Οι πανδημίες κάποια στιγμή τελειώνουν- ακόμα και αν, στην περίπτωση της παρούσας πανδημίας του κορονοϊού και της παραλλαγής Όμικρον, η απάντηση στο «πότε» φαίνεται να είναι πολύπλοκη. Ωστόσο, όπως και να έχει, δεν θα «πέσει διακόπτης» κάποια στιγμή: Ο κόσμος μας θα πρέπει να μάθει να συνυπάρχει με έναν ιό που δεν θα πρόκειται να χαθεί.
Η εξαιρετικά μεταδοτική παραλλαγή Όμικρον στέλνει τα κρούσματα σε ύψη ρεκόρ, αυξάνοντας την πίεση σε έναν εξαντλημένο κόσμο που προσπαθεί να περιορίσει την εξάπλωση. Ωστόσο, αυτή τη φορά δεν αρχίζουμε εκ του μηδενός: Τα εμβόλια παρέχουν ισχυρή προστασία από τη σοβαρή νόσηση, ακόμα και αν δεν αποτρέπουν πάντα μια ήπια μόλυνση. Η Όμικρον, επίσης, δεν φαίνεται να είναι το ίδιο φονική με κάποιες προηγούμενες παραλλαγές, και αυτοί που αναρρώνουν από αυτήν θα έχουν ανανεωμένη προστασία απέναντι σε άλλες παραλλαγές που κυκλοφορούν- ίσως και στην επόμενη παραλλαγή που θα εμφανιστεί.
Η νεότερη παραλλαγή αποτελεί μια προειδοποίηση σχετικά με το τι θα συνεχίσει να συμβαίνει «εκτός αν δούμε στα σοβαρά το “τέλος του παιχνιδιού”» λέει ο Δρ. Άλμπερτ Κο, ειδικός σε θέματα μολυσματικών ασθενειών στο Yale School of Public Health.
«Σίγουρα η Covid θα είναι μαζί μας για πάντα» πρόσθεσε ο Κο. «Δεν θα είμαστε ποτέ σε θέση να εξαφανίσουμε ή εξοντώσουμε την Covid, οπότε πρέπει να προσδιορίσουμε τους στόχους μας».
Σε κάποια φάση ο ΠΟΥ θα πει πως αρκετές χώρες έχουν περιορίσει τα κρούσματα σημαντικά- ή, έστω, τις νοσηλείες και τους θανάτους- και θα κηρύξει επίσημα το τέλος της πανδημίας. Το ποιο θα είναι ακριβώς το ορόσημο εκείνο είναι ασαφές.
Ακόμα και όταν συμβεί αυτό, κάποια μέρη του κόσμου θα αντιμετωπίζουν δυσκολίες- ειδικά χώρες χαμηλών εισοδημάτων που δεν έχουν επαρκή εμβόλια ή θεραπείες- ενώ άλλα θα κάνουν πιο εύκολα τη μετάβαση σε αυτό που οι επιστήμονες αποκαλούν «ενδημική» κατάσταση.
Οι διαχωριστικές γραμμές εδώ είναι θολές, λέει ο Στίβεν Κίσλερ, ειδικός σε θέματα μολυσματικών ασθενειών του Harvard T.H.Chan School of Public Health. Ο ίδιος ορίζει την ενδημική περίοδο ως το να φτάσουμε σε «κάποιου είδους αποδεκτά σταθερή κατάσταση» ως προς την αντιμετώπιση της Covid-19.
Η κρίση της Όμικρον έδειξε πως δεν είμαστε ακόμα εκεί, μα «νομίζω όντως πως θα φτάσουμε σε ένα σημείο όπου ο SARS-CoV-2 θα είναι ενδημικός, όπως είναι ενδημική η γρίπη» είπε σχετικά. Συγκριτικά, πάντως, η Covid-19 έχει προκαλέσει τον θάνατο άνω των 800.000 Αμερικανών μέσα σε δύο χρόνια, ενώ η γρίπη κατά κανόνα σκοτώνει από 12.000 μέχρι 52.000 ετησίως.
Το πόσο θα αντέξει ο κόσμος τη συνέχιση της νόσησης και των θανάτων από Covid-19, πάντως, είναι σε μεγάλο βαθμό κοινωνικό ερώτημα, όχι επιστημονικό.
«Δεν θα φτάσουμε σε ένα σημείο όπου θα είμαστε και πάλι στο 2019» είπε ο Δρ. Αμές Αντάλτζα, του Johns Hopkins Center for Health Security. «Πρέπει να κάνουμε τον κόσμο να σκεφτεί την ανοχή ρίσκου (risk tolerance)».
Ο Δρ. Άντονι Φάουτσι, ο κορυφαίος ειδικός των ΗΠΑ σε θέματα μολυσματικών ασθενειών, επιδιώκει τον έλεγχο του ιού με έναν τρόπο που «δεν θα προκαλεί αναταραχή στην κοινωνία, που δεν θα προκαλεί αναταραχή στην οικονομία».
Ήδη οι ΗΠΑ δίνουν σήματα πως είναι καθ’οδόν προς αυτό που θα γίνει μια νέα κανονικότητα- όποια και αν είναι αυτή. Η κυβέρνηση Μπάιντεν λέει πως υπάρχουν αρκετά εργαλεία- αναμνηστικές δόσεις εμβολίων, νέες θεραπείες, μάσκες- για την αντιμετώπιση ακόμα και της απειλής της Όμικρον χωρίς τους περιορισμούς των αρχικών ημερών της πανδημίας. Και το CDC μείωσε στις πέντε ημέρες τον χρόνο που οι άνθρωποι με Covid-19 πρέπει να παραμένουν σε απομόνωση ώστε να μη μολύνουν άλλους, λέγοντας ότι είναι πλέον ξεκάθαρο ότι πιο μολυσματικοί είναι στις αρχές.
Η Ινδία δίνει μια γεύση ως προς το πώς είναι να φτάνεις σε σταθερό επίπεδο της Covid-19. Μέχρι πρόσφατα, τα ημερήσια κρούσματα παρέμεναν κάτω από τα 10.000 για έξι μήνες, μα μόνο μετά από απώλεια ζωής «πολύ τραυματική για να υπολογιστεί», που προκλήθηκε από την προηγούμενη παραλλαγή, Δέλτα, όπως είπε ο Δρ. Τ. Τζέικομπ Τζον, πρώην επικεφαλής ιολογίας στο Christian Medical College στη νότια Ινδία. Η Όμικρον έχει προκαλέσει μια νέα άνοδο κρουσμάτων, και η χώρα θα αρχίσει να διαθέτει αναμνηστικές δόσεις για τους εργαζομένους πρώτης γραμμής. Ωστόσο ο Τζον είπε πως άλλες ενδημικές ασθένειες, όπως η γρίπη και η ιλαρά, προκαλούν περιοδικά ξεσπάσματα, και ο κορονοϊός θα συνεχίσει να έχει αναζωπυρώσεις κάθε τόσο, ακόμα και μετά το πέρασμα της Όμικρον.
Η Όμικρον είναι τόσο μεταλλαγμένη που μπορεί να ξεφεύγει από ένα μέρος της προστασίας που παρέχεται από εμβόλια ή προηγούμενη νόσηση. Ωστόσο ο Δρ. Γουίλιαμ Μος του Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health αναμένει πως «αυτός ο ιός θα φτάσει κατά κάποιον τρόπο στο μέγιστο όριό του» ως προς τη δυνατότητά του για μεγάλα εξελικτικά άλματα. «Δεν το βλέπω ως ένα είδος ατέρμονου κύκλου νέων παραλλαγών».
Ένα πιθανό μέλλον που βλέπουν πολλοί ειδικοί: Στον κόσμο μετά την πανδημία, ο ιός προκαλεί κρυολογήματα σε κάποιους και πιο σοβαρή νόσηση σε άλλους, ανάλογα με τη γενικότερη κατάσταση της υγείας τους, τον εμβολιασμό τους και τις προηγούμενες μολύνσεις. Οι μεταλλάξεις θα συνεχιστούν και μπορεί τελικά να χρειάζονται αναμνηστικές δόσεις κάθε τόσο, που είναι επικαιροποιημένες έτσι ώστε να αντιμετωπίζουν καλύτερα τις νέες παραλλαγές.
Ωστόσο και τα ανθρώπινα ανοσοποιητικά συστήματα θα συνεχίσουν να βελτιώνονται στην αναγνώριση και την αντιμετώπιση του ιού. Ο ανοσολόγος Αλί Ελεμπεντί στο Washington University at St. Louis προσβλέπει στη θαυμαστή δυνατότητα του σώματος να θυμάται αυτά που είχε δει στο παρελθόν και να δημιουργεί άμυνες πολλών στρωμάτων.
Τα Β κύτταρα μνήμης είναι ένα από αυτά τα στρώματα, κύτταρα που ζουν για χρόνια στον μυελό των οστών, έτοιμα να αναλάβουν δράση και να παράγουν περισσότερα αντισώματα όταν χρειάζεται άτι τέτοιο. Μα πρώτα αυτά τα κύτταρα μνήμης εκπαιδεύονται σε «κέντρα εκπαίδευσης» του ανοσοποιητικού, μαθαίνοντας να κάνουν περισσότερα από το να φτιάχνουν απλά αντίγραφα των αρχικών αντισωμάτων τους.
Σε μια νέα μελέτη, η ομάδα του Ελεμπεντί διαπίστωσε πως οι εμβολιασμοί με το εμβόλιο της Pfizer ενισχύουν τα «Τ βοηθητικά κύτταρα» που ενεργούν ως εκπαιδευτές σε αυτά τα κέντρα εκπαίδευσης, συμβάλλοντας στην παραγωγή πιο πολύπλευρων και ισχυρών αντισωμάτων που θα μπορούσαν να λειτουργούν ακόμα και αν ο ιός αλλάξει εκ νέου.
Ο Ελεμπεντί είπε πως η «baseline» ανοσία του πληθυσμού έχει βελτιωθεί τόσο πολύ που ακόμη και αν συνεχιστούν οι «breakthrough» μολύνσεις (μολύνσεις παρά τον εμβολιασμό) θα υπάρχει πτώση στις σοβαρές νοσήσεις, τις νοσηλείες και τους θανάτους, ανεξαρτήτως της επόμενης παραλλαγής. «Δεν είμαστε ο ίδιος πληθυσμός που ήμασταν τον Δεκέμβριο του 2019» είπε σχετικά. «Το έδαφος είναι διαφορετικό τώρα».
Σκεφτείτε μια πυρκαγιά που καίει ένα δάσος μετά από ξηρασία, είπε. Αυτό ήταν το 2020. Τώρα, ακόμα και με την Όμικρον, «δεν είναι εντελώς ξερό έδαφος», μα αρκετά υγρό «για να δυσκολεύεται να εξαπλωθεί η πυρκαγιά».
Ο ίδιος προβλέπει ότι θα έρθει μια ημέρα που κάποιος θα μολύνεται με τον κορονοϊό, θα μένει σπίτι δύο ημέρες «και μετά θα συνεχίζει. Ελπίζουμε πως αυτό θα είναι το τέλος».