Μπροστά στον κίνδυνο της «εξαφάνισης» εξαιτίας της κορονοϊού είναι οι αυτόχθονες κοινότητες στην περιοχή του Αμαζονίου και γενικότερα στη Βραζιλία, όπως προειδοποιούν οι ειδικοί ενώ οι ασθένειες που σχετίζονται με το αναπνευστικό σύστημα - όπως και ο κορονοϊος είναι ήδη η κύρια αιτία θανάτου για τους ιθαγενείς. Παράλληλα οι αυτόχθονες απειλούνται από τις εισβολές παράνομων υλοτόμων, κυνηγών, ιεραποστόλων που φέρνουν τον ιό στις κοινότητες τους ενώ η απομόνωση τους δεν μοιάζει ρεαλιστική λύση και επειδή πολλές κοινότητες εάν διακόψουν τις επαφές με τις πόλεις στις οποίες συχνά μεταβαίνουν για προμήθειες, τα μέλη τους θα πεθάνουν από την πείνα.
Στην Βραζιλία μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 487 θάνατοι και 11.281 κρούσματα ενώ ήδη καταγράφηκε και η πρώτη περίπτωση ασθενούς μεταξύ μελών κοινότητας αυτοχθόνων. Αν και περισσότεροι ασθενείς εντοπίζονται στο Σάο Πάολο ο ιός έχει εξαπλωθεί σε ολόκληρη τη χώρα, συμπεριλαμβανομένων των εδαφών στην περιοχή του Αμαζονίου σε μέγεθος είναι όσος η Γαλλία και η Ισπανία μαζί.
Υποχωρούν στα βάθη του δάσους του Αμαζονίου
«Ο κίνδυνος να εξαπλωθεί ο ιός στις κοινότητες των αυτοχθόνων και να τις εξαφανίσει είναι πολύ μεγάλος» λέει η δρ. Σοφία Μεντόνσα, ερευνήτρια στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο (Unifesp) η οποία είναι και συντονίστρια της στρατηγικής για την προστασία της υγείας των ιθαγενών στο πλαίσιο σχετικού προγράμματος του πανεπιστημίου.
Η καθηγήτρια φοβάται πως ο κορονοϊός μπορεί να έχει να έχει παρόμοιο αντίκτυπο με άλλες επιδημίες εξαιρετικά μεταδοτικών ασθενειών που σχετίζονται με το αναπνευστικό όπως η ιλαρά. Μάλιστα την δεκαετία του 1960, μια εστία εξάπλωση της ασθένειας στην κοινότητα των Γιανομάμι που ζούσαν κοντά στα σύνορα με τη Βενεζουέλα ήταν η αιτία θανάτου του 9% όσων νόσησαν.
«Όλοι αρρωσταίνουν, οι ηλικιωμένοι πεθαίνουν, η σοφία τους και το μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης χάνονται» εξηγεί η Μεντόνσα «Είναι ένας χάος».
Ήδη κάποιες κοινότητες, προσπαθώντας να προστατευθούν σχεδιάζουν να χωριστούν σε μικρότερες ομάδες και να αναζητήσουν καταφύγιο μέσα στο δάσος. Έτσι είχαν καταφέρει και στο παρελθόν να αποφύγουν την εξάπλωση επιδημιών.
«Θα συγκεντρώσουν ό,τι χρειάζονται για κυνήγι και ψάρεμα και θα στήσουν καταυλισμούς, περιμένοντας εκεί μέχρι να περάσει η επιδημία».
Χωρίς νερό, σαπούνι, αντισηπτικό
Βασικό πρόβλημα σε όποια προσπάθεια αναχαίτισης της εξάπλωσης του ιού είναι ότι πολλοί ιθαγενείς δεν μπορούν να εφαρμόσουν μέτρα που εμποδίσουν την μετάδοση αφού δεν διαθέτουν τρεχούμενο νερό, δεν έχουν σαπούνι και φυσικά δεν έχουν αντισηπτικά για τα χέρια. Επίσης κατά κύριο λόγο, αρκετά άτομα ζουν στον ίδιο χώρο, μοιράζονται το ίδιο κύπελλο ή άλλα σκεύη. Μια πρακτική που συνδέεται με τον τρόπο ζωή τους αλλά και μια συνήθεια που βοηθά στην μετάδοση του ιού.
Τώρα συστήνεται να σταματήσουν να μοιράζονται τα σκεύη τους και να καταφύγουν στις παραδοσιακές πρακτικές απομόνωσης - όπως αυτές που εφαρμόζονται για τις γυναίκες μετά τον τοκετό - για να απομονώσουν άτομα με τα συμπτώματα κορονοϊού.
Οι αυτόχθονες κοινότητες ζουν επίσης σε περιοχές όπου υπάρχει περιορισμένη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, και πολύ περισσότερο σε δομές που διαθέτουν ΜΕΘ.
Η επιλογή: ή να κολλήσουν ή να πεινάσουν
Μπροστά δε στην αδράνεια της κυβέρνησης για την προστασία των αυτοχθόνων, αρκετές οργανώσεις ιθαγενών ζήτησαν από τις κοινότητές τους να διακόψουν τις μετακινήσεις τους στις πόλεις και να εμποδίσουν επισκέπτες να εισέλθουν στην περιοχή τους.
«Όποιος είναι αληθινός φίλος καταλαβαίνει πόσο εύθραυστοι είμαστε. Ας κρατήσουμε τον κοροναϊό μακριά από τα χωριά», γράφει ένα πανό που αναρτήθηκε σε δρόμο της πολιτείας Μάτο Γκρόσο από μέλη της κοιινότητας ιθαγενών της Καράγιας.
Βέβαια εάν δεν πάνε στις πόλεις, κάποιες κοινότητες μπορεί να μην έχουν να τραφούν.
Για παράδειγμα στο Σάο Γκαμπριέλ ντε Κατσοέιρα, δήμο του Αμαζονίου που συνορεύει με την Κολομβία και τη Βενεζουέλα, χιλιάδες μέλη τοπικών κοινοτήτων ιθαγενών ταξιδεύουν κάθε μήνα με βάρκες για να λάβουν την σύνταξή τους και για να έχουν πρόσβαση σε κυβερνητικά προγράμματα μεταφοράς μετρητών. Η επέκταση αυτών των προγραμμάτων τις τελευταίες δεκαετίες σημαίνει ότι ορισμένες κοινότητες έχουν σταματήσει να κυνηγούν και να καλλιεργούν τα δικά τους τρόφιμα και τώρα να βασίζονται στα χρήματα που του δίνονται για να επιβιώσουν.
Ο Μαριβελτον Μπαρε, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Οργανώσεων Αυτοχθόνων, Foirn, λέει ότι πολλές τοπικές κοινότητες είναι «σε πανικό» τονίζοντας πως θα έπρεπε να υπάρχει μέριμνα ώστε τα τρόφιμα να παραδίδονται στις κοινότητες ώστε τα μέλη τους να μην εκτεθούν στο ιό αυτή την κρίσιμη περίοδο.
Τονίζει δε πως η κυβέρνηση δεν προσφέρει καμία βοήθεια στους αυτόχθονες και σύντομα οι ιθαγενείς θα αναγκαστούν να αγνοήσουν τις συστάσεις περί μη μετάβασης στις πόλεις αφού θα φτάσουν στο σημείο να πεινάνε.
«Εάν το δίλημμα είναι να μολυνθούν ή να πεινάσουν, οι περισσότεροι θα επιλέξουν το πρώτο. Και τότε οι συνέπειες θα είναι ολέθριες».
Αναπνευστήρας στα 1.000χλμ μακριά και ο κίνδυνος των εισβολέων
Στο δε νοσοκομείο του Δήμου Σάο Γκαμπριέλ ντε Κατσοέιρα δεν υπάρχουν ούτε αναπνευστήρες οπότε εάν κάποιος είναι σοβαρά άρρωστος θα πρέπει να γίνει διακομιδή στην πρωτεύουσα του Αμαζονίου, το Μαναούς που απέχει 1.000χλμ.
Μιλώντας στο BBC, υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας, ένας νοσηλευτής που εργάζεται στην Ειδική Γραμματεία για την Υγεία των Αυτοχθόνων (Sesai) καταγγέλλει πως το προσωπικό δεν έχουν διαθέτει διαγνωστικά τεστ και δεν υπάρχουν αρκετές προστατευτικές μάσκες και άλλος εξοπλισμός για την αντιμετώπιση κρουσμάτων που είναι αυτόχθονες.
Στο μεταξύ οι ειδικοί επίσης προειδοποιούν για τη σοβαρή απειλή που αποτελεί ο κορονοϊός σε αυτόχθονες ομάδες που ζουν ήδη σε εκούσια απομόνωση.
Σύμφωνα με την (Funai) υπάρχουν 107 γνωστές ομάδες ιθαγενών στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας που δεν έχουν καμία επαφή με τον έξω κόσμο.
Ωστόσο, στο έδαφός τους δρουν παράνομοι υλοτόμοι, κυνηγοί, ευαγγελιστές ιεραπόστολοι. Και οι αυτόχθονες οργανώσεις και οι ΜΚΟ υποστηρίζουν ότι σημειώθηκε απότομη αύξηση εισβολέων τα τελευταία χρόνια.
Η δε υπηρεσία Funai, για τα θέματα που αφορούν τους αυτόχθονες, δεν έχει πει πως θα αντιμετωπίσει τις ελλείψεις σε τρόφιμα που θα παρουσιαστούν εάν οι ιθαγενείς δεν μεταβαίνουν στις πόλεις, ούτε πως θα αποτραπούν οι εισβολές παράνομων υλοτόμων, κυνηγών κλπ ώστε να αποφευχθεί η επαφή με τους ιθαγενείς και άρα και η μετάδοση του ιού ενώ δεν φαίνεται να υπάρχει ρεαλιστικό σχέδιο για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του ιού ή τον άμεσο χειρισμό σοβαρών κρουσμάτων.
Βέβαια αξίζει να σημειωθεί πως προϋπολογισμός της Funai μειώνεται διαρκώς καθιστώντας πιο δύσκολο για την υπηρεσία να προστατεύει τις πιο απομακρυσμένες κοινότητες ενώ υπάρχουν και φόβοι πως οι πόροι της θα μειωθούν ακόμη περισσότερο λόγο της επιβάρυνσης στην οικονομία που προκαλεί ο κορονοϊος δυσκολεύοντας ακόμη περισσότερο το έργο τους για την προστασία των ιθαγενών.
Η εγκληματική αδιαφορία του Μπολσονάρο
Στο μεταξύ καθώς ο ιός εξαπλώνεται στη χώρα πολλοί είναι αυτοί που, δικαίως, ανησυχούν πως η κυβέρνηση δεν θα λάβει μέτρα για να προστατεύσει τους ιθαγενείς, οι οποίες αποτελούν το 0,5% του πληθυσμού.
Ο Πρόεδρος της χώρα. Ζαίρ Μπολσονάρο θεωρείται από πολλούς ιθαγενείς ως εχθρός τους αφού κατ’ επανάληψη έχει εκφραστεί εναντίον τους καθώς αποτελούν εμπόδιο στα σχέδιά του για εκμετάλλευση των φυσικών πόρων του Αμαζονίου.
Συνολικά δε η στάση του Μπολσονάρο στο θέμα της πανδημίας είναι προβληματική. Ενώ πολλοί κυβερνήτες και δήμαρχοι έχουν εφαρμόσει μέτρα για τον περιορισμό της μετάδοσης του ιού, ο πρόεδρος της Βραζιλίας έχει συγκρίνει τον κορονοϊό με μια «μικρή γρίπη» και έχει υποστηρίξει το άνοιγμα των σχολείων και των εμπορικών κέντρων.