτρητα πράγματα πάνε στραβά – δεν θυμάστε τα πράγματα καθαρά, ο συντονισμός χεριού-ματιού είναι κακός», πρόσθεσε. «Η ιδέα ότι ο εγκέφαλός μας κάνει αυτή τη βασική ”καθαριότητα” κατά τη διάρκεια του ύπνου φαίνεται να έχει νόημα».
Ωστόσο, υπήρχαν μόνο έμμεσες ενδείξεις ότι το σύστημα απομάκρυνσης των «απορριμμάτων» του εγκεφάλου αυξάνει δραστηριότητα κατά τη διάρκεια του ύπνου, σύμφωνα πάντα με τον Φρανκς.
Στην τελευταία μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Neuroscience, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια φθορίζουσα χρωστική ουσία για να μελετήσουν τον εγκέφαλο ποντικών. Αυτό τους επέτρεψε να δουν πόσο γρήγορα η βαφή μετακινήθηκε από κοιλότητες γεμάτες με υγρό, που ονομάζονται κοιλίες, σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου και τους επέτρεψε να μετρήσουν απευθείας τον ρυθμό «κάθαρσης» της χρωστικής από τον εγκέφαλο.
Η μελέτη έδειξε ότι η «κάθαρση» της χρωστικής μειώθηκε κατά περίπου 30% στα ποντίκια που κοιμόντουσαν και κατά 50% στα ποντίκια που ήταν υπό αναισθησία, σε σύγκριση με τα ποντίκια που κρατήθηκαν ξύπνια.
«Το πεδίο έχει επικεντρωθεί τόσο στην ιδέα της κάθαρσης ως έναν από τους βασικούς λόγους για τους οποίους κοιμόμαστε και φυσικά ήμασταν πολύ έκπληκτοι όταν παρατηρήσαμε το αντίθετο στα αποτελέσματά μας», είπε ο Franks. «Βρήκαμε ότι ο ρυθμός ”κάθαρσης” της χρωστικής από τον εγκέφαλο μειώθηκε σημαντικά σε ζώα που κοιμόντουσαν ή ήταν υπό αναισθησία».
Οι ερευνητές προβλέπουν ότι τα ευρήματα θα επεκταθούν και στους ανθρώπους καθώς ο ύπνος είναι μια βασική ανάγκη που μοιράζονται όλα τα θηλαστικά.
Ο καθηγητής Μπιλ Γουίσντεν, προσωρινός διευθυντής του Ινστιτούτου Έρευνας για την Άνοια του Ηνωμένου Βασιλείου στο Imperial College του Λονδίνου και συν-επικεφαλής συγγραφέας, δήλωσε: «Υπάρχουν πολλές θεωρίες για το γιατί κοιμόμαστε, και παρόλο που έχουμε δείξει ότι η απομάκρυνση των τοξινών μπορεί να μην είναι βασικός λόγος, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι ο ύπνος είναι σημαντικός (ως προς αυτό)».
Τα ευρήματα σχετίζονται με την έρευνα για την άνοια λόγω των αυξανόμενων ενδείξεων για σχέση μεταξύ του κακού ύπνου και του κινδύνου Αλτσχάιμερ. Δεν έχει γίνει σαφές εάν η έλλειψη ύπνου μπορεί να προκαλέσει Αλτσχάιμερ ή αν είναι απλώς ένα πρώιμο σύμπτωμα. Κάποιοι είχαν υποθέσει ότι χωρίς αρκετό ύπνο, ο εγκέφαλος μπορεί να μην είναι σε θέση να «καθαρίσει» αποτελεσματικά τις τοξίνες, αλλά η τελευταία έρευνα εγείρει αμφιβολίες σχετικά με το πόσο ισχύει αυτή της εξήγηση.
«Επειδή αυτή η ιδέα έχει ασκήσει τέτοια επιρροή, είναι πιθανώς αυξημένο το άγχος των ανθρώπων ότι αν δεν κοιμηθούν θα είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν άνοια», σημειώνει ο Φρανκς.
Ο Γουίσντεν αναφέρει επίσης: «Ο διαταραγμένος ύπνος είναι ένα κοινό σύμπτωμα που βιώνουν οι άνθρωποι που ζουν με άνοια. Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε ακόμα αν αυτό είναι συνέπεια ή κινητήριος παράγοντας στην εξέλιξη της νόσου. Μπορεί κάλλιστα ο καλός ύπνος να βοηθά στη μείωση του κινδύνου άνοιας για άλλους λόγους εκτός από την απομάκρυνση των τοξινών».
Και καταλήγει: «Η άλλη πλευρά της μελέτης μας είναι ότι δείξαμε ότι η ”κάθαρση” του εγκεφάλου είναι εξαιρετικά αποτελεσματική κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης. Γενικά, το να είσαι ξύπνιος, να είσαι δραστήριος και να ασκείσαι μπορεί να ”καθαρίσει” πιο αποτελεσματικά τον εγκέφαλο από τις τοξίνες».
ΠΗΓΗ: The Guardian