Καθώς το δεύτερο κύμα της πανδημίας σαρώνει όλες τις περιοχές του πλανήτη, στην Τσεχία καταγράφονται τα περισσότερα νέα κρούσματα Covid-19 ανά εκατομμύριο άτομα από ό, τι σε οποιαδήποτε άλλη μεγάλη χώρα στον κόσμο.
Την περασμένη Παρασκευή, περισσότεροι από 11.100 νέοι ασθενείς καταγράφηκαν σε μία μέρα, σπάζοντας εκ νέου το αρνητικό ρεκόρ. Στις πρώτες 17 ημέρες του Οκτωβρίου, περισσότεροι άνθρωποι πέθαναν από τον ιό στην Τσεχία από ό, τι κατά τους προηγούμενους οκτώ μήνες της επιδημίας συνολικά.
Το Ιατρικό Επιμελητήριο και ο υπουργός Υγείας της χώρας κάλεσαν τους Τσέχους γιατρούς που ζουν στο εξωτερικό να επιστρέψουν στην πατρίδα τους για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση του ιού. Οι φοιτητές ιατρικής και τα άτομα με ιατρική εκπαίδευση έχουν επίσης ενθαρρυνθεί να δώσουν το «παρών» στη μάχη. Περισσότεροι από 1.000 ειδικευμένοι νοσηλευτές και νοσοκόμες, που έχουν εγκαταλείψει το επάγγελμα, έχουν προσφερθεί να επιστρέψουν για να βοηθήσουν.
Πρόκειται για μια απίστευτη εξέλιξη. Λιγότερο από δύο μήνες πριν, ο Τσέχος πρωθυπουργός, Αντρέι Μπάμπις, καυχιόταν ότι η χώρα του ήταν από τις «καλύτερες στον κορονοϊό».
Ενώ η Τσεχική Δημοκρατία βιώνει τη δεύτερη φάση της πανδημίας, το πρώτο κύμα που βίωσε την περασμένη άνοιξη μοιάζει ασήμαντο χτύπημα σε σύγκριση με την τρέχουσα κατάσταση.
Η Τσεχία ήταν μια από τις πιο επιτυχημένες χώρες της Ευρώπης στον έλεγχο της εξάπλωσης του ιού. Η λαϊκιστική κεντρώα κυβέρνηση του Μπάμπις κινήθηκε γρήγορα, κλείνοντας τα σύνορα και εφαρμόζοντας εθνικό lockdown. Πολλές άλλες χώρες έκαναν το ίδιο, αλλά αυτό που ξεχώρισε τους Τσέχους ήταν η απαίτηση να φορούν μάσκες προσώπου άπαντες, παντού έξω από το σπίτι τους.
Ο Τσέχος επιστήμονας δεδομένων, Πετρ Λούντβιγκ ήταν μεταξύ εκείνων που πίεζαν για την εντολή υποχρεωτικής χρήσης μάσκας στα μέσα Μαρτίου, μήνες πριν τους συστήσουν οι δυτικές υγειονομικές αρχές ή ακόμη και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.
Ο Λούντβιγκ μόλις είχε πετάξει από τη Νέα Υόρκη στην Πράγα και λέει ότι ήταν το μόνο άτομο στην πτήση του με καλυμμένο το πρόσωπό του. Οταν έφτασε στο σπίτι του, ανέτρεξε στα επιστημονικά στοιχεία που υποστηρίζουν την κάλυψη του προσώπου και ανέβασε ένα βίντεο στο YouTube εξηγώντας γιατί ήταν πεπεισμένος ότι οι μάσκες ήταν η απάντηση.
Το βίντεο στην τσεχική γλώσσα είχε περισσότερες από 600.000 προβολές, σε μια χώρα μόλις 10 εκατομμυρίων κατοίκων. Μια αγγλική έκδοση του βίντεο έχει προβληθεί περισσότερες από 5,7 εκατομμύρια φορές.
Λίγες ημέρες αργότερα, ο Μπάμπις ανακοίνωσε την εντολή για τις μάσκες.
Εκείνη την εποχή υπήρχαν μεγάλες ελλείψεις σε ιατρικές μάσκες - ένας από τους λόγους για τους οποίους ο ΠΟΥ δεν πρότεινε τη χρήση τους. Ετσι, χιλιάδες Τσέχοι «ξέθαψαν» τις ραπτομηχανές τους και έγιναν μέρος μιας προσπάθειας - που παραπέμπει σε συνθήκες πολέμου - για την δημιουργία και διανομή μασκών όπου χρειάζονταν.
Μία ομάδα εθελοντών δημιούργησε έναν διαδραστικό χάρτη με τις ανάγκες που υπήρχαν, και ο οποίος είχε ως αποτέλεσμα να διανεμηθούν περισσότερες από 600.000 μάσκες, φτιαγμένες κυρίως από μεμονωμένους εθελοντές.
Ο Τσέχος πρωθυπουργός έγραψε ακόμη και κάποιες συμβουλές προς τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, στις 29 Μαρτίου, μέσω twitter. «Δοκιμάστε να αντιμετωπίσετε τον ιό με τον τσεχικό τρόπο. Φορώντας μια απλή μάσκα υφάσματος, μειώνεται η εξάπλωση του ιού κατά 80%... Ο Θεός να ευλογεί την Αμερική!» τόνισε στην ανάρτησή του.
Οι περισσότεροι Τσέχοι τήρησαν τον κανόνα της μάσκας. Το μέτρο δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές στις μάζες, αλλά ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικό στον έλεγχο της εξάπλωσης του ιού. Και έκανε τη χώρα να διαφέρει από τις υπόλοιπες, σε σημείο που να απομονωθεί και να αμφισβητηθεί ακόμη.
«Μερικοί άνθρωποι από τον ΠΟΥ, για παράδειγμα, μας είπαν ότι αυτό είναι ανοησία. Πολλές άλλες γειτονικές χώρες είπαν επίσης ότι η χρήση μάσκας είναι ανοησία. Αλλά οι Τσέχοι τα πήγαν καλά», δήλωσε ο μικροβιολόγος Δρ Ομάρ Σέρι, ο οποίος ήταν επίσης ένας από τους πρώτους υποστηρικτές για τις μάσκες προσώπου.
Το πρώτο κύμα κορυφώθηκε στην Τσεχία στα τέλη Μαρτίου με 408 ημερήσια κρούσματα. Ο υψηλότερος αριθμός θανάτων σε μια ημέρα ήταν μόλις 18, τον Απρίλιο.
Στις 30 Ιουνίου, η Τσεχική Δημοκρατία δεν κατέγραψε κανένα νέο θάνατο από Covid-19. Την ίδια ημέρα, με ένα υπαίθριο πάρτι η Πράγα γιόρτασε το τέλος της πανδημίας. Οι μάσκες δεν ήταν μέρος του ενδυματολογικού κώδικα. Τα θέατρα άνοιξαν ξανά, οι άνθρωποι επέστρεψαν στα δείπνα σε εσωτερικούς χώρους ενώ είχαν το δικαίωμα να ταξιδέψουν στο εξωτερικό. Ακόμα και ο Μπάμπις, ο πρωθυπουργός, ήρθε στην Ελλάδα για διακοπές.
Σχεδόν με κάθε τρόπο, η χώρα είχε ανακτήσει την ομαλότητα που λαχταρούσαν οι άνθρωποι σε όλη την Ευρώπη. Αλλά αυτή δεν θα διαρκούσε πολύ.
«Δεν είχαμε νεκρούς ούτε άτομα με κορονοϊό στα νοσοκομεία - οι Τσέχοι πίστευαν πλέον ότι όλο αυτό είναι μια ανοησία και ότι δεν χρειάζεται να φοράνε πλέον μάσκες» εξηγεί ο Δρ. Σέρι.
Όταν η κυβέρνηση κατάργησε την αυστηρή εντολή για υποχρεωτική χρήση μάσκας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, οι περισσότεροι τις άφησαν στο σπίτι. Μοιραία, ο ιός άρχισε σιγά - σιγά να επιστρέφει. Ακόμη και ο υπουργός Υγείας παραδέχτηκε ότι οι πανηγυρισμοί ήταν πρόωροι.
Τον Αύγουστο, με τον αριθμό των κρουσμάτων να αυξάνεται και τα σχολεία να ξανανοίγουν, ο Ράστισλαβ Μαντάρ, κορυφαίος επιδημιολόγος και συντονιστής της συμβουλευτικής ομάδας της κυβέρνησης για τον κορονοϊό, κάλεσε την κυβέρνηση να επαναφέρει την εντολή για υποχρεωτική χρήση μάσκας που ίσχυε την άνοιξη.
Αλλά όταν ο τότε υπουργός Υγείας, Ανταμ Βόιτσεχ ανακοίνωσε ότι οι μάσκες θα γίνουν και πάλι υποχρεωτικές στους περισσότερους εσωτερικούς χώρους, ο Μπάμπις είπε όχι. Λίγες ημέρα αργότερα ο Μαντάρ παραιτήθηκε.
Καθώς πλησίαζαν οι εκλογές για την Τσεχική Γερουσία στις αρχές Οκτωβρίου, ο Λούντβιγκ πιστεύει ότι η απόφαση του Μπάμπις ήταν ένας λαϊκιστικός πολιτικός ελιγμός.
«Κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος, η κυβέρνηση ήταν πεπεισμένη ότι οι άνθρωποι ήθελαν μάσκες, οπότε προώθησαν τις μάσκες. Τώρα, είναι πεπεισμένοι ότι οι άνθρωποι δεν θέλουν να φορούν μάσκες. Επομένως, είναι ενάντια στην εντολή της μάσκας», εκτιμά. «Μετά τις εκλογές, άρχισαν να πιέζουν και πάλι για σκληρότερους περιορισμούς, αλλά ήταν πολύ αργά επειδή είχαμε ήδη μια εκθετική διασπορά».
Σύμφωνα με τα νέα μέτρα, τα σχολεία, τα εστιατόρια και οι παμπ έκλεισαν. Οι μάσκες είναι υποχρεωτικές σε εσωτερικούς δημόσιους χώρους και σε μέσα μαζικής μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένων των εξωτερικών στάσεων και σταθμών, αλλά η ίδια αυστηρή εντολή για τις μάσκες που φάνηκε τόσο αποτελεσματική την άνοιξη δεν έχει υιοθετηθεί από τους πολίτες στον ίδιο βαθμό.
«Ολοι μισούν να φορούν μάσκα, στην πραγματικότητα. Δεν είμαστε η Ταϊβάν, ούτε η Κίνα όπου οι άνθρωποι φορούν μάσκα κάθε μέρα», δήλωσε ο Σέρι.
Ο νυν υπουργός Υγείας, Δρ. Ρόμαν Πριμούλα αρνείται ότι η απόφαση ήταν πολιτική. Λέει ότι υπάρχουν συνεχιζόμενες συζητήσεις σχετικά με την ενδεχόμενη επέκταση της εντολής, ώστε να απαιτούνται οι μάσκες και σε εξωτερικούς χώρους.
«Αλλά δεν είναι το μόνο ζήτημα η μάσκα, είναι θέμα και άλλων παραμέτρων, και ιδιαίτερα της κοινωνικής επαφής, επειδή μερικοί άνθρωποι εξακολουθούν να διατηρούν κοινωνικές επαφές, ακόμη και σε ιδιωτικά περιβάλλοντα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η κατάσταση εξακολουθεί να μην είναι υπό έλεγχο», υποστηρίζει.
(με πληροφορίες από CNN)