Το κίνημα κατά των εμβολίων εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. Γονείς και γιατροί ανέκαθεν αμφισβητούσαν την ασφάλεια ή την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, όμως από το 1998, όταν το εμβόλιο Mmr συνδέθηκε με την εμφάνιση αυτιστικών συμπεριφορών σε παιδιά, η «εμβολιοφοβία» έγινε άκρως «μεταδοτική».
Με αφορμή την Παγκόσμια Εβδομάδα Εμβολιασμού (24 - 30 Απριλίου 2016) και την επιστροφή του δρ. Άντριου Γουέκφιλντ, του άνδρα που ενέπνευσε το αντιεμβολιαστικό κίνημα με ένα αμφιλεγόμενο άρθρο του και στη συνέχεια έχασε την άδεια εξάσκησης του επαγγέλματός του, στην επικαιρότητα, η Huffpost Greece εξέτασε το φαινόμενο, συγκεντρώνοντας στοιχεία από διεθνείς και εθνικούς Οργανισμούς Υγείας, συνομιλώντας με γιατρούς για τον κίνδυνο ή μη των εμβολιασμών, αλλά και ρωτώντας μία μητέρα για την επιλογή της να μην εμβολιάσει τα παιδιά της.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει αφιερώσει την τελευταία εβδομάδα του Απριλίου στα νοσήματα που προλαμβάνονται με εμβολιασμό, θέλοντας να ευαισθητοποιήσει την παγκόσμια κοινότητα πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Η πλειοψηφία της διεθνούς ιατρικής κοινότητας εξαίρει τη σημασία των εμβολίων, καθώς μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής οι εμβολιασμοί εκτιμάται ότι έσωσαν από το 1994 έως το 2004 732.000 παιδιά. Σε διεθνές επίπεδο, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, μόνο το εμβόλιο της ιλαράς έχει σώσει 17,1 εκατομμύρια ζωές από το 2000 έως το 2015.
Την ίδια στιγμή, μεγάλος αριθμός παιδιών που ζουν σε χώρες που πλήττονται από φτώχεια ή πόλεμο δεν εμβολιάζονται. Σύμφωνα μάλιστα με στοιχεία που έδωσε η Unicef στην δημοσιότητα στις 22 Απριλίου, τα δύο τρίτα των μη ανοσοποιημένων παιδιών ζουν σε χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις.
«Τα παιδιά χάνουν τους βασικούς εμβολιασμούς λόγω της κατάρρευσης - και μερικές φορές της εκ προθέσεως καταστροφής - των ζωτικών υπηρεσιών υγείας. Ακόμα και όταν οι ιατρικές υπηρεσίες είναι διαθέσιμες, η ανασφάλεια στην περιοχή συχνά δεν επιτρέπει να προσεγγιστούν τα παιδιά», δήλωσε νωρίτερα αυτό τον μήνα ο Επικεφαλής της UNICEF για την Ανοσοποίηση, Robin Nandy.
Παρ' όλο που ο ΠΟΥ υπερτονίζει τη σημασία των εμβολίων, ένα κίνημα κατά των εμβολίων που ξεκίνησε πριν από 80 περίπου χρόνια έχει αρχίσει να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. Οι ενάντιοι των εμβολιασμών είναι συχνά σκεπτικοί απέναντι στην αποτελεσματικότητα αυτής της μεθόδου ανοσοποίησης ή φοβούνται τις παρενέργειες. Τα τελευταία χρόνια όμως ο φόβος κατά των εμβολίων έχει μετατραπεί σε πανικό, καθώς η χρήση τους συνδέθηκε με την εμφάνιση αυτισμού στα μικρά παιδιά.
Σύμφωνα με το ΚΕΕΛΠΝΟ, καθοριστικός παράγοντας για την εξάπλωση του αντιεμβολιαστικού κινήματος διαδραματίζει το διαδίκτυο. Εκτιμάται ότι υπάρχουν περισσότεροι από 300 ιστότοποι με θέματα κατά των εμβολίων, όπου υποστηρίζονται διάφορες απόψεις, όπως ότι τα εμβόλια προκαλούν ιδιοπαθείς νόσους, καταστρέφουν την ανοσία, το κίνητρό τους είναι μόνο το κέρδος ή ότι οι ανεπιθύμητες ενέργειες που προκαλούν δεν καταγράφονται.
Στις ΗΠΑ, το κίνημα κατά των εμβολίων έχει οδηγήσει μάλιστα στην επανεμφάνιση -από το 2008- ασθενειών που είχαν εξαφανιστεί. Επί παραδείγματι, το 2014 σημειώθηκαν 19 περιπτώσεις ιλαράς στη Νέα Υόρκη, παρόλο που η ασθένεια είχε εξαλειφθεί το 2000. Άλλες ασθένειες που επανεμφανίστηκαν είναι οι μαγουλάδες (παρωτίτιδα), ο κοκκύτης και οι ανεμοβλογιά.
Εξώφυλλο αμερικανικού βιβλίου κατά των εμβολίων: «Η θαυμάσια ιλαρά της Μέλανι»
Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχει παρατηρηθεί μείωση στους εμβολιασμούς, σύμφωνα με τον καθηγητή Ανδρέα Κωνσταντόπουλο, πρόεδρο της Ελληνικής και της Παγκόσμιας Παιδιατρικής Εταιρείας. Η μεγαλύτερη πτώση σημειώθηκε το 2009, όμως την τελευταία περίοδο παρατηρήθηκε ανάκαμψη, χάρη στις προσπάθειες της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας να ενημερώσει τους γονείς για τα οφέλη των εμβολίων.
«Η αλήθεια είναι ότι έχει παρατηρηθεί μείωση στους εμβολιασμούς στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την πανδημία της γρίπης το 2009, όπου και παρατηρήθηκε μεγάλη πτώση της εμβολιαστικής κάλυψης», δήλωσε ο ίδιος στην Huffpost Greece, προσθέτοντας ότι η πτώση κυμάνθηκε στο 10 με 35%, ανάλογα με το εμβόλιο.
Όπως ο ίδιος επεσήμανε, το φαινόμενο της μείωσης των εμβολιασμών έχει τις ρίζες του στις αλληλοσυγκρουόμενες απόψεις των γιατρών για το εμβόλιο της γρίπης, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια εμπιστοσύνης από την πλευρά των γονέων για όλα τα εμβόλια και την εμφάνιση και στη χώρα μας του αντιεμβολιαστικού lobby.
«Σήμερα τα γενικά ποσοστά εμβολιασμού έχουν ανακάμψει στα επίπεδα πριν τη μεγάλη πτώση του 2009, γεγονός που οφείλεται και στην αδιάκοπη προσπάθεια της Ελληνικής Παιδιατρικής Εταιρείας για συνεχή ενημέρωση όσον αφορά την αναγκαιότητα των εμβολιασμών, αλλά το αντι-εμβολιαστικό κίνημα – lobby συνεχίζει δυστυχώς να υφίσταται», δήλωσε, σημειώνοντας ότι η οικονομική κρίση δεν φαίνεται να έχει επηρεάσει τους εμβολιασμούς.
Το φαινόμενο της αύξησης των γονέων που είναι σκεπτικοί απέναντι στα εμβόλια επιβεβαίωσε στην Huffpost Greece και ο παιδίατρος Στέλιος Παπαβέντσης. Όπως ο ίδιος έχει κατά καιρούς γράψει στο ιστολόγιο «Παιδιατρική Φροντίδα», το αντι-εμβολιαστικό κίνημα των γονέων λαμβάνει ολοένα αυξανόμενες διαστάσεις στη χώρα μας. Ο Έλληνας γονιός καλείται να αντιμετωπίσει το δίλημμα: να εμβολιάσω το παιδί μου κανονικά, όπως προτείνει ο γιατρός μου και το Υπουργείο Υγείας; Ή να κάνω πίσω, βασιζόμενος σε ιστορίες των μέσων ενημέρωσης και σε πληροφορίες από το διαδίκτυο που διαμηνύουν τις καταστροφικές επιδράσεις των εμβολίων;
Όπως ο ίδιος τονίζει, κανένα εμβόλιο, όπως και κανένα φάρμακο, δεν είναι 100% ασφαλές, παρόλα αυτά, εάν κανείς ζυγίσει τα υπέρ και τα κατά, τα οφέλη των εμβολίων είναι περισσότερα.
«Για κάθε ιατρική παρέμβαση είναι καλό να φανταζόμαστε μια ζυγαριά: στην μία πλευρά υπάρχουν τα οφέλη του εμβολιασμού: τα εμβόλια προστατεύουν από ασθένειες που σκοτώνουν. Προτού η ευλογιά εκριζωθεί χάρις σε ένα εμβόλιο, είχε σκοτώσει περίπου 500 εκατομμύρια ανθρώπους. 60 χρόνια πριν, 20.000 μωρά κάθε χρόνο στις ΗΠΑ γεννιούνταν με διανοητική καθυστέρηση λόγω της ερυθράς. Εκατοντάδες επιστημονικές έρευνες και πολλή δουλειά από ερευνητές ανά τον κόσμο έφεραν στην ανθρωπότητα σκευάσματα που καταπολεμούν επικίνδυνα μικρόβια. Στην άλλη πλευρά της ζυγαριάς βρίσκονται οι πιθανές παρενέργειες από τα εμβόλια: συνήθως άμεσες και παροδικές, σπάνια μακροπρόθεσμες ή μόνιμες – υπαρκτές αλλά ασυνήθεις», έχει αναφέρει σε άρθρο του με τίτλο «Εμβολιοφοβία», στο οποίο μας παρέπεμψε.
«Η ζυγαριά ζυγίζει και η επιστημονική θέση υποστηρίζει ότι κλίνει προς την πλευρά του οφέλους: τα συνιστώμενα εμβόλια σώζουν ζωές, δουλεύουν», καταλήγει.
Μπορεί στη χώρα μας να έχει παρατηρηθεί πράγματι αύξηση των γονέων που είναι σκεπτικοί απέναντι στα εμβόλια, όμως παραμένει αρκετά υψηλά στα ποσοστά εμβολιασμών παιδιών, σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Αυστρία, η Γαλλία και η Δανία. Σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ και της Unicef, ανάμεσα στις χώρες του ΟΟΣΑ, η χώρα μας με τα μεγαλύτερα ποσοστά εμβολιασμού παιδιών για την ιλαρά και άλλες ασθένειες. Τα ποσοστά στην Ελλάδα υπερβαίνουν το 90%. Επί παραδείγματι, το 99% των βρεφών ενός έτους στη χώρα μας το 2013 ήταν εμβολιασμένα κατά της ιλαράς. Το ίδιο ποσοστό στην Αυστρία ήταν στο 76% και στη Γαλλία 89%.
*Χάρτης Huffpost Greece με βάση τα στοιχεία του ΠΟΥ και της Unicef για τον εμβολιασμό κατά της ιλαράς.
Η Μαρία Κ.* Είναι μητέρα δύο παιδιών κάτω από την ηλικία των έξι και είναι κατά των εμβολίων. Όπως η ίδια εξήγησε, έχει διαβάσει σχετικές έρευνες, έχει συζητήσει το θέμα με γιατρούς που δεν τα υποστηρίζουν και έτσι πήρε με τον σύζυγό της αυτή την απόφαση.
«Αφορμή στάθηκε το παιδί φίλων μας που μετά από εμβολιασμό του με το περιβόητο Mmr, έπαθε αυτισμό», πρόσθεσε.
Για τα παιδιά της προτιμά τη σωστή διατροφή και ομοιοπαθητική ως εναλλακτικές μεθόδους ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος των παιδιών της. Ο ίδιος της ο πατέρας είναι γιατρός και είναι κατά των εμβολίων.
Το εμβόλιο Mmr που ανέφερε η Μαρία αποτελεί και το πρώτο εμβόλιο που συνδέθηκε ποτέ με τον αυτισμό. Το 1998, ο γαστρεντερολόγος δρ. Άντριου Γουέικφιλντ δημοσίευσε στο ιατρικό περιοδικό «The Lancet» άρθρο στο οποίο συνέδεε το εμβόλιο Mmr (κατά της ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς) με την κολίτιδα και διάφορες διαταραχές που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού. Π δημοσιογράφος Μπράιαν Ντιρ από τους «Sunday Times» διερεύνησε την υπόθεση, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι ο Γουέικφιλντ είχε παραβιάσει τους ηθικούς κώδικες, παραποιώντας τα στοιχεία που είχε στη διάθεσή του. Το ίδιο το περιοδικό «The Lancet» απέσυρε το άρθρο και το 2010 ο Γουέκφιλντ έχασε την ιατρική του άδεια.
O Άντριου Γουέκφιλντ
Σήμερα, γονείς αλλά και γιατροί συνεχίζουν είναι σκεπτικοί απέναντι στα εμβόλια. Το 2015, έρευνα της εταιρείας Lewin Group, η οποία εξέτασε τις περιπτώσεις 95.000 παιδιών, κατέληξε στο ότι το εμβόλιο Mmr δεν αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης αυτισμού. Η έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «JAMA» (Journal of the American Medical Association), εξέτασε το κατά πόσο τα παιδιά με μεγαλύτερα αδέλφια που είχαν αυτισμό είχαν πιθανότητες να αναπτύξουν την διαταραχή εάν έκαναν το εμβόλιο Mmr. Αυτό που διαπιστώθηκε είναι ότι ο εμβολιασμός δεν συνδέεται με τον αυτισμό.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ακόμα και έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από Οργάνωση που είναι σκεπτική (όχι όμως αρνητική) απέναντι στα εμβόλια κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα. Η Οργάνωση «Safe Minds» για την αντιμετώπιση του αυτισμού παρείχε το 2003 250.000 δολάρια στο Πανεπιστήμιο του Τέξας για την διεξαγωγή μιας δεκαετούς έρευνας πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα, η οποία περιελάμβανε την παρατήρηση πιθανών αναπτυξιακών μεταβολών σε μωρά μακάκων που εμβολιάστηκαν με παιδικά εμβόλια. Η έρευνα κατέληξε στο ότι δεν υπήρξε κάποια συσχέτιση των εμβολίων με την ανάπτυξη των μακάκων. Έχουν διεξαχθεί πολλές έρευνες τέτοιου είδους τις τελευταίες δύο δεκαετίες, μετά την δημοσίευση του περιβόητου άρθρου του Γουέικφιλντ.
Η εμβολιοφοβία ίσως είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, καθώς ο δρ. Γουέκφιλντ, ο γαστρεντερολόγος που συνέδεσε για πρώτη φορά τα εμβόλια με τον αυτισμό και έχασε την άδεια άσκησης του επαγγέλματός του το 2010, επέστρεψε με ένα ντοκιμαντέρ ονόματι «Vaxxed: From Cover-Up to Catastrophe», οι δημιουργοί του οποίου ισχυρίζονται ότι το 2014 το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ προσπάθησαν να καλύψουν ένα υποτιθέμενο σκάνδαλο που αφορά στους κινδύνους των εμβολίων. Πιο συγκεκριμένα, το Κέντρο προσπάθησε να φιμώσει ένα μέλος του Κέντρου που είχε αποδείξεις στα χέρια του ότι τα εμβόλια προκαλούν πράγματι αυτισμό.
Το ντοκιμαντέρ ήταν να προβληθεί στο φεστιβάλ ανεξάρτητου Κινηματογράφου Tribeca στην Νέα Υόρκη, όμως, λόγω των αντιδράσεων που προκλήθηκαν από επιστήμονες, αλλά και καλλιτέχνες, αποσύρθηκε. Την ίδια στιγμή, ο ηθοποιός Ρόμπερτ Ντενίρο εξέφρασε ανοιχτά την υποστήριξή του στον Γουέκφιλντ, λέγοντας ότι οι πολίτες πρέπει να παρακολουθήσουν το αμφιλεγόμενο ντοκιμαντέρ. «Υπάρχουν πολλά πράγματα που μένουν ανείπωτα», είπε. Ο ίδιος ο Ντενίρο είναι πατέρας παιδιού που ανήκει στο φάσμα του αυτισμού.
Συνοπτικά στοιχεία:
- Ο αμφισβήτηση των εμβολίων υπήρχε ανέκαθεν όμως το αντιεμβολιαστικό κίνημα ξεκίνησε το 1998 με το αμφιλεγόμενο άρθρο του δρ. Άντριου Γουέκφιλντ για την σύνδεση του εμβολίου Mmr και του αυτισμού.
- Ο Γουέκφιλντ έχασε την άδεια άσκησης του επαγγέλματός του το 2010 και φέτος επέστρεψε με ένα ντοκιμαντέρ κατά των εμβολίων.
- Στη χώρα μας έχει παρατηρήθηκε το 2009 πτώση στου εμβολιασμούς παιδιών της τάξης 10% με 35%.
- Παρόλα αυτά, η Ελλάδα βρίσκεται στις πρώτες θέσεις όσον αφορά τους εμβολιασμούς στις χώρες του ΟΟΣΑ.
*Το Μαρία Κ. αποτελεί ψευδώνυμο για να προφυλαχθούν τα προσωπικά δεδομένα των παιδιών.
** Η Huffpost Greece επικοινώνησε με Έλληνες γιατρούς που είναι κατά των εμβολίων, όμως δεν δέχτηκαν να μιλήσουν λόγο των αντικρουόμενων απόψεων πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα.
*** Μπορεί η πλειοψηφία των γιατρών που τάσσονται κατά των εμβολίων να προέρχονται από τον χώρο της ομοιοπαθητικής ιατρικής, όμως η Ελληνική Εταιρεία Ομοιοπαθητικής δεν κρατά απόλυτη στάση απέναντι στην τεχνητή ανοσοποίηση και αναγνωρίζει πολλά από τα επιτεύγματα των εμβολιασμών.
Να εμβολιαστώ ή να μην εμβολιαστώ;