Ο Δεκέμβριος μας άφησε μια καλή γεύση από τα «προσεχώς» των τεράστιων προκλήσεων που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ενωση το 2020.
Πρωτοφανείς καταιγίδες έφεραν χάος σε πολλά μέρη της νότιας Ευρώπης, δείχνοντας πως ο αντίκτυπος των ακραίων καιρικών φαινομένων θα καθορίσει την πολιτική του μπλοκ απέναντι στην κλιματική αλλαγή για τα επόμενα χρόνια.
Η ΕΕ έχει ήδη πει ότι θέλει να δαπανήσει προσπάθειες και χρήματα για να παραμείνει η παγκόσμια κινητήρια δύναμη στην λήψη μέτρων για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες απειλούν με κυρώσεις εναντίον εταιρειών που συνδέονται με τον αγωγό φυσικού αερίου από τη Ρωσία μέχρι τη Γερμανία, δείχνοντας και πάλι ότι η διατλαντική συμμαχία μεταξύ των χωρών της ΕΕ και των ΗΠΑ αντέχει όλο και λιγότερο στην εποχή της πολιτικής εξουσίας.
Στη Βρετανία, μια σπάνια εκλογική μάχη τον Δεκέμβριο εξασφάλισε στον συντηρητικό Πρωθυπουργό, Μπόρις Τζόνσον, μια σταθερή πλειοψηφία στη Βουλή των Κοινοτήτων για να υποστηρίξει τις προσπάθειές του «να τελειώνει με το Brexit». Με τα σημερινά δεδομένα, η Βρετανία στις 31 Ιανουαρίου θα γίνει το πρώτο έθνος που αποχωρεί από την ΕΕ.
Για όλες αυτές τις προκλήσεις θα χρειασθεί μια συντονισμένη ανταπόκριση από τα κράτη της ΕΕ, εάν θέλουν να πετύχουν το στόχο που έχουν θέσει, δηλαδή να έχουν μεγαλύτερο παγκόσμιο αντίκτυπο.
«Η Ευρώπη πρέπει να αυξήσει τη φωνή της πιο δυναμικά στον κόσμο», δήλωσε η Γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά της.
Ομως, καθώς περνάει ο καιρός, τέτοια ευρωπαϊκά μηνύματα έχουν γίνει ολοένα και πιο φευγαλέα και τα εγχώρια θέματα απαιτούν προσοχή.
Το κέντρο λήψης αποφάσεων της ΕΕ στις Βρυξέλλες, κοιτάζοντας μπροστά το 2020, έχει να αντιμετωπίσει και τις ασταμάτητες διαμαρτυρίες για το 1% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος που τα έθνη αναμένεται να δαπανήσουν στην ΕΕ κατά τη διάρκεια της δημοσιονομικής περιόδου 2021-2027. Καθώς ο λαϊκισμός στην Ευρώπη έχει μετατρέψει την ΕΕ και τις θεωρούμενες ελίτ σε «κόκκινο πανί», οι εθνικοί ηγέτες ανησυχούν πως οι ψηφοφόροι τους θα τους θεωρήσουν γενναιόδωρους προς τις Βρυξέλλες.
Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ντέιβιντ Σάσολι, τόνισε την ανάγκη για μια συμφωνία προϋπολογισμού «όσο το δυνατόν γρηγορότερα, προκειμένου να αποφευχθούν καθυστερήσεις στην εφαρμογή των πολιτικών και των προγραμμάτων της Ενωσης».
Πολλοί, ωστόσο, φοβούνται ότι το έτος 2020 θα χαθεί εν μέρει από τους περίπλοκους δημοσιονομικούς ελιγμούς. Κάτι τέτοιο θα έριχνε την ΕΕ σε ακόμη χαμηλότερη θέση ισχύος στα παγκόσμια ζητήματα.
«Οι Ευρωπαίοι κινδυνεύουν να γίνουν δύσμοιρα πιόνια σε μια διαμάχη υπεροχής μεταξύ της Κίνας, της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών», γράφει ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας, Καρλ Μπίλντ και ο Μάρκους Λεονάρντ, σε έναν απογοητευτικό απολογισμό του think tank του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τις εξωτερικές σχέσεις.
Ενα τέτοιο συμπέρασμα μπορεί να καταρρίπτει την αίσθηση που υπάρχει ότι η ΕΕ έχει επιστρέψει δυναμικά τα τελευταία χρόνια και θα συνεχίσει ακόμη πιο δυναμικά κατά την επόμενη δεκαετία. Γλίτωσε την έξοδο της Ελλάδας από το κοινό νόμισμα του ευρώ και βοήθησε αρκετά άλλα κράτη της ΕΕ να ανακάμψουν από τις κλιμακούμενες κρίσεις χρέους. Επαιξε καθοριστικό ρόλο στη συμφωνία - ορόσημο του Παρισίου για το κλίμα το 2015 και στην πυρηνική συμφωνία για το Ιράν. Και στάθηκε ενωμένη απέναντι στο αδιέξοδο που επικρατούσε επί 3 χρόνια για το Brexit.
To 2020 θα μπορούσε ποικιλοτρόπως να σηματοδοτήσει μια φωτεινή νέα αυγή για την ΕΕ. Ενα νέο καθεστώς έχει τεθεί σε ισχύ, με την Γερμανίδα Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να αναλαμβάνει την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τον Βέλγο Σαρλ Μισέλ να κατέχει τα ηνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Εξάλλου και το θρίλερ με το Brexit φαίνεται να έχει τελειώσει. Το Ηνωμένο Βασίλειο αναμένεται να αποχωρήσει στις 31 Ιανουαρίου και ενώ οι επόμενες εμπορικές συνομιλίες θα είναι τεταμένες και απαιτητικές, είναι δύσκολο τα πράγματα να γίνουν ξανά τόσο σοβαρά ώστε να απασχολούν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Θα μπορούσαν, βέβαια, να προκύψουν εντάσεις μεταξύ των χωρών της ΕΕ πάνω στα πολύ διαφορετικά οικονομικά συμφέροντα τους στις συναλλαγές με τη Βρετανία.
Οι σκόπελοι παραμονεύουν. Το 2020 θα μπορούσε ακόμα να υπάρξει έξαρση της διαμάχης μεταξύ των κεντρικών γραφείων της ΕΕ και της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, δύο ανατολικών κρατών - μελών, για τα οποία υπάρχει μεγάλη αμφισβήτηση σχετικά με τον αν ανταποκρίνονται στα δημοκρατικά ιδεώδη πάνω στα οποία οικοδομήθηκε το μπλοκ.
Οι πολιτικές της ΕΕ για την κλιματική αλλαγή - το κυρίαρχο ζήτημα που η ΕΕ θέλει να ηγηθεί παγκοσμίως - αντιμετωπίζουν εσωτερικές προκλήσεις. Η Πολωνία εξακολουθεί να καίει άνθρακα και αντιστέκεται στις εκκλήσεις για δραστικότερες ενέργειες απέναντι στην αλλαγή του κλίματος ενώ οι αγρότες και οι εργάτες στην Ολλανδία, τη Γαλλία και άλλες χώρες διαμαρτύρονται για τους νέους νόμους που αποσκοπούν στη μείωση της ρύπανσης.
Η Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ τον Δεκέμβριο έπρεπε να περάσει από έντονες λεκτικές διαμάχες μέχρι να πετύχει μια συμφωνία για συνολική δέσμευση ουδετερότητας σε άνθρακα μέχρι το 2050.
Εκτός των συνόρων της ΕΕ, οι Ηνωμένες Πολιτείες από τον έμπιστο σύμμαχο της Γηραιάς Ηπείρου, Μπαράκ Ομπάμα, έχουν περάσει σε νέα εποχή με έναν απρόβλεπτο εταίρο, τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος απέσυρε την Αμερική από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα.
Οι πρόσφατες έντονες διαφωνίες στα ζήτημα του Ιράν και του ΝΑΤΟ δείχνουν ότι το διατλαντικό ρήγμα διευρύνεται μεταξύ των συμμάχων.
«Οι υπάρχουσες δυνάμεις κατηφορίζουν μόνες τους σε νέα μονοπάτια», δήλωσε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ασκώντας κριτική στις ΗΠΑ.
Η ΕΕ εξακολουθεί να είναι ισχυρός υπερασπιστής της πολυμερούς προσέγγισης και της αναζήτησης παγκόσμιου συμβιβασμού. Ωστόσο, αυτή η προσέγγιση εξετάζεται καθημερινά, καθώς η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες αγωνίζονται για την οικονομική και στρατιωτική υπεροχή και ο Ρώσος ηγέτης, Βλαντιμίρ Πούτιν, επιδιώκει να υπονομεύσει τις δημοκρατίες και να επεκτείνει την επιρροή της χώρας του σε όλο τον κόσμο.
«Η αναζωπύρωση του ανταγωνισμού για τη μεγάλη εξουσία πιέζει ττο όνειρο της ΕΕ για μια πολυμερή παγκόσμια τάξη», γράφουν οι Μπιλντ και Λέοναρντ. «Η ΕΕ θέλει να παίξει σόφτμπολ (σ.σ. γυναικείο μπέιζμπολ) σε έναν σκληρό κόσμο».