Για τη μεγάλη εικόνα υπάρχουν πολλά σενάρια, τις επιπτώσεις όμως της πρωτοφανούς αυτής πανδημίας, της μεγαλύτερης μετά την ισπανική γρίπη του 1918, στην υγεία, την οικονομία, την πορεία των κρατών και των εθνών, δεν τις έχουμε δει ακόμη.
Τι γίνεται στον κόσμο σήμερα (Σκηνή πρώτη):
Ξαφνικά είναι σαν να πατήθηκε ένα κουμπί και σταμάτησαν όλα. Τα καταστήματα κατέβασαν ρολά, οι παιδικές χαρές και οι αυλές των σχολείων σίγησαν, οι δρόμοι άδειασαν, τα αεροπλάνα σταμάτησαν να πετούν, τα σπίτια έγιναν και γραφεία, πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις ακυρώθηκαν, σύνορα έκλεισαν. Τόσοι άνθρωποι σε αβεβαιότητα για την υγεία τους, τη δουλειά τους, τις μετακινήσεις τους, τις σχέσεις τους, τη ζωή τους την ίδια. Και αλλοίμονο στους ασθενείς που υποφέρουν, και στους γιατρούς που κάνουν υπεράνθρωπες προσπάθειες να τους βοηθήσουν, χωρίς να μπορούν να πάρουν ανάσα ούτε στιγμή .. και παρόλα αυτά ο αριθμός των θυμάτων ολοένα και αυξάνεται. Ηλικιωμένοι και μοναχικοί άνθρωποι παραμένουν κλεισμένοι στα σπίτια τους, πολλοί από αυτούς αβοήθητοι, χωρίς πρόσβαση σε ηλεκτρονικές εφαρμογές για παραγγελίες φαρμάκων, τροφίμων και άλλων αγαθών. Άλλοι πάλι είναι παγιδευμένοι σε αεροδρόμια τη στιγμή που, η μια μετά την άλλη, οι χώρες κλείνουν τα σύνορά τους και οι πτήσεις ακυρώνονται.
Τα κακά νέα δεν ήρθαν από την Αφρική αυτή τη φορά, που είναι συνήθως ο μεγάλος ασθενής, αλλά από μια χώρα τεχνολογικά προηγμένη και “πειθαρχημένη”. Μήνες μετά το ξέσπασμα του κορονοϊού στην Κίνα, η Αφρική δεν είχε ούτε ένα κρούσμα, ενώ την ίδια στιγμή καταγραφόταν πάνω από 120.000 περιπτώσεις διάδοσης του ιού και 5000 θάνατοι παγκοσμίως. Μόλις στις 12 Μαρτίου η Νότια Αφρική ανακοίνωσε ένα κρούσμα τοπικής διάδοσης. Αν εξαιρέσουμε την Αίγυπτο, όλα τα προηγούμενα κρούσματα ήταν από ασθενείς που είχαν ταξιδέψει σε Ευρώπη και Ανατολική Ασία. Το γεγονός αυτό δημιούργησε ιδιαίτερες ανησυχίες για τη διάδοση του ιού, και σε αυτή την Ήπειρο. Ειδικά στην υποσαχάρια Αφρική τα συστήματα υγείας είναι αδύναμα, παρότι με αφορμή των έμπολα έχουν δημιουργηθεί κάποιες υποδομές. Τώρα η Αφρική προχωράει λαμβάνοντας μέτρα περιορισμού για αφίξεις από την Ευρώπη.. Χώρες όπως η Σενεγάλη και η Νιγηρία μέχρι στιγμής δηλώνουν ότι δεν έχουν ελλείψεις σχετικά με τεστ για τον ιό, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ που διαπίστωναν παντού ελλείψεις κατά τις πρώτες ημέρες εμφάνισής του. Ακόμη και τώρα πολιτείες, όπως η Καλιφόρνια και η Νέα Υόρκη, δυσκολεύονται να κάνουν τα τεστ σε μεγάλες ομάδες του πληθυσμού. Και ας αφήσουμε το γεγονός ότι ο πρόεδρος Τραμπ υποβάθμισε τη σημασία του φαινομένου στα αρχικά στάδια της εξάπλωσης του ιού, δημιουργώντας τεράστια σύγχυση και αβεβαιότητα στους πολίτες.
Οι φυλακισμένοι στην Ιταλία και αλλού εξεγείρονται μετά από τα μέτρα περιορισμού των επισκεπτηρίων. Υπάρχουν συμπλοκές και θάνατοι, κρατούμενοι που ήδη νοσούν και επιβεβαιωμένοι θάνατοι από τον κορονοϊό. Για τους ίδιους λόγους στη Βραζιλία υπήρξαν και ομαδικές αποδράσεις.
Την ίδια στιγμή υπάρχει παγκόσμιος συναγερμός για να βρεθεί ένα εμβόλιο που θα εμποδίσει την άναρχη προέλαση του ιού.
Μέχρι τότε οι ψυχολόγοι θα συνεχίσουν να ψάχνουν το μυστήριο για τον ψυχισμό των πολιτών και τους λόγους που τους μεταμορφώνουν σε κυνηγούς χαρτιού υγείας, συσσωρεύοντας στα σπίτια τους αποθέματα με πρόβλεψη ετών. Τα hushtags #toiletpapergate και #toiletpapercrisis κυριαρχούν στα κοινωνικά δίκτυα με συστάσεις και συζητήσεις, μέχρι και για τις πιο αστείες εκδοχές γύρω από αυτό το θέμα.
Στη Γαλλία η LVMH (Louis Vuitton, Moët, Hennessy) ανακοινώνει ότι τρία από τα μεγαλύτερα εργοστάσια αρωματοποιίας του ομίλου θα στραφούν στην παραγωγή απολυμαντικών για τα χέρια. Οι γραμμές παραγωγής των Christian Dior, Guerlain, and Givenchy θα παράγουν υδροαλκοολικό gel προκειμένου να ..μειώσουν τον κίνδυνο από τις ελλείψεις για όσο χρειαστεί σύμφωνα με δήλωσή τους.
Ένα από τα πολλά χιουμοριστικά των ημερών, που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, υπαινίσσεται την υπερβολή γύρω από τις αγορές αντιβακτηριδιακών σαπουνιών, gel και άλλων καθαριστικών μέσα από μια εξίσου ακραία διατύπωση: «έτσι όπως πάει η dettol βλέπω να αγοράζει την Αpple»..έγραφε κάποιος.
Οι επιτρεπόμενες ποσότητες των υγρών καθαρισμού για τα χέρια που μπορούν να έχουν πλέον μαζί τους οι επιβάτες στο αεροπλάνο υπερ-τριπλασιάστηκαν, σε σχέση με τα προηγούμενα όρια που είχαν τεθεί σε εφαρμογή από το 2006 και μετά. Και τώρα δηλαδή υπάρχει κίνδυνος να ανατιναχτεί το αεροπλάνο; ή αφού μια τέτοια τιμωρητική απειλή αποσύρεται με ευκολία, σημαίνει ότι δεν υπήρχε λόγος να έχει υπάρξει ποτέ αυτός ο περιορισμός σχολιάζουν οι Αμερικανοί.
Νέοι όροι μπήκαν στο παγκόσμιο λεξιλόγιο όπως ‘Social distancing’, ο όρος που χρησιμοποιούν οι επιδημιολόγοι για να αναφερθούν στη συνειδητή προσπάθεια για τη μείωση της στενής επαφής μεταξύ των ανθρώπων. Πλέον μιλάμε για μια νέα κανονικότητα (‘Social distancing is the new normal’) και για στρατηγικές μετριασμού της κοινότητας (‘Community mitigation strategies’), σε μια προσπάθεια να επιβραδυνθεί η μετάδοση του ιού και η καμπύλη να απλωθεί όσο γίνεται στο χρόνο (to flatten the curve), περιορίζοντας έτσι τη μαζική προσέλευση ασθενών και δίνοντας περιθώριο στα συστήματα υγείας να αντεπεξέλθουν στα πλέον κρίσιμα και επείγοντα περιστατικά.
Η κοινωνική απομάκρυνση είναι ένας τρόπος «να αποκλειστούν προσωρινά εκείνοι οι χώροι που μπορεί να λειτουργήσουν ως επιταχυντές σε ένα ξέσπασμα επιδημίας, με τον ίδιο τρόπο που κάποιος θα ήθελε να αποκόψει το οξυγόνο για να μην αναζωπυρωθεί η φωτιά σε περίπτωση πυρκαγιάς» δήλωσε ο Jason Schwartz, αναπληρωτής καθηγητής στη σχολή δημόσιας Υγείας του Yale.
Ομάδες δημιουργούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να καλύψουν ένα μέρος αυτής της απόστασης όπως π.χ. η ομάδα ‘California Coronavirus Alerts’ στο Facebook στην Καλιφόρνια, η ομάδα ‘Μένουμε σπίτι’ στην Ελλάδα, κλπ. Η ομάδα ‘Brighton Covid 19 Mutual Aid’ στη Βρετανία κάνει ουσιαστικό έργο και όταν κληθεί μπορεί να βοηθήσει κάποιον στα ψώνια ή για ιατρικές συνταγές, ακόμη και για να βγάλει βόλτα ένα σκύλο. “We want to foster solidarity, mutual aid, help and compassion” γράφουν στη σελίδα τους στο fb.
Όλα αυτά ξεπετάχτηκαν σε μια προσπάθεια κοινωνικής αλληλεγγύης ..έστω αυτής της εξ’ αποστάσεως. Στην προκειμένη περίπτωση το ίντερνετ λειτουργεί σαν ένας τρόπος να μειώσει την απόσταση και από την άλλη έχει πλημμυρίσει τον κόσμο με παραπληροφόρηση που, ούτως ή άλλως, γίνεται πιο εύπεπτη.. ειδικά σε περιόδους κρίσης. 19 εκατομμύρια αναφορές έγιναν στα social media και τα ειδησεογραφικά sites σχετικά με τον Covid-19 μέσα σε μια μέρα (11/3/2020) σε όλο τον κόσμο, γεγονός που υπογραμμίζει την αγωνία των ανθρώπων για την εξέλιξη της νόσου.
Τα μουσεία έρημα, λες και κάποιοι προσπάθησαν να σφραγίσουν και να προστατέψουν τα τεκμήρια γύρω από τις μεγάλες ανακαλύψεις και την πορεία της ανθρωπότητας στο πέρασμα των αιώνων, μέσα σε μια κάψουλα για να διαφωτίσουν κάποιους μεταγενέστερους ή εξωγήινους πολιτισμούς.. παρότι η κατάσταση δεν προϊδεάζει για σκηνές αποκάλυψης με ζόμπι ούτε για πυρηνικό πόλεμο.
Στα σουπερμάρκετ δίνεται μάχη για τα μακαρόνια και τα χαρτιά υγείας με το φαινόμενο να επαναλαμβάνεται πανομοιότυπο σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης κάθε φορά που ακούμε για κάποιο νέο ξέσπασμα.
Τα νοσοκομεία σε συναγερμό με τους γιατρούς να κυκλοφορούν εξαντλημένοι, μέρα νύχτα, προσπαθώντας απελπισμένα να σώσουν ζωές.
Εταιρίες συμβούλων και πληροφορικής στήνουν νέα συστήματα για όσες επιχειρήσεις μπορούν να συνεχίσουν τη δουλειά τους από το σπίτι μετατοπίζοντας μεγάλους όγκους δεδομένων στο σύννεφο (cloud) με τεράστια ευθύνη και απαιτήσεις για αυστηρούς ελέγχους προκειμένου να διασφαλίσουν τη διαχείριση πληροφοριών που αφορούν σε δεδομένα πολιτών.
Τόσο οι γιατροί όσο και εξειδικευμένοι σύμβουλοι πληροφοριακών συστημάτων παίρνουν ιδιαίτερες προφυλάξεις για να συνεχίσουν να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή προκειμένου να λειτουργούν τα νοσοκομεία από τη μια και η πρόσβαση σε δεδομένα και δικτυακές συνδέσεις από την άλλη.
Οι περισσότεροι άνθρωποι κλείστηκαν αναγκαστικά στα σπίτια και οι μικρές εταιρίες αναζητούν νέους τρόπους να συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους. Η φρενήρης καθημερινότητα, με τις μετακινήσεις στους δρόμους, τον συνωστισμό και τις απανωτές συσκέψεις στα πολυώροφα γραφεία των πολυεθνικών, έχει μετατοπιστεί, με αμείωτους ρυθμούς, στο διαδίκτυο ενώ η επικοινωνία συνεχίζεται και με τη μορφή τηλεδιασκέψεων.
Κοινωνικές εκδηλώσεις, γάμοι, βαπτίσεις, ταξίδια, θρησκευτικές τελετές περιορίζονται στα πολύ βασικά ή ακυρώνονται όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα για planB. Τόποι προσευχής κλείνουν για να μειώσουν τον κίνδυνο διάδοσης και σε όσους πιστούς αρνούνται να κατανοήσουν το μέγεθος του προβλήματος.
Πολλά μουσικά συγκροτήματα δίνουν συναυλίες χωρίς κοινό τις τελευταίες ημέρες, κάτι που περιγράφεται ως μια περίεργη εμπειρία όπως στην περίπτωση της Φιλαρμονικής του Βερολίνου που στο τέλος ο μαέστρος και η ορχήστρα στάθηκαν όρθιοι κοιτάζοντας προς την άδεια αίθουσα προς ένα υποτιθέμενο κοινό, ένα κοινό ‘φάντασμα’. Στην πράξη, το μοναδικό κοινό που τους παρακολουθούσε ήταν όσοι συντονίστηκαν να δουν την ορχηστρική συναυλία διαδικτυακά. Το ίδιο έγινε και με την ορχήστρα της Φιλαδέλφειας. Θα είναι κάτι προσωρινό ή θα υπάρχει και συνέχεια; Κάποιοι εκφράζουν φόβους μη τυχόν και χαθεί η μαγεία της μουσικής που απολαμβάνει κανείς όταν βρίσκεται μέσα στον ίδιο το χώρο που εκτελείται. Στις 16 Μαρτίου, ο εβδομηντάχρονος Sir Elton John ανακοίνωσε ότι οι επερχόμενες ημερομηνίες της ανά τον κόσμο περιοδείας του ‘Farewell Yellow Brick Road’ θα αναβληθούν, για τον επόμενο και μεθεπόμενο χρόνο, εξαιτίας του κορωνοϊού.
Κάτι ανάλογο συμβαίνει με μεγάλα αθλητικά γεγονότα και ποδοσφαιρικούς αγώνες, ενώ υπάρχει περίπτωση οι Ολυμπιακοί αγώνες του Τόκυο να αναβληθούν ακόμη και για δυο χρόνια, παρότι ο πρόεδρος της Ολυμπιακής επιτροπής για το Τόκυο, Yoshiro Mori, ισχυρίζεται ακόμη ότι μπορεί να γίνουν τον Ιούλιο.
Από τα πρώτα μέτρα που έλαβαν οι κυβερνήσεις ήταν να παροτρύνουν τους πολίτες να αποφεύγουν τις χειραψίες και τα φιλιά. Θύμα του κορωνοϊού και το γαλλικό φιλί (la bise), κάτι ανάλογο με αυτό που κάνουμε και στην Ελλάδα όταν συναντούμε τους φίλους μας. Η πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία επιβάλει πλέον μια νέα συνθήκη στο ‘etiquette’ που συνοδεύεται από αμηχανία και φόβο ..λόγω του κορονοϊού.
Οι δορυφορικές εικόνες δείχνουν δραματική μείωση των επιπέδων ρύπανσης στην Κίνα, λέει η Nasa, γεγονός που οφείλεται στην οικονομική επιβράδυνση λόγω του κορονοϊού. Στην κορύφωση της επιδημίας οι αέριες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην Κίνα ήταν κατά 25% λιγότερες σε σχέση με τις συνήθεις τιμές. Ανάλογη είναι η εικόνα στη Βόρεια Ιταλία, και ειδικότερα στη Λομβαρδία, μετά τους περιορισμούς. Ο τομέας των μεταφορών ευθύνεται για το 70% των εκπομπών διοξειδίου του αζώτου πάνω από το Μιλάνο λένε οι ειδικοί.
Οι εικόνες αυτές μπορεί να θεωρηθούν ως θετικές ενδείξεις για το πόσο μπορεί να ελαφρυνθεί ο πλανήτης αν περιοριστεί η χρήση ορυκτών καυσίμων.
Πέρα από τα πολυάριθμα θύματα του ιού υπάρχει μια καθολική μετάλλαξη και ανατροπή στα πάντα...
Τι γίνεται σε ένα μικρό Ελληνικό χωριό (Σκηνή δεύτερη):
Η κυρά Βαγγελιώ είναι μια καλοσυνάτη γιαγιά σε ένα μικρό ορεινό χωριό με καμιά 30αριά κατοίκους στην Ήπειρο. Μένει μόνη της και περνάει τη μέρα της κάνοντας καμιά δουλίτσα στον κήπο, όταν δεν χιονίζει ή βρέχει, φροντίζει τις κοτούλες της, βάζει ξύλα στη φωτιά για να ζεσταίνεται, μαγειρεύει το φαγητό της, μιλάει στο τηλέφωνο με τα παιδιά της και παρακολουθεί κανένα σίριαλ στην τηλεόραση, ή βλέπει αγώνες ποδοσφαίρου, κάτι που τη χαροποιεί ιδιαιτέρως. Σπάνια περνάει έξω από την πόρτα της κάποιος από τους λιγοστούς κατοίκους του χωριού για να έχει την ευκαιρία να ανταλλάξει καμιά κουβέντα.
Οι οδηγίες για παραμονή στο σπίτι έφτασαν και εδώ. Κάποιος θα πίστευε ότι, σε αυτή την περίπτωση, δεν θα επηρεαζόταν σημαντικά η καθημερινότητα της κυρα-Βαγγελιώς. Εντούτοις η ίδια νοιώθει ότι οφείλει να πάρει τα μέτρα της δηλώνοντας ότι προχτές ήταν η τελευταία φορά που κατέβηκε στο μαγαζί του χωριού να αγοράσει ψωμί. Στο εξής θα ζυμώνει για να αποφύγει την “επαφή” με άλλα άτομα.. Μόνο μέχρι το κοτέτσι της θα πηγαίνει, που είναι στα 10 μέτρα από το σπίτι της. Με δυνατούς πόνους στον αυχένα την προηγούμενη εβδομάδα, κάλεσε τη Μυγδάλω από το χωριό να της ρίξει κούπες (βεντούζες) στην πλάτη ..μπας και ξεπιαστεί. Τώρα, παρότι συνεχίζει να υποφέρει, θα το σκεφτεί καλά αν θα πρέπει να το ξανακάνει. Αλλά και η Μυγδάλω θα θέλει;
Έμπλαστρα δεν υπάρχουν για να τα αγοράσει από κάπου στο χωριό αλλά και οι δυο κόρες της, που μένουν στην Αθήνα, και θα μπορούσαν να της τα ταχυδρομήσουν από εκεί, προς το παρόν είναι και οι δυο παρασολισμένες (φοβισμένες) και δεν βγαίνουν από το σπίτι τους.
Μήπως και το τροχοφόρο μπακάλικο, που περνάει περιστασιακά πόρτα – πόρτα από τα σπίτια στο χωριό, αποτελεί εν δυνάμει κίνδυνο αναρωτιέται. Θα μπορούσε άραγε να της μεταφέρει τον ιό; Δεν έχει όμως πολλές εναλλακτικές, καμία δηλαδή, αφού από κάπου πρέπει να ψωνίσει τρόφιμα.
Το καφενείο του χωριού άδειο. Τέσσερις ήταν οι θαμώνες όλοι – όλοι, τώρα το χειμώνα λέει η ιδιοκτήτρια η Βασίλω, και τώρα πλέον δεν πηγαίνει κανένας. Μόνο ο γύφτος πέρασε προχτές και σταμάτησε να πάρει τσιγάρα .. Τι να έκανε και η Βασίλω του έδωσε .. αν και μπορεί να της άφησε και κανέναν ιό στο μαγαζί, ποιος ξέρει. Όλα αυτά πριν υπάρξει η απαγόρευση να κλείσουν τα καφενεία τελείως.
Οι συζητήσεις, με τη συνομήλικη γειτόνισσά της την Κωστάντω, που μένει στην ακριβώς απέναντι πλευρά του δρόμου, γίνονται από αυτή την απόσταση. Οι ίδιες διακατέχονται από ανησυχία για την εξάπλωση του κορονοιού και τους πρόσθετους κινδύνους που διατρέχουν λόγω ηλικίας. Κομμωτήρια και κέντρα αισθητικής ή περιποίησης νυχιών ούτε υπάρχουν αλλά ούτε είναι στο επίκεντρο της καθημερινότητας των ανθρώπων εδώ. Επιπλέον, έχουν κατανοήσει ότι ακόμη και ο εκκλησιασμός μπορεί να είναι πρόβλημα. Σε μνημόσυνο που έγινε την περασμένη Κυριακή πήγαν μόνο τέσσερα άτομα από το χωριό, κάτι ιδιαιτέρως ασυνήθιστο σε αυτές τις μικρές κοινωνίες που οι χαρές και οι λύπες αποτελούν αφορμές για να επικοινωνούν και να συμμετέχουν οι πάντες. Φαίνεται ότι το μήνυμα πέρασε πέρα για πέρα και οι κάτοικοι ακολουθούν τις οδηγίες της πολιτείας.
Επομένως το “Social distancing” έχει ήδη τεθεί σε εφαρμογή, και δεν θα ήταν σκόπιμο να μιλήσουμε για στρατηγικές περαιτέρω μετριασμού της κοινότητας.. μιας και οι κάτοικοι σε αυτό το ορεινό χωριό ήδη παίρνουν τα μέτρα τους και δίνουν μαθήματα αυτοπροστασίας και ατομικής ευθύνης για να ελαχιστοποιήσουν τους κινδύνους από τον κορονοϊό.
Σενάρια συνωμοσίας δεν έχουν φτάσει ακόμη διαδικτυακά ως εδώ...
Η συνέχεια και το τέλος (Σκηνή Τρίτη): δεν έχει παιχτεί ακόμη
.. και δεν ξέρουμε τι θα αφήσει στο πέρασμά του ο θανατηφόρος ιός. Πως θα είναι το εργασιακό περιβάλλον, τα συστήματα δημόσιας υγείας, παιδείας, οι μεταφορές, ο πολιτισμός την επόμενη μέρα; Θα αφήσει τους πολίτες με περισσότερες ελευθερίες ή περιορισμούς, ακόμη και αυτοπεριορισμούς; Το θέμα είναι να βγούμε μέσα από αυτή την κρίση χωρίς ιδεοληψίες αλλά με επίγνωση και των δικών μας ευθυνών απέναντι στο συνάνθρωπό μας και τον πλανήτη. Να γίνουμε οι ίδιοι πιο γήινοι. Ποιος όμως θα είναι ο ρόλος των μεγάλων δυνάμεων; Πώς θα κινηθούν οι αγορές; Ήδη ένας πόλεμος συμφερόντων ξεκίνησε μεταξύ Ρωσίας και Σαουδικής Αραβίας με τις τιμές του πετρελαίου να έχουν πάρει την κατιούσα. Την ίδια στιγμή ένας επικίνδυνος πόλεμος λέξεων για τον κορονοϊό χαρακτηρίζει τις σχέσεις μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ. Η αναδυόμενη πιθανότητα ύφεσης διεθνώς, οι επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, τη γεωπολιτική και την καθημερινότητα θέτουν ερωτηματικά που μόνο για μια κανονικότητα δεν προϊδεάζουν. Με το χρονοδιάγραμμα περιορισμού του ιού τόσο ασαφές, το σχήμα της καμπύλης ανάκαμψης είναι όλο και πιο δύσκολο να προβλεφθεί.