Δεν ξέρω πόση παρηγοριά μπορεί να μας δίνει αυτό, αλλά δεν είμαστε μόνοι σ’ αυτόν τον παράξενο εγκλεισμό μας. Κάτι περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι στον κόσμο ζουν ήδη σε καθεστώς απαγόρευσης κυκλοφορίας. Και αυξάνονται ημέρα με την ημέρα. Από χθες το βράδυ προστέθηκαν και τα 67 περίπου εκατομμύρια των κατοίκων του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ο κόσμος- με κάποια καθυστέρηση- ευθυγραμμίζεται. Δεν υπάρχει πια περιοχή του πλανήτη απαλλαγμένη από τον κακόφημο ιό, ο οποίος δεν αποφεύγει ούτε καν τις εμπόλεμες περιοχές. Η Συρία, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες, έχει ήδη το πρώτο της κρούσμα - αν και αυτό μάλλον δεν θα εμποδίσει την σφαγή να συνεχιστεί. Αλλά δεν υπάρχει πια και κυβέρνηση που να αντιστέκεται στο προφανές, ατελές, αλλά αναπόφευκτο μέτρο: Την επιβολή περιορισμού των συναναστροφών.
Όλες οι χώρες έφθασαν ως εδώ, αφού πέρασαν από τις ίδιες τρεις φάσεις.
Η άρνηση
Η πρώτη ήταν η φάση της άρνησης. Η Κίνα απείλησε με διώξεις τους γιατρούς που πρώτοι εντόπισαν τον νέο ιό. Και όλες οι άλλες χώρες- σχεδόν όλες, υπήρχαν εξαιρέσεις, όπως η Νότια Κορέα ή η Ταϊβάν- πέρασαν την φάση της αυταπάτης ότι είναι «θωρακισμένες», ότι η εξάπλωση της επιδημίας θα είναι περιορισμένη ή ότι ο ιός θα σεβαστεί τα σύνορά τους. Απλώς κάποιες έμειναν σε αυτήν την φάση περισσότερο από άλλες. Οι ΗΠΑ- σε ομοσπονδιακό επίπεδο, γιατί κάποιες Πολιτείες έδρασαν γρήγορα- είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Ο Ντόναλντ Τραμπ επέμενε να μιλά για τον «κινέζικο ιό» και να κατηγορεί τον καταραμένο «συστημικό Τύπο» για συνομωσία πρόκλησης πανικού ώστε να πέσει η οικονομία και να χάσεις τις εκλογές, μέχρι να αποφασίσει να υποδυθεί τον «Πρόεδρο σε καιρό πολέμου» και να αρχίσει να δίνει καθημερινές διαλέξεις ως ειδικός επιδημιολόγος.
Η αναγνώριση
Η δεύτερη φάση ήταν η αναγνώριση του προβλήματος. Όλοι σήμαναν συναγερμό, αλλά λίγοι είχαν μια καθαρή ιδέα τι να κάνουν. Στην Δύση, τουλάχιστον. Οι Κινέζοι και οι περισσότεροι άλλοι Ασιάτες μπήκαν γρήγορα στην φάση των πολύ αυστηρών μέτρων κοινωνικής απομόνωσης- προφανώς επειδή είχαν πολύ πιο έντονη και πρόσφατη την εμπειρία άλλων κορωνοϊών.
Στον δυτικό κόσμο, οι κυβερνήσεις δίστασαν, ταλαντεύθηκαν, φοβήθηκαν τις οικονομικές επιπτώσεις ή την δυσπιστία και την άρνηση του πληθυσμού, έχασαν χρόνο «βλέποντας και κάνοντας». Εμείς, στην Ελλάδα, ευτυχώς χάσαμε πολύ λιγότερο χρόνο από τους άλλους.
Στη Μεγάλη Βρετανία χάθηκαν τουλάχιστον δέκα ημέρες - μέχρι να γίνει σαφές ότι ο αριθμός των θανάτων που θα μεσολαβούσαν έως ότου επιτευχθεί η γενική ανοσία, θα ήταν μη διαχειρίσιμος, υπερβολικά μεγάλος. Στο τέλος της φάσης αυτής, πάντως, δεν είχε απομείνει καμμιά άλλη στρατηγική προς επιλογή: απομόνωση, με κάθε τρόπο, με κάθε θυσία.
Ο πόλεμος
Κι έτσι φθάσαμε στην τρίτη φάση. «Είμαστε σε πόλεμο», σάλπισαν οι ηγέτες του κόσμου και προχωρούν, με σχετικά γρήγορα ρυθμό σε όλο και πιο αυστηρά μέτρα περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας, της κοινωνικής συναναστροφής και της ελευθερίας, που ο κόσμος δεν έχει ξαναδεί τα τελευταία 75 χρόνια.
Τα δεδομένα είναι απλά: Έχουμε πια πάνω από 300.000 βεβαιωμένα κρούσματα στον κόσμο (και δέκα φορές περισσότερους φορείς του ιού). Χρειάστηκαν 67 ημέρες από το πρώτο κρούσμα μέχρι να συμπληρωθούν τα πρώτα 100.000. Για τις επόμενες 100.000 χρειάστηκαν 11 ημέρες. Και για τις τρίτες 100.000 μόλις 4 ημέρες. Αν κάτι δεν ανακόψει τον ρυθμό της πανδημίας, ο εφιάλτης θα μετριέται με τα λεπτά της ώρας, όχι με τις ημέρες.
Ο στόχος είναι επίσης απλός: Απομονώνουμε ευπαθείς πληθυσμούς, ανακόπτουμε την καλπάζουσα, εκθετική εξάπλωση της νόσου, ώστε να μην καταρρεύσουν τα συστήματα υγείας, κερδίζουμε χρόνο μέχρι η ιατρική επιστήμη να μας προσφέρει αποτελεσματικό φάρμακο και εμβόλιο. Με έναν και μόνον διαθέσιμο τρόπο, ελλείψει οποιουδήποτε άλλου: Απομόνωση, εγκλεισμός στο σπίτι, αποφυγή κάθε επαφής με άλλος ανθρώπους. Για πόσο; Για όσο.
Προκύπτουν θέματα, βεβαίως. Τα προφανή: ενίσχυση των συστημάτων υγείας που απειλούνται με κατάρρευση, ενίσχυση των οικονομιών με άμεσα μέτρα. Και λιγότερο προφανή: Για την φυσική και ψυχική υγεία των κοινωνιών που τέθηκαν σε καραντίνα, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης, την διαφάνεια, τον σχεδιασμό νέων εργαλείων για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών.
Η αποκάλυψη
Μα προπάντων προκύπτει ένα μεγάλο θέμα: Πώς θα συγκεντρώσουμε ένα κοινωνικό κεφάλαιο εμπιστοσύνης, ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι να περάσουμε στην επόμενη φάση, με τις μικρότερες δυνατές απώλειες.
Γιατί θα υπάρξει, ασφαλώς, και μια επόμενη, τέταρτη φάση σε αυτό το δράμα. Στο καλό σενάριο, θα είναι η φάση μιας μεγάλης ύφεσης που θα θέσει σε δοκιμασία ιδίως κοινωνίες όπως η δική μας που δεν πρόλαβε καν να γιατρέψει τις πληγές από την προηγούμενη ύφεση.
Υπάρχουν και χειρότερα σενάρια, σενάρια βγαλμένα λες από ταινίες «αποκάλυψης», που αίφνης δεν μοιάζουν τόσο παράλογα. Απέναντι στους κινδύνους της επόμενης φάσης, δεν έχει πολλά όπλα κανείς να σκεφτεί. Εκείνο το τετριμμένο «όλοι μαζί», το να έχουμε όλοι την αίσθηση ότι μοιραζόμαστε δίκαια την συλλογική μοίρα, είναι το πρώτο που έρχεται στο νου.