Σκοπός της παρούσας ανάλυσης είναι αφενός να ενημερώσει το αναγνωστικό κοινό όσον αφορά τις πρόσφατες εξελίξεις που έλαβαν χώρα στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας και αφετέρου να επισημάνει ορισμένους παράγοντες που επηρεάζουν τη διαμόρφωση του διεθνούς περιβάλλοντος ασφάλειας. Αφορμή για τη συγγραφή της στάθηκε η ανάδειξη του Xi Jinping (Σι Τζινπίνγκ) στα καθήκοντα του Γενικού Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας [Communist Party of China (CPC)] στις 23 Οκτωβρίου 2022, κατά το 20ο Εθνικό Συνέδριο του Κόμματος (20th National Congress).[1]
Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι ο Σι Τζινπίνγκ είναι ο μοναδικός ηγέτης στην ιστορία της Κίνας που αναδεικνύεται για 3η συνεχόμενη φορά Γενικός Γραμματέας (η πρώτη φορά που ανέλαβε τα εν λόγω καθήκοντα ήταν το 2012) γεγονός που αποδεικνύει την έμπρακτη εμπιστοσύνη που τρέφουν προς το πρόσωπό του τα υπόλοιπα στελέχη του Κόμματος.
Η εξασφάλιση μίας ακόμα θητείας πενταετούς διάρκειας από το ίδιο άτομο, μας παρέχει τη δυνατότητα να προβούμε σε πιο «ασφαλείς» εκτιμήσεις σχετικά με την πολιτική που πρόκειται να ασκήσει η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, η οποία δεν αναμένεται να παρουσιάσει σημαντικές διαφορές σε σχέση με αυτήν της προηγούμενης δεκαετίας. Βασικό στοιχείο της κινέζικης εξωτερικής πολιτικής είναι το Δόγμα «Ειρηνική Ανάπτυξη» [2] (Peaceful Development), σύμφωνα με το οποίο η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας επιδιώκει την οικονομική της ανάπτυξη μέσω της επίλυσης των εσωτερικών της ζητημάτων και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών.
Εστιάζει δε στην «ήπια ισχύ» τονίζοντας ότι η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας δεν αποτελεί απειλή για τα άλλα κράτη. Το συγκεκριμένο μάλιστα Δόγμα αρχικά έφερε τον τίτλο «Ειρηνική Άνοδος» (Peaceful Rise) αλλά μετονομάστηκε σε «Ειρηνική Ανάπτυξη» λίγο αργότερα λόγω της «καχύποπτης» αντιμετώπισής του από τον δυτικό κόσμο. [3]
Όσον αφορά την εσωτερική της πολιτική, η βασική αρχή που ακολουθεί η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας είναι η αποκαλούμενη «One Country, Two Systems» (Μία Χώρα, Δύο Συστήματα) η οποία αναφέρεται στο σύστημα διακυβέρνησης ορισμένων περιοχών – όπως το Χονγκ Κονγκ και το Μακάο - οι οποίες αν και θεωρούνται «αυτόνομες» αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της κινέζικης επικράτειας.
Το «αγκάθι» αυτού του συστήματος δεν είναι άλλο από την Ταϊβάν, η οποία έχει εκδηλώσει την επιθυμία απόσχισης από τη «μητέρα Κίνα». Σύμφωνα μάλιστα με την κινέζικη Λευκή Βίβλο με τίτλο «The One-China Principle and the Taiwan Issue» [4] (Η Αρχή της Μίας-Κίνας και το Ζήτημα της Ταϊβάν) με ημερομηνία έκδοσης 21 Φεβρουαρίου 2000, η εν λόγω αποσχιστική τάση ενισχύεται από τη στάση των ΗΠΑ, ενώ μέσα στο κείμενο τονίζεται ότι σε περίπτωση που η Ταϊβάν αποσχιστεί από την Κίνα «[…] η κυβέρνηση θα αναγκαστεί να υιοθετήσει κάθε δυνατό δραστικό μέτρο, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης βίας, για τη διασφάλιση της κινέζικης κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας και την εκπλήρωση της μεγάλης υπόθεσης της επανένωσης».
Η διατήρηση των προαναφερθέντων πολιτικών επιβεβαιώθηκε από τον Xi Jinping στην αναφορά που υπέβαλε ενώπιον του 20ου Εθνικού Συνεδρίου, η οποία είχε τίτλο «Hold High the Great Banner of Socialism with Chinese Characteristics and Strive in Unity to Build a Modern Socialist Country in All Respects» [5] (Κρατήστε Ψηλά το Μεγάλο Λάβαρο του Σοσιαλισμού με Κινεζικά Χαρακτηριστικά και Αγωνιστείτε με Ενότητα για την Οικοδόμηση μιας Σύγχρονης Σοσιαλιστικής Χώρας από Κάθε Άποψη).
Μέσα σε αυτό το κείμενο έκτασης 64 σελίδων, ο Κινέζος ηγέτης αναφέρει ότι η Κίνα πρέπει να διατηρήσει ένα «παγκόσμιο όραμα» (global vision), να εκσυγχρονίσει την ειρηνική ανάπτυξη, να αυξήσει τη διεθνή της υπόσταση και επιρροή ώστε να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στην παγκόσμια διακυβέρνηση και να αναπτύξει μηχανισμούς για την αντιμετώπιση των ξένων κυρώσεων, δηλώνοντας ταυτόχρονα ότι «Θα πατάξουμε σκληρά την εισβολή, το σαμποτάζ, την υπονόμευση και τις αυτονομιστικές δραστηριότητες των εχθρικών δυνάμεων» αλλά και πως η Κίνα πρέπει να ενδυναμώσει τις Ένοπλες Δυνάμεις της, ενισχύοντας την αφοσίωση αυτών στο Κόμμα.
Αναφέρει επίσης ότι η πολιτική «Μία Χώρα, Δύο Συστήματα» αποτελεί σημαντική καινοτομία για τον Σοσιαλισμό με κινέζικα χαρακτηριστικά και πως η επίλυση του ζητήματος της Ταϊβάν αποτελεί ιστορική αποστολή και ακλόνητη δέσμευση για το Κόμμα.
Τονίζει ακόμα ότι η Εθνική Άμυνα της Κίνας έχει αμυντικό χαρακτήρα και δεν επιδιώκει να διαδραματίσει ηγεμονικό ρόλο ούτε έχει επεκτατικές βλέψεις, αναφέροντας τις «Πέντε Αρχές της Ειρηνικής Συνύπαρξης» (Five Principles of Peaceful Coexistence) με τα υπόλοιπα κράτη, οι οποίες περιλαμβάνουν:
(1) τον αμοιβαίο σεβασμό της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας,
(2) την αμοιβαία αποχή από επιθετικότητα,
(3) τη μη ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις του άλλου,
(4) την ισότητα και το αμοιβαίο όφελος και
(5) την ειρηνική συνύπαρξη.
Τέλος αναφέρει ότι επιθυμεί την αύξηση της επιρροής συνεργατικών σχημάτων όπως οι BRICS και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης [Shanghai Cooperation Organization (SCO)] των οποίων είναι μέλος.
Αν και οι παραπάνω θέσεις της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας δεν δείχνουν να αποτελούν αποσταθεροποιητικούς παράγοντες για το διεθνές περιβάλλον ασφάλειας, εν τούτοις εγείρουν ορισμένες ανησυχίες αν συσχετιστούν με άλλα θεσμικά κείμενα στρατηγικού χαρακτήρα σημαντικών παγκόσμιων δρώντων (global actors).
Το πρώτο από αυτά είναι η Στρατηγική Πυξίδα [6] (Strategic Compass) που δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) τον Μάρτιο του 2022 στην οποία αναφέρεται ότι η ΕΕ θα επιδιώξει την ενίσχυση της ναυτικής παρουσίας της, τη διεξαγωγή ελέγχων σε λιμάνια και τη διεξαγωγή στρατιωτικών ασκήσεων στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού (Indo-Pacific).
Το δεύτερο είναι το νέο «Στρατηγικό Δόγμα του ΝΑΤΟ του 2022» [7](NATO 2022 Strategic Concept) το οποίο αναφέρει ότι τα κράτη-μέλη του Βορειοατλαντικού Συμφώνου θα επιδιώξουν τη συνεργασία με χώρες όπως η Αυστραλία, η Ιαπωνία και η Κορέα, οι οποίες έχουν χαρακτηριστεί στην κινέζικη Λευκή Βίβλο ως μείζονες απειλές για την περιφερειακή και εθνική της ασφάλεια.
Το τελευταίο κείμενο είναι η Αμερικανική «Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας» [8] (National Security Strategy) που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο του 2022, σύμφωνα με την οποία μία από τις παγκόσμιες προτεραιότητες των ΗΠΑ είναι ο «εξοστρακισμός» (out-competing) της Κίνας.
Συνοψίζοντας, οφείλουμε να επισημάνουμε ότι η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας επιδιώκει τη διεύρυνση της σφαίρας επιρροής της, κυρίως μέσω της οικονομικής της ανάπτυξης. Μετά δε την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία η επιδίωξή αυτή φαντάζει πιο εφικτή από ποτέ, καθώς οι διεθνείς κυρώσεις απέναντι στη Ρωσία έχουν επιτρέψει στην Κίνα να συνάψει νέες εμπορικές σχέσεις και να ενισχύσει τις υφιστάμενες, διεκδικώντας έναν πιο ουσιαστικό ρόλο στη διεθνή πολιτική σκηνή.
Η άνοδος αυτή αλλάζει σημαντικά την παγκόσμια ισορροπία ισχύος, γεγονός που - όπως καταδεικνύουν τα στρατηγικά κείμενα που αναφέραμε - οδηγούν τους παγκόσμιους δρώντες στην άσκηση μια πιο «επιθετικής» Στρατηγικής, πέφτοντας με τον τρόπο αυτό στην «παγίδα του Θουκυδίδη».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της Στρατηγικής αποτελεί η επίσκεψη της Nancy Pelosi, - Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων - στην Ταϊβάν τον Αύγουστο του 2022, γεγονός που προκάλεσε την έντονη αντίδραση των Κινεζικών Αρχών. [9]
Λαμβάνοντας υπόψιν το γεγονός ότι το καθεστώς της Ταϊβάν αποτελεί ένα από τα πλέον ευαίσθητα ζητήματα για τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, η οποία επιθυμεί τα υπόλοιπα κράτη να σέβονται την κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα, να απέχουν από επιθετικές ενέργειες και να μην αναμειγνύονται στις εσωτερικές της υποθέσεις, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η νέα Στρατηγική που ακολουθείται στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού από τους διεθνείς δρώντες του «δυτικού κόσμου» πρόκειται να αυξήσει σημαντικά την ένταση σε περιφερειακό επίπεδο, επηρεάζοντας κατ’ επέκταση το διεθνές περιβάλλον ασφάλειας.
Αν και η διαμόρφωση του μελλοντικού αυτού περιβάλλοντος δεν δύναται να προσδιοριστεί με ακρίβεια - καθώς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο αντίδρασης της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας – οι αναφορές του Xi Jinping περί ανάπτυξης μηχανισμών για την αντιμετώπιση ξένων κυρώσεων και ενδυνάμωσης των κινέζικων Ενόπλων Δυνάμεων σίγουρα δεν αποτελούν παράγοντα εφησυχασμού.
Ολοκληρώνοντας την ανάλυσή μας παραθέτουμε μία «ευχή-κατάρα» η οποία πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες της στον Κινέζικο πολιτισμό αντιπροσωπεύοντας με τον καλύτερο τρόπο τις γεωπολιτικές ζυμώσεις που εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια μας, σύμφωνα με την οποία:
«Είθε να ζήσεις σε ενδιαφέροντες καιρούς». [10]
πηγές
1. Xinhua, Xi Jinping leads China on new journey. The State Council, The People’s Republic of China, 25 October 2022, http://english.www.gov.cn/news/topnews/202210/25/content_WS6357e5c6c6d0a757729e1c01.html (26/10/2022).
2. China’s Peaceful Development. The State Council, The People’s Republic of China, 6 September 2011, http://english.www.gov.cn/archive/white_paper/2014/09/09/content_281474986284646.htm (27/10/2022).
3. Nye Joseph, China’s “Peaceful” Rise? Project Syndicate, 16 March 2005, https://www.project-syndicate.org/commentary/china-s―peaceful―rise-2005-03?utm_term=&utm_campaign=&utm_source=adwords&utm_medium=ppc&hsa_acc=1220154768&hsa_cam=12374283753&hsa_grp=117511853986&hsa_ad=499567080219&hsa_src=g&hsa_tgt=aud-963711450924:dsa-19959388920&hsa_kw=&hsa_mt=&hsa_net=adwords&hsa_ver=3&gclid=Cj0KCQjwteOaBhDuARIsADBqReiWd5wiNVegTNbWgT7zCUyuonN6ptmL0taZjQ81pVpyO7s3VStrk6gaAvcQEALw_wcB (27/101/2022)
4. The One-China Principle and the Taiwan Issue. Mission of the People’s Republic of China to the European Union, 09 March 2004, http://eu.china-mission.gov.cn/eng/zywj/bps/200403/t20040309_8301612.htm (26/10/2022)
5. Xinhua, Full text of the report to the 20th National Congress of the Communist Party of China. The State Council, The People’s Republic of China, 25 October 2022, http://english.www.gov.cn/news/topnews/202210/25/content_WS6357df20c6d0a757729e1bfc.html (26/10/2022).
6. A Strategic Compass for the EU. European Union External Action, https://www.eeas.europa.eu/eeas/strategic-compass-security-and-defence-1_en (26/10/2022).
7. NATO 2022 Strategic Concept. North Atlantic Treaty Organization, https://www.nato.int/strategic-concept/ (26/10/2022).
8. National Security Strategy. The White House, October 2022, https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/10/Biden-Harris-Administrations-National-Security-Strategy-10.2022.pdf (26/10/2022).
9. Φουρλής Αντώνης, H Πελόζι έφτασε στη Ταϊβάν. HuffPost Greece, 2 Αυγούστου 2022, https://www.huffingtonpost.gr/entry/steno-tes-taivan-300000-chrestes-karfomenoi-sto-flightradar24-yia-ten-ptese-tes-pelozi_gr_62e92515e4b09d14dc469baf (26/10/2022).
10. May you live in interesting times.