Το ενδεχόμενο θέσπισης νομοθεσίας για τη δημιουργία «κόμβων επιστροφής» σε τρίτες χώρες στο πλαίσιο των προσπαθειών για επιτάχυνση των απελάσεων μεταναστών που δεν δικαιούνται άσυλο, προτείνει η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν σε επιστολή της προς τους 27 ηγέτες των κρατών μελών της ΕΕ ενόψει της Συνόδου Κορυφής που θα πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες στις 16 και 17 Οκτωβρίου.
«Έχουμε ήδη δεσμευτεί να αναθεωρήσουμε έως το επόμενο έτος την έννοια των χαρακτηρισμένων ασφαλών τρίτων χωρών. Η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες και ο ΔΟΜ είναι έτοιμοι να συνεργαστούν με την ΕΕ για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, βοηθώντας όσους αναζητούν άσυλο χωρίς να χρειάζεται να ξεκινήσουν επικίνδυνα ταξίδια στη Μεσόγειο. Θα πρέπει επίσης να συνεχίσουμε να διερευνούμε πιθανές λύσεις όσον αφορά την ιδέα της ανάπτυξης κέντρων επιστροφής εκτός ΕΕ, ιδίως ενόψει μιας νέας νομοθετικής πρόταση επιστροφών. Με την έναρξη λειτουργίας του πρωτοκόλλου Ιταλίας-Αλβανίας, θα μπορέσουμε επίσης να αντλήσουμε διδάγματα από αυτήν την εμπειρία στην πράξη» αναφέρει στην επιστολή της η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Το παράδειγμα της Ιταλίας
Υπενθυμίζεται ότι η Ιταλία και η Αλβανία συμφώνησαν πέρυσι να κατασκευάσουν δύο κέντρα στην Αλβανία όπου θα κρατούνται άνδρες αιτούντες άσυλο μέχρι να ολοκληρωθούν οι αιτήσεις τους. Οι εγκαταστάσεις άνοιξαν την Δευτέρα 14 Οκτωβρίου με το πρώτο πλοίο, το LIBRA, να αναχωρεί από την Ιταλία, μεταφέροντας 16 άνδρες- 10 από το Μπαγκλαντές και έξι από την Αίγυπτο οι οποίοι διασώθηκαν σε διεθνή ύδατα από την ιταλική ακτοφυλακή την Κυριακή, αφού προσπάθησαν να διασχίσουν τη Μεσόγειο από τη Λιβύη. Τα κέντρα στην Αλβανία έχουν μέγιστη χωρητικότητα 3.000 ατόμων. Το πρόγραμμα, βάσει του οποίου η Ιταλία σχεδιάζει να επεξεργάζεται 36.000 αιτήσεις ασύλου ετησίως και να επαναπατρίζει τους μετανάστες των οποίων το αίτημα απορρίπτεται
Επιπλέον στήριξη στην Τουρκία
Επίσης η φον ντερ Λάιεν επισήμανε τη σημασία της εφαρμογής της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας για το μεταναστευτικό και δήλωσε πως αναμένεται να προγραμματιστεί μέχρι το τέλος του 2024 πακέτο στήριξης ύψους 1 δισ. ευρώ για βοήθεια προς τους Σύρους πρόσφυγες και τις ευάλωτες κοινότητες, αλλά και στήριξη της Τουρκίας στη διαχείριση των συνόρων και της μετανάστευσης.
«Ακολουθούμε όλα τα σκέλη αυτής της σημαντικής σχέσης, σύμφωνα με την περσινή κοινή ανακοίνωση και το έκτακτο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Απριλίου και ένα από τα επόμενα βήματα θα πρέπει να είναι η επανέναρξη του Διαλόγου Υψηλού Επιπέδου για τη Μετανάστευση και την Ασφάλεια. Μέχρι το τέλος αυτού του έτους, θα προγραμματίσουμε επίσης ένα πακέτο στήριξης ύψους 1 δισ. ευρώ για να βοηθήσουμε τους Σύρους πρόσφυγες και τις ευάλωτες κοινότητες και να στηρίξουμε την Τουρκία στη διαχείριση των συνόρων και της μετανάστευσης», ανέφερε χαρακτηριστικά η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί ότι από το 2018 όπως έχει γίνει γνωστό η Τουρκία δεν έχει δεχθεί καμία επιστροφή ενώ αυξάνονται οι καταγγελίες από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων για βίαιες επιστροφές Σύρων και άλλων προσφύγων που έρχονται σε αντίθεση με τις συμφωνίες τις οποίες η χώρα έχει συνάψει με την ΕΕ ενώ παράλληλα θέτει σε κίνδυνο τις ζωές αθώων.
Μόνο ένας στους πέντε επιστρέφει
Η πρόεδρος της Κομισιόν, στην επιστολή της, παραδέχεται ότι η ΕΕ δεν είναι αποτελεσματική στην απομάκρυνση των ανθρώπων που φθάνουν παράνομα τονίζοντας πως περίπου μόνο ένας στους πέντε από τους πολίτες εκτός ΕΕ που έχουν διαταχθεί να φύγουν το έχει πράξει.
«Η μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ μπορεί να είναι βιώσιμη μόνο εάν επιστραφούν ουσιαστικά όσοι δεν έχουν το δικαίωμα να παραμείνουν στην ΕΕ» επισήμανε και διευκρίνισε ότι περίπου το 20% των υπηκόων τρίτων χωρών για τους οποίους υπάρχει απόφαση να φύγουν έχουν όντως επιστρέψει.
«Οι διαδικασίες και οι πρακτικές επιστροφής των κρατών μελών ποικίλουν σημαντικά: πρέπει να οικοδομήσουμε ένα επίπεδο εναρμόνισης και εμπιστοσύνης που θα διασφαλίζει ότι οι μετανάστες που έχουν απόφαση επιστροφής εναντίον τους σε μια χώρα δεν μπορούν να εκμεταλλευτούν τις ρωγμές στο σύστημα για να αποφύγουν την επιστροφή αλλού» είπε και πρόσθεσε πως η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος απαιτεί «ένα νέο νομικό πλαίσιο για την ενίσχυση της ικανότητάς μας να δράσουμε» δήλωσε η φον ντερ Λάιεν, προσθέτοντας ότι η επανεξέταση της αποτυχημένης προσπάθειας της ΕΕ του 2018 για την ευθυγράμμιση των πολιτικών απέλασης θα αποτελέσει άμεση προτεραιότητα για την επερχόμενη επίτροπο μετανάστευσης.
«Με την πρόταση του 2018 να μένει χωρίς συμφωνία και λαμβάνοντας υπόψη τις προηγούμενες συζητήσεις, η Επιτροπή θα υποβάλει νέα νομοθετική πρόταση που θα καθορίζει σαφείς υποχρεώσεις συνεργασίας για τον επαναπατριζόμενο και θα εξορθολογίζει αποτελεσματικά τη διαδικασία επιστροφών, με ψηφιοποίηση της διαχείρισης υποθέσεων και αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων του άλλου«».
Η πρόεδρος της Κομισιόν σημείωσε ότι η διακίνηση ανθρώπων πρέπει να αναγνωριστεί ως σημαντικός τομέας του οργανωμένου εγκλήματος και οι εγκληματίες πρέπει να αποτραπούν. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να ολοκληρωθούν γρήγορα τις νομοθετικές προτάσεις για να διασφαλιστεί ότι δεν υπάρχει ατιμωρησία, αλλά και να διασφαλιστεί ότι η Europol είναι καλά εξοπλισμένη ώστε να υποστηρίζει τα κράτη μέλη για τον εντοπισμό, τη διερεύνηση, την αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος και των παράνομων κερδών, μεταξύ άλλων μέσω της ενισχυμένης συνεργασίας για τη δήμευση περιουσιακών στοιχείων.
Διατήρηση της Σένγκεν
Η αύξηση των μεταναστευτικών ροών σε συνδυασμό με την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων στα κράτη μέλη επανέφεραν τη μετανάστευση στην ημερήσια διάταξη. Το πρόσφατο παράδειγμα της Γερμανίας που επέβαλε ελέγχους στα σύνορά της και η απόφασή της να απελαύνει μετανάστες στις πρώτρες χώρες υποδοχής έχει προκαλέσει αντιδράσεις σε χώρες τις πρώτης γραμμής όπως η Ελλάδα.
Γι΄αυτό και η φον ντερ Λάιεν, όσον αφορά στη Ζώνη Σένγκεν, τονίζει στην επιστολή της ότι η επαναφορά των συνοριακών ελέγχων θα πρέπει να είναι μέτρο έσχατης λύσης, εξαιρετικό και ανάλογο της απειλής που εντοπίστηκε.
«Ο νέος Κώδικας Συνόρων Σένγκεν που τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο προσδιορίζει τις υποχρεώσεις των κρατών μελών να σέβονται αυτές τις αρχές. Η Επιτροπή είναι πρόθυμη να διευκολύνει τις διαβουλεύσεις μεταξύ των ενδιαφερόμενων κρατών μελών και μαζί πρέπει να υπερασπιστούμε τα κοινωνικά και οικονομικά οφέλη που έχει αποφέρει ο χώρος Σένγκεν χωρίς συνοριακούς ελέγχους. Αυτό είναι κρίσιμο και για τον στόχο μας να βελτιώσουμε την ανταγωνιστικότητα» κατέληξε.
Ακόμη αναφέρει ότι «θα πρέπει επίσης να προχωρήσουμε στα τελικά στάδια της κατάργησης των ελέγχων στα χερσαία σύνορα με τα νεότερα μέλη του Σένγκεν, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία καθώς αυτό θα αποτελέσει ισχυρό σύμβολο της ζωτικότητας και της προσαρμοστικότητας του Σένγκεν σήμερα».
Συνολικά, καταλήγει η φον ντερ Λάιεν, «πρέπει να συνεχίσουμε να επιδιώκουμε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη διαχείριση της μετανάστευσης. Αυτή πρέπει να συνδυάζει ισχυρή εσωτερική και εξωτερική δράση, με αποτελεσματικότερη προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και αποφασιστική καταπολέμηση του λαθρεμπορίου μεταναστών, αντιμετώπιση της εργαλειοποίησης της μετανάστευσης ως υβριδικής απειλής, εντατικοποίηση των επιστροφών και ανάπτυξη αμοιβαία επωφελών ολοκληρωμένων εταιρικών σχέσεων, οι οποίες συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της μετανάστευσης, ενώ παράλληλα υποστηρίζουν τους στόχους της ΕΕ για την ευθυγράμμιση της πολιτικής θεωρήσεων και την επανεισδοχή.».