Η ζωή ενός πραγματικού διανοούμενου, του Κωστή Παπαγιώργη, αποτυπώθηκε πλέον κινηματογραφικά, τέσσερα χρόνια μετά το θάνατό του, μέσα από το ντοκιμαντέρ της Ελένης Αλεξανδράκη που κάνει πρεμιέρα σήμερα, Πέμπτη 19/04, από τη Feelgood.
Το τρυφερό, συγκινητικό και αναλυτικό αυτό εγχείρημα περιστρέφεται γύρω από τα βιώματα και τα θέματα που διαπότισαν το έργο, τη ζωή, τη σκέψη και την ψυχή του Κωστή Παπαγιώργη. Όσοι τον γνώρισαν από κοντά, προσφέρουν τις μαρτυρίες τους για να συμπληρώσουν την εικόνα του χαρισματικού αυτού ανθρώπου.
Η ταινία βραβεύτηκε το Μάρτιο του 2018 στη διάρκεια του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης από την ΠΕΚΚ (Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου), με το εξής σκεπτικό, όπως οι ίδιοι ανακοίνωσαν: «Πρόκειται για το μεγάλης κινηματογραφικής ακρίβειας πορτρέτο ενός μοναχικού ανθρώπου και σύγχρονου φιλοσόφου, το οποίο κινείται μακριά από την αγιογραφία. Το φιλμ πετυχαίνει μια εξαιρετική αντιστοίχιση του θέματος με το όλον του σινεμά, εισάγοντας ταυτόχρονα στιβαρούς μυθοπλαστικούς άξονες. Η σκηνοθετική αρτιότητα της Ελένης Αλεξανδράκη συνθέτει όλα τα παραπάνω σε μια ιδιαίτερα απολαυστική ταινία».
Γιατί όμως μισάνθρωπος;
Ως μισάνθρωποι έχουν χαρακτηριστεί κορυφαίοι στοχαστές της ιστορίας. Ο Μπέκετ που επέμενε πως «δεν υπάρχει πιο αστείο πράγμα από τη δυστυχία», ο Νίτσε -με τον οποίο έχει ασχοληθεί εκτενώς ο Κωστής Παπαγιώργης- ο Σαμφόρ, ο Γκράουτσο Μαρξ. Άνθρωποι απόμακροι που απογοητεύονται από την κίβδηλη εξέλιξη της ανθρωπότητας, αλλά και από τον ίδιο τους τον εαυτό τους όντας συμμέτοχοι της ομάδας αυτής. Γιατί ο Κωστής Παπαγιώργης αναφέρεται ως τέτοιος;
Η δημιουργός του ντοκιμαντέρ εξηγεί: «Η φράση συμπυκνώνει νομίζω το χαρακτήρα και την προσέγγισή του στα πράγματα. Απέφευγε τη δημοσιότητα, δεν είχε μιλήσει ποτέ στο ραδιόφωνο ή την τηλεόραση», στοιχεία που την παρακίνησαν να μεταφέρει το πορτραίτο του στη μεγάλη οθόνη. «Σε μια ιδιόχειρη αφιέρωση που του έκανε ο φίλος του, Χρήστος Βακαλόπουλος, τον αναφέρει ως «τον πιο γλυκό μισάνθρωπο της Καλλιδρομίου».
Όσον αφορά το έργο του, ο Παπαγιώργης δεν χρειάζεται διαμεσολαβητές. Ό,τι είχε να πει το είπε με τα γραπτά του. Έγραψε σε πρώτο πρόσωπο για όσα τον πονούσαν και πέρασε στο στοχασμό πατώντας στα βιώματά του. Μας το λέει σε όλους τους τόνους, σε όλα του τα γραπτά: «Μονάχα αυτό το πρώτο πρόσωπο καθιστά δυνατή την κλίση του κόσμου· τα εσύ, αυτός, αυτή, εμείς, εσείς, αυτοί, αυτές, μας απλώνουν το χέρι μόνο όταν η ταυτότητά μας δεν απουσιάζει από τον εαυτό της». Κατοικώντας τον εαυτό του, ο Παπαγιώργης κατοικούσε και τις λέξεις του.
Τι τον χαρακτηρίζει;
Όπως έχει πει η συγγραφέας και μεταφράστρια Κατερίνα Σχινά, αυτά που τον χαρακτηρίζουν είναι «Ακεραιότητα, αυτοσαρκασμός, απέχθεια για τη σπουδαιοφάνεια, αποδοχή των αντιφάσεων». Τιμούσε τη λαϊκότητα γνωρίζοντας ταυτόχρονα από πού εμπνέεται ο απλός άνθρωπος, αλλά και πού καταλήγουν οι υψηλές ιδέες, κάτι που κατάφερε με αριστοτεχνικά ισορροπημένο τρόπο να παραστήσει η σκηνοθέτις στην ταινία. Φτιαγμένο με τα υλικά που αγαπούσε ο ίδιος -δηλαδή αποσπάσματα από βιβλία- και επικεντρωμένο στις μαρτυρίες των φίλων, το ντοκιμαντέρ για τον Παπαγιώργη ουσιαστικά εισβάλλει στον κόσμο των ιδεών του, κάνει μια ανατομία στην ψυχή του και καταλήγει στα στέκια του, συνδέοντας το προσωπικό προφίλ με την εικόνα μιας άλλης Ελλάδας.
Καθώς αναφέρθηκαν οι φίλοι του θα ήταν άσκοπο να μην αναφερθεί τι ειπώθηκε μετά την είδηση του θανάτου του, τέσσερα χρόνια πριν, από την επιστήθια φίλη του, Ζυράννα Ζατέλη: «Υπάρχουν τα ίδια τα βιβλία σου, ζωντανότερα από ποτέ, κι όσοι σε γνώρισαν μέσα από αυτά θα χρειαστεί να σε ξαναβρούν, βάζω στοίχημα, όσοι πάλι δεν είχαν την τύχη μέχρι πρότινος, καιρός να την αδράξουν, να σε μάθουν».